Η εκμάθηση των ελληνικών ως πράξη ευλαβείας

Η Αίτνα (Etna) βρίσκεται στη βόρεια άκρη της Καλιφόρνιας, μέσα στην Κοιλάδα Σκωττ (Scott Valley), μια κοιλάδα με παραδεισένια βλάστηση από τη μια μεριά, με έρημο από την άλλη. Η κώμη αυτή έχει περίπου 700 κατοίκους, οι περισσότεροι των οποίων έχουν γερμανική και σουηδική καταγωγή. Λίγοι έχουν ελληνική προέλευση, ως απόγονοι όσων μετανάστευσαν εκεί στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο πληθυσμός της Αίτνας, ως επί το πλείστον κτηνοτρόφοι και υλοτόμοι, κατοικούν την κοιλάδα εδώ και τρεις γενεές.

Πολλοί από αυτούς δεν έχουν ταξιδέψει πέρα από το χωριό τους.Όταν εγκαταστάθηκαν εκεί επίδοξοι χρυσωρύχοι τη δεκαετία του 1860, ο τόπος είχε την ονομασία Rough and Ready, δηλαδή «Τόπος των Αγρίων». Το 1870, το χωριό μετονομάστηκε Etna, με αναφορά στο ηφαιστειογενές όρος της Σικελίας, στα έγκατα του οποίου οι Αρχαίοι θεωρούσαν αιωνίως έγκλειστο τον Τύφο (ή Τυφώνα), το αρχέγονο τέρας.

Οι περισσότερες εκτάσεις γαίας στην περιοχή ανήκουν σε τρεις οικογένειες. Η κύρια εμπορική οδός, αν και λιλιπούτεια, συγκεντρώνει ένα εστιατόριο που μυρίζει μούχλα˙ μια πιτσαρία υπό κατασκευήν · ένα κομμωτήριο· ένα μικρό αστυνομικό τμήμα και ένα κτίριο-φάντασμα—το γκαράζ της πυροσβεστικής, όπου σταθμεύουν αστραφτερά κόκκινα οχήματα. Η πυροσβεστική στελεχώνεται αποκλειστικά από εθελοντές.

Κρυμμένη λίγο απόκεντρα, απέναντι από την πυροσβεστική, βρίσκεται η φημισμένη μπιραρία Etna Βrewery Pub, μια όαση για τους διψασμένους πεζοπόρους οι οποίοι κατεβαίνουν από το μονοπάτι Pacific Crest. Το μονοπάτι αυτό εκτείνεται σε 2.650 μίλια, διασχίζοντας δάση κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού, από το Μεξικό στον Καναδά.

Η Αίτνα διαθέτει επίσης δημόσια βιβλιοθήκη, δημοτικό σχολείο, ένα λύκειο με γήπεδο ποδοσφαίρου, μία Καθολική και δύο Προτεσταντικές εκκλησίες.

Στη μία άκρη της δημοσιάς βρίσκονται το κοιμητήριο και το Ορθόδοξο μοναστήρι του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, το οποίο ιδρύθηκε το 1981· στην άλλη, η Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Αγίου Φωτίου, η οποία λειτουργεί εδώ και 16 μήνες― το τρίτο εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Αίτνα.Τέσσερα μίλια βορείως βρίσκεται η Ορθόδοξη Μονή της Αγίας Ελισάβετ της Αρχιδουκίσσης (έτος ιδρύσεως 1983). Όπως οι πρώτες γυναίκες έποικοι της Άγριας Δύσης τον 19ο αιώνα, οι μοναχές οικοδόμησαν μόνες τους το κύριο κτίριο και το παρεκκλήσιο. Σήμερα, ζουν εκεί 14 μοναχές με ελληνική, ρωσική, πολωνική, βρετανική και βόρειο-αμερικανική καταγωγή. Μία μοναχή προέρχεται από οικογένεια της ρωσικής αριστοκρατίας.

Η Αίτνα διαθέτει επίσης δημόσια βιβλιοθήκη, δημοτικό σχολείο, ένα λύκειο με γήπεδο ποδοσφαίρου, μία Καθολική και δύο Προτεσταντικές εκκλησίες.

