Η πυρηνική ενέργεια ξανά στο προσκήνιο

«Ανάγκα και θεοί πείθονται». Το αρχαίο γνωμικό, αλλοιωμένο πάντα από την αρχική του διατύπωση, τείνει να αποτυπώσει τη σκληρή πραγματικότητα πίσω από τις ζυμώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη και επαναφέρουν στο προσκήνιο την πιο αμφιλεγόμενη και πιο διχαστική μορφή ενέργειας. Ως εμβρυουλκός της εξέλιξης έχει λειτουργήσει η κακή συγκυρία μιας διπλής κρίσης, της κλιματικής και της ενεργειακής, που αναγκάζει Ευρωπαίους και Αμερικανούς να ξεχάσουν την καταστροφή στη Φουκουσίμα και να επανεξετάσουν την πυρηνική ενέργεια.

Τα στρατόπεδα των υπερμάχων και των εχθρών της παραμένουν αμετακίνητα στις θέσεις τους, στις ίδιες αυτές θέσεις που εξέφρασαν όταν ετέθη στην Ε.Ε. το ερώτημα εάν η πυρηνική ενέργεια θα συμπεριληφθεί στις καθαρές μορφές ενέργειας ώστε να συνδράμει στην πράσινη μετάβαση ή θα αποκλειστεί ως πιο επικίνδυνη για την ανθρωπότητα και από την ίδια την κλιματική αλλαγή. Η Γερμανία, που αντέδρασε άμεσα στην τραγωδία της Φουκουσίμα κλείνοντας έξι αντιδραστήρες της, ηγείται του μετώπου κατά της πυρηνικής ενέργειας. Εδώ και ένα χρόνο, άλλωστε, έχει κλείσει και τους τελευταίους τρεις.

Οι υπέρμαχοι της πυρηνικής ενέργειας επιμένουν πως ο στόχος που έχει θέσει η Ε.Ε. για μείωση των εκπομπών καυσαερίων κατά 55% μέχρι το 2030 φαίνεται άπιαστος εάν δεν συνδράμει η πυρηνική ενέργεια. Είναι εκείνοι που πριν από ένα χρόνο περίπου, τον Απρίλιο του περασμένου έτους, στο περιθώριο του G7, σχημάτισαν τη λεγόμενη «πυρηνική συμμαχία». Ηταν η συσπείρωση 12 χωρών και ανάμεσά τους οι Γαλλία, Βρετανία, ΗΠΑ, Ιαπωνία και Καναδάς, που τότε παρουσίασαν ως διακηρυγμένο στόχο τους «να βγάλουν τον Πούτιν από την αγορά πυρηνικών καυσίμων». Και αυτό γιατί η Ευρώπη είχε έρθει αντιμέτωπη με μία ακόμη πικρή αλήθεια από τις πολλές που αντιμετώπισε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Είχε βρει μεν εναλλακτικές στο ρωσικό αέριο αλλά όχι και στα ρωσικά πυρηνικά καύσιμα.

Τον Απρίλιο του περασμένου έτους, 12 χώρες, ανάμεσά τους οι Γαλλία, Βρετανία, ΗΠΑ, Ιαπωνία και Καναδάς, σχημάτισαν τη λεγόμενη «πυρηνική συμμαχία»

Ετσι η συμμαχία αυτή, με προεξάρχουσα τη Γαλλία, αναλαμβάνει να προωθήσει την ανασύσταση της ευρωπαϊκής πυρηνικής βιομηχανίας. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, η Γαλλία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πυρηνική ενέργεια, γι’ αυτό και έμεινε ουσιαστικά αλώβητη όταν κόπηκαν οι ροές ρωσικού αερίου στην Ευρώπη. Στη διάρκεια της εβδομάδας, το μέτωπο των υποστηρικτών της πυρηνικής ενέργειας συγκάλεσε την πρώτη διεθνή σύνοδο για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας και συναντήθηκε στις Βρυξέλλες με παράγοντες της βιομηχανίας ενέργειας.

Ανάμεσά τους ο επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, Φατίχ Μπιρόλ, ο πρόεδρος της Διεθνούς Υπηρεσίας Πυρηνικής Ενέργειας, Ραφαήλ Γκρόσι, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και οΤζον Ποντέστα, σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου επί θεμάτων καθαρής ενέργειας. Στόχος της ετερόκλητης αυτής συμμαχίας είναι να διασφαλισθεί η αναγκαία χρηματοδότηση για την ανοικοδόμηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας πυρηνικής ενέργειας, ύστερα από χρόνια εγκατάλειψης και παρακμής. Το καθιστά σαφές το κοινό ανακοινωθέν, με το οποίο οι χώρες δεσμεύονται να συνεργαστούν και να διασφαλίσουν την απαιτούμενη χρηματοδότηση ώστε να παραταθεί η ζωή των υφιστάμενων πυρηνικών αντιδραστήρων αλλά και η κατασκευή νέων αντιδραστήρων».

