Η μεταφορά της εικόνας της Μυρτιδιώτισσας στην Αθήνα το 1915

Δυστυχώς κατά την πρώτη 20ετία του 20ού αι. δεν υπάρχει Κυθηραϊκός τύπος. Έτσι γεγονότα μείζονος σημασίας για το νησί μας δεν κατεγράφησαν και ό,τι γνωρίζομε το γνωρίζομε από την προφορική παράδοση, και από σκόρπια ντοκου­μέντα, όπως επιστολές, τηλεγραφή­ματα, φωτογραφίες κ.α. όσα είχαν την τύχη να διασωθούν στα χέρια ευαίσθητων ανθρώπων.

Ένα από αυτά τα γεγονότα είναι η μεταφορά της Μυρτιδιώτισσας στην Αθήνα κα­τά το 1915. Ό, τι γνωρίζομε για το σπουδαίο αυτό και μοναδικό γεγο­νός, το γνωρίζομε από τις διηγήσεις παλαιών ανθρώπων, από μια ιστορι­κή φωτογραφία και από ένα τηλε­γράφημα.

Τα γεγονότα έχουν ως ε­ξής. Κατά το 1915, μέσα στη δίνη και την κοσμογονία του Α’ Παγκο­σμίου Πολέμου, ο βασιλιάς Κων/ντίνος σε μια τεταμένη πολιτική κατά­σταση, πιεζόμενος ανάμεσα σε βα­ριές συμπληγάδες και ευρισκόμενος προ φοβερών διλλημάτων αρρώστησε βαριά. Η βαθιά θρησκευόμενη μητέρα του, βασίλισσα Όλγα, η συ­γκίνηση του Ελληνικού λαού για το στρατηλάτη των Βαλκανικών Πολέμων, αλλά και το γενικότερο κλίμα της εποχής ευνοούσαν κινήσεις, όπως η μεταφορά ιστορικών εικόνων στο παλάτι.

Πράγματι η εικόνα της Μεγαλόχαρης της Τήνου μεταφέρ­θηκε στην Αθήνα και αργότερα οι Κυθήριοι, πιθανότατα τη υποδείξει του Υπουργού Σπύρου Στάη, έστει­λαν τηλεγράφημα στον Αρχιεπίσκο­πο Αθηνών Θεόκλητο δια του προέ­δρου της επιτροπής Εγχωρίου Περι­ουσίας ειρηνοδίκου Βολτή, με το οποίο εξέφραζαν την επιθυμία τους να μεταφέρουν την εικόνα της Μυρτιδιώτισσας στην Αθήνα για τον ασθενή Βασιλέα. Ο Αρχιεπίσκοπος ενέκρινε την πρόταση και απάντησε καταφατικά στο αίτημα των Κυθηρίων.

«Διοικητήν επιτροπής Ειρηνοδίκην Βολτήν Κύθηρα

Ευσεβή πόθον λαος Κυθήρων εκδηλωμένον διά τηλεγραφήματος ημίν περί μεταφοράς θαυματουργος εικόνος Μυρτιδιωτίσσης ήντα θα, να δεηθόμεν προ α_τ_ς πάντες υπέρ αναρρώσεως Σεπτομενην Βασιλέως Κωνσταντίνου εγκρίνομεν

_ θην_ν Θεόκλητος»

Έτσι μέσα σε κλίμα μεγάλης συ­γκίνησης το ιερό παλλάδιο λατρείας του Κυθηραϊκού λαού ταξίδεψε για πρώτη φορά εκτός Κυθήρων. Το σκάφος που μετέφερε την εικόνα την παρέλαβε από το Καψάλι. Το γεγο­νός χαιρετίστηκε με κανονιοβολισμούς από το Κάστρο, ό­που οι μπομπαρδιέρηδες της εποχής εκείνης (ένας εξ αυ­τών ήταν ο πασίγνω­στος παράγων της εποχής Γαβρίλης Χάρος) ήταν σε ετοι­μότητα.

Κατά την ε­πιστροφή της εικό­νας στα Κύθηρα το σκάφος προσορμί­στηκε στα Λιμνάρια, όπου κατέβηκε πο­λύς κόσμος για να την υποδεχθεί. Υπάρχει μια ιστορική φωτογραφία. Δυστυχώς δεν γνωρίζομε τις λε­πτομέρειες αυτού του γεγονότος, ό­πως ποιο σκάφος την μετέφερε, πό­σες ημέρες παρέμεινε στην Αθήνα, πού την εναπόθεσαν, ποιοί την συνόδευσαν, ποιες ήταν οι εκδηλώσεις των Κυθηρίων των Αθηνών κ.τ.λ.