Στη μία άκρη της δημοσιάς βρίσκονται το κοιμητήριο και το Ορθόδοξο μοναστήρι του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, το οποίο ιδρύθηκε το 1981· στην άλλη, η Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Αγίου Φωτίου, η οποία λειτουργεί εδώ και 16 μήνες― το τρίτο εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Αίτνα.Τέσσερα μίλια βορείως βρίσκεται η Ορθόδοξη Μονή της Αγίας Ελισάβετ της Αρχιδουκίσσης (έτος ιδρύσεως 1983).

Όπως οι πρώτες γυναίκες έποικοι της Άγριας Δύσης τον 19ο αιώνα, οι μοναχές οικοδόμησαν μόνες τους το κύριο κτίριο και το παρεκκλήσιο. Σήμερα, ζουν εκεί 14 μοναχές με ελληνική, ρωσική, πολωνική, βρετανική και βόρειο-αμερικανική καταγωγή. Μία μοναχή προέρχεται από οικογένεια της ρωσικής αριστοκρατίας.

Στα αρχαία ελληνικά «Αίτνα» σημαίνει «Φλεγομένη Πόλη», ετυμολογία η οποία μου δημιούργησε δυσάρεστους συνειρμούς, όταν έφθασα στην κώμη στα τέλη Σεπτεμβρίου. Πυρκαγιές αποκαλύψεως σάρωναν τις δυτικές και νότιες περιοχές, επί ένα μήνα και πλέον. Οι μακρινές πυρκαγιές ανέδιδαν τσουχτερές αναθυμιάσεις. Στρατεύματα της εθνοφρουράς και εθελοντές είχαν στρατοπεδεύσει στα χωράφια γύρω από την Αίτνα. Σε λίγες μέρες οι αναθυμιάσεις σκόρπισαν˙ οι φωτιές δεν έφθασαν ποτέ στη «Φλεγομένη Πόλη». Τα στρατεύματα αποσύρθηκαν. Οι τρυποκάρυδοι στο δάσος πλάι στον Άγιο Φώτιο επέστρεψαν στην καθημερινή θορυβώδη τους δουλειά· το ίδιο και oι ασπρόμαυρες αγελάδες με το κουτσό τους βήμα, τα αγαλματένια άλογα, τα κοράκια και τα γεράκια. Τα ελάφια, καθώς αντιλήφθηκαν ότι άρχιζε η εποχή του κυνηγιού, διέφυγαν ανατολικά στις βουνοπλαγιές.

Η Θεολογική Σχολή, ένα διόροφο άσπρο κτίριο με επικλινή σκεπή και δωρική πρόσοψη, βλέπει προς μια αχανή έκταση από πράσινο και κίτρινο: βοσκοτόπια, λόφοι, ένα πευκοδάσος στο βάθος, άλλα βοσκοτόπια και, πιο κοντά, σφένδαμοι με ανάμεικτες φυλλωσιές μαυροκόκκινες και κίτρινες σαν λεμόνι. Μια πινακίδα σε ένα κτήμα απέναντι από τη Θεολογική Σχολή προειδοποιεί: «No Trespassing. California Farmer.». Αυτή είναι επικράτεια του Προέδρου Trump. Oι κάτοικοι είναι υπερήφανοι για τα τουφέκια και τον Πρόεδρό τους.

Μια Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή σε μια πολίχνη κτηνοτρόφων στη μέση του πουθενά, σε μια κοινότητα, το ένα τρίτο του πληθυσμού της οποίας είναι Μορμόνοι, μοιάζει εκτός τόπου. Και όμως, η Ορθοδοξία δεν είναι πρωτοφανής σε αυτά τα μέρη. Τη δεκαετία του 1820, Ρώσοι κυνηγοί και γουνέμποροι εγκαθίδρυσαν φυλάκια 300 μίλια βορείως, μεταξύ των οποίων το φρούριο Fort Ross με το φημισμένο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδος.