Ο «κουμπαράς» και το αγκάθι

Οι χώρες της «πυρηνικής συμμαχίας» έχουν από τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους δεσμεύσει 4,2 δισ. δολάρια για να προωθήσουν την ανασύσταση της ευρωπαϊκής πυρηνικής βιομηχανίας. Οι προσπάθειές τους προσκρούουν, όμως, έως τώρα στην έλλειψη επενδύσεων στον κλάδο, στο συχνά υπερβολικό κόστος, αλλά και στις καθυστερήσεις που έχουν παρουσιαστεί σε πολλά από τα πιο πρόσφατα σχέδια. Και στο μεταξύ έχει μειωθεί κατά 20% ο προϋπολογισμός του τμήματος του κοινού κέντρου ερευνών της Ε.Ε., που θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει τον κλάδο. Ανάμεσα στους υπερασπιστές της πυρηνικής ενέργειας, ο Βέλγος πρωθυπουργός, Αλεξάντερ ντε Κρο, ζητάει να συνδράμει στη χρηματοδότηση η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και τονίζει πως είναι καθοριστική η έλλειψη πολυμερούς τράπεζας για τη χρηματοδότηση του εγχειρήματος.

Παράλληλα κι ενώ οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να αναστήσουν τη δική τους βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας και να δημιουργήσουν μια αξιόπιστη παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα πυρηνικής ενέργειας, σε ανάλογη διαδικασία βρίσκεται και η υπερδύναμη. Το αμερικανικό Κογκρέσο έχει ήδη εγκρίνει δαπάνη ύψους 2,7 δισ. δολ. για την επανέναρξη προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου και άλλων πυρηνικών υλών όπως το ήλιο. Ο Τζον Ποντέστα, σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου για θέματα καθαρής ενέργειας, ο οποίος παρευρέθη στη συνάντηση της «πυρηνικής συμμαχίας», εξέφρασε την υποστήριξη των ΗΠΑ στο εγχείρημα και ειδικότερα «στη γαλλική πρωτοβουλία να ενθαρρύνει την Παγκόσμια Τράπεζα και τις άλλες αναπτυξιακές τράπεζες να καταργήσουν τους περιορισμούς στη χρηματοδότηση της πυρηνικής ενέργειας».

Κεφάλαια ύψους 4,2 δισ. δολ. έχουν ήδη δεσμευθεί για χρηματοδοτήσεις – Πρόβλημα, το μεγάλο κόστος κατασκευής και λειτουργίας.

Το ζήτημα της χρηματοδότησης της πυρηνικής ενέργειας δεν εξαντλείται στο ποιες θα είναι οι τράπεζες και οι φορείς που θα δεσμεύσουν τα απαιτούμενα κεφάλαια. Αφορά και το ύψος του κόστους. Σύμφωνα με υπολογισμούς της BloombergNEF, το μέσο κόστος της κατασκευής ενός αντιδραστήρα στη Γαλλία φτάνει στα 9 εκατ. δολ. ανά μεγαβάτ και είναι τριπλάσιο από το αντίστοιχο στην Κίνα. Παράγοντες του κλάδου αναφέρουν πως αντίστοιχα προβλήματα κόστους υπάρχουν και σε ό,τι αφορά τη λειτουργία των μικρών αντιδραστήρων (SMRs), το κόστος των οποίων ανεβαίνει διαρκώς εξαιτίας του πληθωρισμού.

Η αμερικανική εταιρεία NuScale Power Corp είχε εκτιμήσει το κόστος της λειτουργίας τους σε 55 δολ. η μεγαβατώρα το 2016, αλλά έκτοτε οι εκτιμήσεις έχουν υπερδιπλασιαστεί. Σημειωτέον ότι στην αρχή της εβδομάδας που πέρασε η εν λόγω εταιρεία έχασε το 35% της χρηματιστηριακής αξίας της όταν βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση η μετοχή της επειδή ο τραπεζικός κολοσσός Wells Fargo χαρακτήρισε «παραπλανητικό» τον ενθουσιασμό των επενδυτών για την πυρηνική ενέργεια. Και η NuScale δεν έχει εξασφαλίσει ακόμη ούτε έναν πελάτη.

Αντιδραστήρα με υγροποιημένο νάτριο σχεδιάζει ο Γκέιτς

Στη μάχη για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας έχει μπει δυναμικά ο Μπιλ Γκέιτς μέσω της εταιρείας TerraPower, που έχει ιδρύσει ο ίδιος από το 2008 για να αναλάβει τον σχεδιασμό και την κατασκευή ασφαλών πυρηνικών αντιδραστήρων με συνετή χρήση ενέργειας. Απώτερος στόχος του ήταν να συνδράμει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και να καλύψει ενεργειακές ανάγκες. Παράλληλα, βέβαια, και να συμμετάσχει στις προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης να ανταγωνιστεί την κυρίαρχη θέση που κατέχουν η Κίνα και η Ρωσία στην παγκόσμια πυρηνική βιομηχανία.