 

Στο παραπάνω άρθρο της κυρίας Χάρου ο φίλος κ. Αντ. Τάντουλος μας έστειλε το παρακάτω κείμενο με πολύτιμες πληροφορίες για το θέμα αυτό. Στη συνέχεια παρατίθενται και πρόσθετες πληροφορίες τις οποίες παραθέτει ο Ε.Π.Καλλίγερος

ΜΕΡΟΣ Α’

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΑΣ ΤΟ 1915

Στο φύλλο 321 του Φεβρουαρίου 2017 των «ΚΥΘΗΡΑΪΚΩΝ», η κα Ελένη Χάρου – Κορωναίου παρουσίασε το σημαντικό γεγονός της μεταφοράς της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας στην  Αθήνα το 1915, για να βοηθήσει τον ασθενή βασιλέα Κωνσταντίνο. Λόγω ανυπαρξίας Κυθηραϊκού τύπου την πρώτη εικοσαετία του εικοστού αιώνα, τα λίγα πράγματα που γνωρίζουμε για το γεγονός είναι από μνήμες παλαιών Κυθηρίων, από το τηλεγράφημα έγκρισης της μεταφοράς της εικόνας από τον Αρχιεπίσκοπο Θεόκλητο και από μία ιστορική φωτογραφία της υποδοχής, κατά την επαναφορά της εικόνας στα Κύθηρα.

Πριν από αρκετά χρόνια,  στο αρχείο του γράφοντος προστέθηκε ένα έγγραφο της Κυθηραϊκής Αδελφότητος Αθηνών – Πειραιώς, που εισφέρει νέα στοιχεία για το γεγονός. Το παραθέτω:

ΚΥΘΗΡΑΪΚΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ                                                         Εν Πειραιεί τη 10η Αυγούστου 1915 ΑΘΗΝΩΝ – ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Αριθ πρωτ. 53

ΣΩΜΑΤΕΙΟΝ ΑΝΕΓΝΩΡΙΣΜΕΝΟ

 

ΠΡΟΣ

Τον ΑΞΙΟΤΙΜΟΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΝ

του Θωρηκτού «ΨΑΡΑ»

Αξιότιμε Κύριε ΚΥΒΕΡΝΗΤΑ

Το Διοικητικόν  Συμβούλιον της ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ  ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΙΕΙ ΚΥΘΗΡΙΩΝ παράλειψιν αυτού θα εθεώρει εάν δεν εξέφραζε και εγγράφως προς υμάς τας θερμάς αυτού ευχαριστίας διά την μεγίστην προθυμίαν μεθ’ ης αποδέχθητε την παράκλησιν ημών περί χορηγήσεως λέμβου εκ του υπό την υμετέραν Διοίκησιν Θωρηκτού «Ψαρά» προς μεταφοράν της θαυματουργού εικόνος της ΠΑΝΑΓΙΑΣ της ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΗΣ εκ της Βασιλικής αποβάθρας μέχρι του ατμοπλοίου «Νικόλαος» προκειμένου να μεταφερθή αύτη εις την έδραν αυτής.

                    Δεν δύναται δε προς τούτοις να αποκρύψη υμίν και την χαράν αυτού και θαυμασμόν διά την προθυμίαν, παραδειγματικήν τάξιν, και πρωτότυπον μεγαλοπρέπειαν μεθ’ ων, οι προς τούτο ενταλέντες ναύται, εξετέλεσαν την ανατεθείσαν αυτοίς εντολήν. Δι’ όπερ αισθανόμεθα δικαίαν υπερηφάνειαν ότι τοιούτοι αξιωματικοί και ναύται, εμφορούμενοι υπό τοσούτω ιερών και ευγενών αισθημάτων, αποτελούσι τας τάξεις του τετιμημένου ημών ναυτικού, του τοσούτω περιλάμπρους σελίδας γράψαντος εν τη Ιστορία της Εθνικής ημών αναγεννήσεως κατά τε το απώτερον και εγγύτερον παρελθόν, τοσαύτα δε υπισχνούμενον διά το μέλλον του ενδόξου ημών Έθνους, όπερ μετά τοσαύτης υπερηφανείας προσβλέπει προς αυτό.

Μετά πάσης τιμής

Ο    Πρόεδρος                                                                  Ο     Γραμματεύς

Σ.Τσαμπηράς                                                               Διον.Πετρόχειλος

Το έγγραφο αυτό μας δίνει τις παρακάτω νέες πληροφορίες  για την μεταφορά της εικόνας:

α) Με δεδομένο ότι το ευχαριστήριο φέρει ημερομηνία 10 Αυγούστου 1915, η επαναφορά της εικόνας στα Κύθηρα πρέπει να έγινε το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου ή το δεύτερο 15νθήμερο του Ιουλίου 1915. Είναι λογικό ότι η Αδελφότητα δεν θα καθυστερούσε για μεγαλύτερο διάστημα την αποστολή του εγγράφου. Αυτό επέβαλαν οι κανόνες ευγενείας, που πριν από εκατό χρόνια τους τηρούσαν με μεγαλύτερη ευλάβεια  απ’ ότι σήμερα.

β) Μας πληροφορεί ότι το πλοίο με το οποίο έγινε η επιστροφή της εικόνας, ήταν το ατμόπλοιο «Νικόλαος».  Σύμφωνα  με το πολύ ενδιαφέρον πόνημα  «Η ατμοπλοΐα στα Κύθηρα (1900-2009)» του Χαράλαμπου Σπ. Μιχαλακάκη, που εξέδωσαν τα «Κυθηραϊκά» το 2009,  «ταξίδευε στη γραμμή πριν τον Α΄Παγκόσμιο πόλεμο το πλοίο «Νικόλαος Κ.» του Καραβίτη εφοπλιστή Γ. Κατράκη το οποίο έφερε στα Κύθηρα τους επισκέπτες για τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Πάνου Κορωναίου στην πλατεία Ποταμού από τον πρωθυπουργό Ε.Βενιζέλο». Στο τόμο «Ποντοπόρεια»  όμως, των Τζελίνας Χαρλαύτη και Νίκου Βλασσόπουλου (Αθήνα 2002), που περιλαμβάνει το σύνολο των ποντοπόρων ιστιοφόρων και ατμοπλοίων την περίοδο 1830-1939, εμφανίζονται δύο ατμόπλοια με παρεμφερές όνομα στην ιδιοκτησία του Κατράκη, το «Νικόλαος»(έτος ναυπήγησης 1873) και το «Νικόλαος Κ.»(έτος ναυπήγησης 1878). Το πρώτο καταγράφεται στον Βρετανικό Νηογνώμονα (Lloyd’s Register of Shipping) την περίοδο 1910-1914, ενώ το δεύτερο το 1935. Με δεδομένο ότι και τα εγκαίνια της προτομής του Κορωναίου έγιναν στις 22 Μαΐου 1911, πιστεύω ότι τελικά θα πρέπει να δεχθούμε πως το πλοίο με το οποίο μεταφέρθηκε ή εικόνα, ήταν κατά πάσα πιθανότητα, το «Νικόλαος» (σκέτο, χωρίς Κ.), όπως δηλαδή αναφέρεται στο ευχαριστήριο της Κυθηραϊκής Αδελφότητος.

γ) Επιβεβαιώνεται τέλος η ενεργός συμμετοχή στην όλη διαδικασία, των Κυθηρίων της Αθήνας και του Πειραιά. Εάν έχουν διασωθεί τα πρακτικά του Διοικητικού Συμβουλίου της Κυθηραϊκής Αδελφότητος Αθηνών-Πειραιώς της περιόδου εκείνης, είναι πολύ πιθανό να προσθέσουν και άλλες πληροφορίες για το αξιοσημείωτο αυτό γεγονός.

Αντώνης Ι. Τάντουλος

 

ΜΕΡΟΣ Β’

