Η εγκατάλειψη της γεωργίας ευνοεί τις δασικές πυρκαγιές

Είτε στα Βαλκάνια, την Ελλάδα, την Τουρκία ή την Ιταλία, η πυροσβεστική και οι κάτοικοι μάχονται με τις πυρκαγιές σε πολλά μέρη, ωστόσο συχνά μάταια. Οι καταστροφικές πυρκαγιές στα δάση τροφοδοτούνται από τους καύσωνες, την ακραία ξηρασία και τους ισχυρούς ανέμους.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ακόμη και σε περιοχές που μέχρι τώρα είχαν γλυτώσει. Ο αυξημένος κίνδυνος δασικών πυρκαγιών δεν οφείλεται όμως μόνο στην κλιματική αλλαγή, λέει ο οικολόγος πυρκαγιών Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ, επικεφαλής του Κέντρου Παγκόσμιας Παρακολούθησης Πυρκαγιών, σε συνέντευξή του στην DW. Ειδικότερα στην περιοχή της Μεσογείου, το τοπίο έχει αλλάξει δραματικά σε πολλά μέρη ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης φυγής από την ύπαιθρο με μοιραίες συνέπειες.

DW: Κύριε καθηγητά, υπήρχαν πάντα σοβαρές δασικές πυρκαγιές στην περιοχή της Μεσογείου. Γιατί η εγκατάλειψη των αγροτικών περιοχών αυξάνει τον κίνδυνο;

Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ: Στα Βαλκάνια, την Ελλάδα και την Τουρκία η αστυφιλία συνεχίζεται ακάθεκτη. Η νέα γενιά μετακομίζει στις πόλεις για να βρει δουλειά και καλύτερη ποιότητα ζωής εκεί. Με τους νέους να απομακρύνονται, οι αγροτικές περιοχές γερνάνε. Τα χωριά και οι παλιοί οικισμοί σιγά-σιγά εξαφανίζονται. Αυτό σημαίνει ότι η παραδοσιακά πολύ εντατική χρήση της γης θα πάψει να υπάρχει εκεί. Στη γη που δεν καλλιεργείται, σταδιακά εμφανίζονται αγριόχορτα, θάμνοι, μεμονωμένα δέντρα και τέλος δάση, τα οποία παρέχουν στη φωτιά περισσότερη τροφή από τις εντατικά καλλιεργούμενες γεωργικές περιοχές ή βοσκότοπους. Εάν κάποιος θέλει να κάνει κάτι ενάντια στον κίνδυνο αύξησης των πυρκαγιών, θα πρέπει να εστίασει στη νότια Ευρώπη, στα μέτρα που αντισταθμίζουν την έξοδο από τις  αγροτικές περιοχές.

DW: Oρισμένες χώρες έχουν προχωρήσει σε αναδασώσεις με στοχευμένο τρόπο ως αντιστάθμισμα στην εγκατάλειψη της γης από τους αγρότες. Είναι αυτός ένας σωστός τρόπος;

Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ: Αυτό εξαρτάται πολύ από το πώς γίνεται η αναδάσωση. Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, τα ταχέως αναπτυσσόμενα είδη δέντρων καλλιεργούνται σε μεγάλες εκτάσεις για παραγωγή χαρτοπολτού και ξύλου. Είναι πεύκα και ευκάλυπτος, τα οποία κινδυνεύουν ιδιαίτερα επειδή είναι πολύ εύφλεκτα, σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς ελαιώνες ή τις βελανιδιές. Στην Τουρκία, αναδασωμένες περιοχές με πεύκο καίγονται αυτή τη στιγμή. Οι πυρκαγιές σε αυτά τα δάση είναι πολύ δύσκολο να καταπολεμηθούν. Με ισχυρούς, ξηρούς ανέμους είναι μερικές φορές αδύνατο να σταματήσει μια φωτιά.

Τα φυσικά δάση κινδυνεύουν υπερβολικά

DW: Εκτός από αυτή τη μονοκαλλιέργεια αναδάσωσης, υπάρχει επίσης η επιθυμία σε πολλά μέρη να αφήσουμε τα δάση όσο το δυνατόν πιο ανέγγιχτα. Είναι τα «φυσικά» δάση πιο ανθεκτικά σε ακραίες καιρικές συνθήκες και τη φωτιά;

Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ: Σε ένα ανέγγιχτο δάσος υπάρχει μεγάλη ποικιλία ιθαγενών φυτών και εντόμων αλλά και πολύ νεκρό ξύλο. Σε περίπτωση καύσωνα ή πυρκαγιών, ένα τέτοιο δάσος κινδυνεύει εξαιρετικά. Προκειμένου να καταστούν τα δάση λιγότερο ευαίσθητα στη φωτιά, θα πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε η φωτιά να βρίσκει λιγότερη τροφή εκεί και επομένως να μπορεί να ελεγχθεί ευκολότερα. Αυτό είναι δυνατό πάνω απ όλα μέσω της εντατικής γεωργίας και της ελεγχόμενης βοσκής στα δάση.

DW: Τα ακραία καιρικά φαινόμενα εκδηλώνονται τώρα, όχι μόνο στην περιοχή της Μεσογείου, αλλά σε όλο τον κόσμο λόγω της κλιματικής αλλαγής. Πώς πρέπει να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα;

Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ: Μόλις βιώσαμε εξαιρετικά έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες εδώ στη Γερμανία. Επιπλέον, υπάρχουν ακραία φαινόμενα ισχυρών ανέμων, συμπεριλαμβανομένων των ανεμοστρόβιλων που δεν είχαμε ποτέ πριν ή μεγάλες εποχές ξηρασίας και πυρκαγιών. Φυσικά, όλα αυτά έχουν άμεσο αντίκτυπο στα δάση. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο πρέπει να αποχαιρετήσουμε την εικόνα που είχαμε για τα δάση, όταν κάποτε μπορούσαν να αναπτυχθούν σε ένα πολύ ισορροπημένο κλίμα, στο οποίο τέτοια ακραία φαινόμενα δεν εκδηλώνονταν ή εκδηλώνονταν σπάνια. Εάν στο μέλλον έχουμε γενικά κλιματολογικές συνθήκες όπως στη Μεσόγειο ή στις υποτροπικές περιοχές, τότε θα πρέπει να κοιτάξουμε τα δάση εκεί. Πώς είναι; Είναι εξίσου πυκνά, ψηλά και πλούσια σε βιομάζα όπως τα δάση ερυθρελάτης, ελάτης και της οξιάς μας; Οχι! Πρόκειται για ανοιχτά δάση με σχετικά λίγα δέντρα. Το αποτέλεσμα είναι ότι έχουν περισσότερο έδαφος να αναπτυχθούν, περισσότερο νερό ενώ οι ρίζες τους απλώνονται πιο βαθιά. Κι αυτή η ανθεκτικότητα τα βοηθα απένανατι σε ακραίες ξηρασίες και ανέμους.

Αλεξάντερ Φρόιντ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου