Η φύση δεν περιμένει τη δική μας ολιγωρία

ετά το τελευταίο φονικό τσουνάμι στην Ινδονησία, εξαιτίας της ηφαιστειακής δράσης στο Κρακατόα, πολλοί αναρωτήθηκαν αν υπάρχουν και άλλα αίτια που προκαλούν τσουνάμι εκτός από τους υποθαλάσσιους σεισμούς. Η απάντηση ήρθε αμείλικτη με το προχθεσινό πολύνεκρο συμβάν. Ωστόσο, οι ειδικοί γνωρίζουν ότι τα τσουνάμι δεν προκαλούνται μόνο από σεισμούς αλλά και από άλλους μηχανισμούς: υποθαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις και κατολισθήσεις, πτώση μετεωριτών στη θάλασσα, έντονες μετεωρολογικές μεταβολές. Στις 7 Φεβρουαρίου του 1963, στην περιοχή του Αιγίου, μεγάλη μάζα παράκτιων γαιών κατέρρευσε αιφνίδια στη θάλασσα. Το τοπικό τσουνάμι, που προκλήθηκε χωρίς να προηγηθεί σεισμός, είχε ύψος 6 μέτρων, σκότωσε 4 ανθρώπους και επεφέρε σημαντικές καταστροφές. Το 1979 στη Νίκαια της Γαλλίας κατασκευαζόταν το νέο αεροδρόμιο στην παράκτια ζώνη της πόλης. Μεγάλες μάζες επιχωματώσεων κατολίσθησαν στη θάλασσα. Το τσουνάμι που επακολούθησε προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές. Ακόμη και με τεχνητό τρόπο είναι δυνατό να προκληθούν τσουνάμι, π.χ. από υποβρύχια πυρηνική δοκιμή.

Κλασικά παραδείγματα μεγάλων ηφαιστειακών τσουνάμι είναι εκείνα που προκλήθηκαν αφενός από την κολοσσιαία μινωική έκρηξη της Σαντορίνης στα τέλη του 17ου αιώνα π.Χ. και αφετέρου από τη μεγάλη έκρηξη του Κρακατόα το 1883 μεταξύ Σουμάτρας και Ιάβας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτά τα δύο ηφαίστεια θεωρούνται «δίδυμα» γιατί έχουν πολλές ομοιότητες, αν και η μινωική έκρηξη ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη εκείνης του Κρακατόα. Στο ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης έγινε σε ιστορικούς χρόνους ένα ακόμη πολύ ισχυρό τσουνάμι. Αυτό το συμβάν σημειώθηκε τον Οκτώβριο του 1650 μ.Χ., όταν το υποθαλάσσιο ηφαιστειακό κέντρο Κολούμπος, που βρίσκεται έξω από την καλντέρα της Σαντορίνης, εξερράγη και προκάλεσε βίαιο και καταστροφικό τσουνάμι. Πολλοί πιστεύουν ότι το μεγάλο τσουνάμι που διεγέρθηκε στις 9 Ιουλίου του 1956 στην Αμοργό, από σεισμό μεγέθους 7,5, είχε σχέση με το ηφαίστειο. Ομως αυτό δεν ευσταθεί. Σ” εκείνη την περίπτωση το τσουνάμι προέκυψε ως αποτέλεσμα όχι της ηφαιστειακής δράσης, που τότε δεν υπήρχε γιατί το ηφαίστειο της Σαντορίνης βρίσκεται σε ύπνωση από το 1950, αλλά του μεγάλου τεκτονικού σεισμού. Σε κάθε περίπτωση, βλέπουμε ότι οι Κυκλάδες είναι η πλέον τσουναμογόνος περιοχή στον ευρωπαϊκό – μεσογειακό χώρο, δεδομένου ότι εκεί έχουν παραχθεί τρία από τα μεγαλύτερα ιστορικά τσουνάμι αυτού του χώρου.

Πολλοί αναρωτήθηκαν αν στην Ιάβα λειτούργησε το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Η απάντηση είναι ότι τα υπάρχοντα συστήματα σε όλο τον κόσμο είναι λειτουργικά μόνο για τις περιπτώσεις σεισμικών τσουνάμι. Προς το παρόν δεν έχει αναπτυχθεί τεχνολογία κατάλληλη για προειδοποίηση για τσουνάμι άλλων τύπων, περιλαμβανομένων των ηφαιστειακών. Αλλά σε όλες τις περιπτώσεις, δηλαδή σεισμικών και μη σεισμικών τσουνάμι, η προετοιμασία, η εκπαίδευση και η ενημέρωση παίζουν σπουδαίο ρόλο για τη μείωση του κινδύνου. Συνεπώς, στην Ινδονησία, την Ελλάδα και όπου αλλού υπάρχουν ενεργά θαλάσσια ηφαίστεια θα πρέπει να συνειδοποιηθεί η ύπαρξη του κινδύνου από ηφαιστειακά τσουνάμι και να οργανωθούν κατάλληλα προγράμματα μείωσης του κινδύνου. Η φύση δεν περιμένει τη δική μας ολιγωρία.

Ο δρ Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος είναι διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και πρόεδρος του συστήματος της UNESCO για την προειδοποίηση για τσουνάμι στον ΒΑ Ατλαντικό και τη Μεσόγειο