Η εκδρομή που συνόδευσε την Εικόνα της Μυρτιδιώτισσας στα Κύθηρα το 1915

Συνοψίζει ο Ε.Π.Καλλίγερος

Μετά το εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο της κυρίας Ελένης Χάρου-Κορωναίου στο φ. Φεβρουαρίου για την μεταφορά της εικόνας της Μυρτιδιώτισσας στην Αθήνα το 1915, είχαμε δύο ενδιαφέρουσες αντιδράσεις με εξίσου σημαντικές πληροφορίες τις οποίες αναζητούσε η συνεργάτις μας, καθώς την εποχή αυτή δεν κυκλοφορούσαν εφημερίδες στο νησί. Η πρώτη είναι το στοιχείο που έφερε στη δημοσιότητα ο ερευνητής και φίλος, γιατρός από τη Νεάπολη, Αντώνης Τάντουλος, το οποίο θα διαβάσετε στο φύλλο αυτό. Το δεύτερο στοιχείο κατέθεσε στην αρθρογράφο ο κ. Αντώνης Σ. Πρωτοψάλτης και προέρχεται από το προσωπικό του αρχείο, είναι δε ένα μικρό φυλλάδιο, που εξέδωσε η Κυθηραϊκή Αδελφότητα για την εκδρομή που οργάνωσε με την ευκαιρία της επιστροφής της εικόνας στα Κύθηρα και το οποίο περιέχει ενδιαφέρουσες και χρήσιμες πληροφορίες για το θέμα.

Η Αδελφότητα λοιπόν οργάνωσε εκδρομή με το πλοίο «ΝΙΚΟΛΑΟΣ» του Κυθήριου πλοιοκτήτη Γ. Κατράκη. Σύμφωνα με το πρόγραμμα το πλοίο θα αναχωρούσε από Πειραιά στις 17 Ιουλίου 7μμ και αναμενόταν να φθάσει στον Όρμον Μυρτιδίων (=Λιμνάρια) την επομένη 7π.μ. η δε Εικόνα θα μετεφέρετο ακολούθως στη Μονή, όπου θα γινόταν δοξολογία επί τη αποκαταστάσει της υγείας της Α.Μ. του Βασιλέως. Θα ακολουθούσε δεξίωσις και την Κυριακή 19 Ιουλίου θα αναχωρούσε το πλοίο στις 5μμ από Καψάλι και 8μμ από Αγία Πελαγία. Οι τιμές για την εκδρομή ήταν: Α΄ θέση 30δρ., Β΄ θέση 18δρ. και Γ΄ θέση 10δρ. Την επιτροπή (προφανώς από την Αδελφότητα) αποτελούσαν οι: Σ. Τσαμπηράς, Γ. Ανδρόνικος, Κ. Δηλαβέρης, Μ. Καψάνης, Δ. Πετρόχειλος, Α. Κορωναίος, Χ. Κατράκης, Ν. Τριφύλλης, Παν. Μαλάνος, Πολ. Γαλακάτος, Θεόδ. Τζέντζος, Παν. Μπαβέας και Κ. Ασπιώτης.

Εκτός των παραπάνω μία ακόμη μαρτυρία προσέθεσε ο πατήρ Θεόδ. Μεγαλοκονόμος από τον Κάλαμο, ο οποίος θυμάται περιγραφές μίας γυναίκας που ήταν αυτόπτης μάρτυς στη μεταφορά της Εικόνας στο Καψάλι και θυμόταν ότι καθ’  όλη τη διαδρομή από το Μπελβεντέρε μέχρι την επιβίβαση στο «Ψαρά» ηχούσαν κανονιοβολισμοί από το κάστρο, την Εικόνα δε συνόδευαν –κατά την περιγραφή- δύο γνωστοί καλλίφωνοι ιερείς της εποχής, ο παπά Σπύρος Καλλίγερος-Καγαρέλας (τη φωτογραφία της κηδείας του οποίου δημοσιεύσαμε πριν μερικούς μήνες) και ο Αρχιμανδρίτης Νίκανδρος Πετρόχειλος από τη Χώρα.

Οι ιερείς αυτοί επιβιβάστηκαν στο πλοίο και λειτούργησαν στη Μητρόπολη, όπου παρέμεινε η Εικόνα, για τους Κυθηρίους των Αθηνών. Μάλιστα έγιναν και σχόλια μετά από αυτή τη λειτουργία από το κοινό των Αθηνών, πώς υπάρχουν τόσο καλλίφωνοι ιερείς στην επαρχία, ενώ λείπουν από την πρωτεύουσα!

Σημ. «Κ»: Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν και τις υποθέσεις που έκανε ο Αντ. Τάντουλος, τόσο για την ημερομηνία της μεταφοράς της εικόνας που ήταν σίγουρα πριν από τις 17 Ιουλίου 1915 οπότε έγινε η εκδρομή της επιστροφής, όσο και με το πλοίο της εκδρομής που ήταν ασφαλώς το «ΝΙΚΟΛΑΟΣ».