‘Οταν εγκαταστάθηκαν στην Αίτνα πριν από περίπου 35 χρόνια, οι Ορθόδοξοι μοναχοί και μοναχές, 35 συνολικά, αρχικά αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία από τους γείτονές τους˙ σήμερα, όμως, χάρη στα συσσίτια κατ’ οίκον, τα οποία προσφέρουν δύο φορές την εβδομάδα σε ενδεείς ηλικιωμένους, έχουν κερδίσει τη συμπάθεια και την ευγνωμοσύνη των αυτοχθόνων. Ένας πρώην δήμαρχος της Αίτνας, προσήλυτος στην Ορθοδοξία, είναι αναγνώστης στην εκκλησία των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης. Η Ορθοδοξία μπορεί να μην είναι σύνηθες ή οικείο θέαμα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν οι μοναχοί ταξιδεύουν έξω από την Αίτνα ο κόσμος συχνά τους συγχέει με ραββίνους, τζιχαντιστές ή και μάγους. Εντούτοις, τα μοναστήρια και τώρα η Θεολογική Σχολή, υπό τη δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής Παλαιοημερολιτών της Αίτνας και της πόλης Portland, Oregon, ανήκουν στο Far West·όχι μόνον γεωγραφικά, αλλά και πνευματικά και εκπαιδευτικά.

Πρόσφατα, μετά από μία σειρά διαλέξεων σε διάφορα πανεπιστήμια της Βραζιλίας, δίδαξα επί δύο εβδομάδες στον Άγιο Φώτιο. Συνειδητοποιώ, πλέον, ότι ένας από τους μεγαλύτερους πρεσβευτές της αρχαιοελληνικής γλώσσας και πολιτισμού είναι ένας μη Έλλην: ο Ιησούς Χριστός. Η Κοινή, η γλώσσα της Αγίας Γραφής, διδάσκεται στον Άγιο Φώτιο από ένα προικισμένο Βρετανό μοναχό, τον Πατέρα Χρυσόστομο.

Στο Ρίο ντε Τζανέιρο, διονυσιακός αντίποδας της Αίτνας, δεκάδες σπουδαστές από όλες τις κοινωνικές τάξεις παρακολουθούν κάθε χρόνο στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο (Universidade Estadual do Rio de Janeiro) το μάθημα «Εισαγωγή στην Κοινή». Το διδάσκει ο γλωσσολόγος Alexandre Mendes Correaο οποίος κατέχει άριστα και τη νεοελληνική. Σε ειδικό επιμορφωτικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου (’Línguas para a Comunidade’) περισσότεροι μελετούν την Κοινή, παρά τα γερμανικά ή τα γαλλικά. Καθώς αυξάνεται ραγδαία η παρουσία των Προτεσταντών και Ευαγγελικών στη Βραζιλία, χιλιάδες στρέφονται στα ελληνικά της Βίβλου· όλο και περισσότερες ενορίες προσλαμβάνουν διδασκάλους της Κοινής.

Παρακολούθησα μία από τις παραδόσεις του Mendes. Πολλοί από τους σπουδαστές του δεν γνωρίζουν την αγγλική και μόλις που κατέχουν τη μητρική τους, την πορτογαλική. Εντούτοις, πολύ γρήγορα μαθαίνουν και σημειώνουν αξιοθαύμαστη πρόοδο στην Κοινή. Επί παραδείγματι, μια νεαρά φοιτήτρια από μια φτωχογειτονιά του Ρίο, διάβασε μεγαλοφώνως ένα χωρίο από το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο και το μετέφρασε, αποσπώντας τον έπαινο του Mendes.

Για τους περισσότερους σπουδαστές η μελέτη των ελληνικών της Καινής Διαθήκης είναι πράξη ευλαβείας, η οποία πιστεύουν ότι τους προσεγγίζει στον πρωτότυπο Λόγο. Το μάθημα του Alexandre Mendes Correa και η Θεολογική Σχολή του Αγίου Φωτίου προοιωνίζονται πολλά καλά για τους κλάδους της θεολογίας και των μετακλασικών ελληνικών στις Αμερικές.