Η εταιρεία του άντλησε προσφάτως 2 δισ. δολ. από την αμερικανική κυβέρνηση και άλλο 1 δισ. δολ. από ιδιώτες επενδυτές ενώ στη διάρκεια της εβδομάδας που πέρασε ανακοίνωσε ότι ετοιμάζεται να ξεκινήσει την κατασκευή νέας μονάδας πυρηνικών αντιδραστήρων τον Ιούνιο. Η νέα μονάδα, που θα κατασκευαστεί στο Γουαϊόμινγκ των ΗΠΑ, θα είναι πρωτοποριακή σε ό,τι αφορά το σύστημα ψύξης της, καθώς θα χρησιμοποιεί υγροποιημένο νάτριο αντί για νερό, που συνεπάγεται φθηνότερη, ασφαλέστερη και πιο αποτελεσματική παραγωγή ενέργειας. Οπως σημείωσε μέσα στην εβδομάδα ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, η επένδυση αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί το 2030, οπότε και θα είναι σε θέση να λειτουργήσει πλήρως και να προσφέρει 1.600 θέσεις εργασίας στο κατασκευαστικό σκέλος και 250 υπαλλήλους σε λειτουργικό επίπεδο.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει συμφωνίες για την προμήθεια αμερικανικής τεχνολογίας πυρηνικής ενέργειας στους πρώην εταίρους της Μόσχας.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει, άλλωστε, καταστήσει σαφές ότι αντιμετωπίζει την πυρηνική ενέργεια ως τρόπο για να εξάγει αξιόπιστη πράσινη ενέργεια εφόσον οι μονάδες πυρηνικής ενέργειας διασπούν άτομα και δεν λειτουργούν με την καύση ορυκτών καυσίμων που είναι υπεύθυνα για την κλιματική αλλαγή. Από τη στιγμή που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, οι γειτονικές χώρες, όπως η Πολωνία, άρχισαν να αναζητούν άλλους προμηθευτές ενέργειας. Οι αμερικανικές βιομηχανίες και οι αμερικανικές αρχές είδαν έτσι να ανοίγονται νέες αγορές για τις αμερικανικές βιομηχανίες ενέργειας, που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν τις πυρηνικές φιλοδοξίες της Κίνας.

Η δεύτερη οικονομία στον κόσμο έχει μεν κυριαρχήσει στους τομείς της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, αλλά η πυρηνική ενέργεια παραμένει ένας χώρος στον οποίο μπορεί να την ανταγωνιστεί η αμερικανική βιομηχανία, με την αφθονία καυσίμων αλλά και αντιδραστήρων κάθε τύπου που διαθέτει. Οπως αναφέρουν πηγές της αμερικανικής βιομηχανίας, η υπερδύναμη επιδιώκει να υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας διάρκειας 50 ετών για την προμήθεια αμερικανικής τεχνολογίας πυρηνικής ενέργειας στους πρώην εταίρους της Μόσχας. Το ίδιο σχεδιάζει να κάνει και με τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες οικονομίες της νοτιοανατολικής Ασίας, που θέλουν να μειώσουν την υπερβολική εξάρτησή τους από την ενέργεια της Κίνας και της Ρωσίας.

Αναγκαία

Τονίζοντας την ανάγκη να συνδράμει η πυρηνική ενέργεια στις προσπάθειες για τη μείωση των ρύπων και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ο επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, Φατίχ Μπιρόλ, τόνισε πως «αν δεν έχουμε τη στήριξη της πυρηνικής ενέργειας, δεν έχουμε καμία ελπίδα να επιτύχουμε εγκαίρως τους στόχους που έχουμε θέσει για το κλίμα».

2,7
δισ. δολ. προβλέπει πρόγραμμα εμπλουτισμού καυσίμων όπως το ήλιο, που εγκρίθηκε προσφάτως από το αμερικανικό Κογκρέσο.

Η Ευρώπη

Εκφράζοντας την πεποίθησή του ότι η Ευρώπη χρειάζεται την πυρηνική ενέργεια, ο Βέλγος πρωθυπουργός Αλεξάντερ ντε Κρο υπογράμμισε ενόψει της συνόδου για την πυρηνική ενέργεια ότι «από την οπτική γωνία των γεωπολιτικών σκοπιμοτήτων και του στόχου για μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα, είναι κρίσιμο να διαδραματίσουν οι ευρωπαϊκές χώρες σημαντικό ρόλο στην πυρηνική ενέργεια».

4,2
δισ. δολ. δέσμευσαν τον Δεκέμβριο οι χώρες της πυρηνικής συμμαχίας που σχηματίστηκε πριν από ένα χρόνο στο περιθώριο του G7.

Δύο αιτίες

«Εχει αλλάξει σε διεθνές επίπεδο η αντίληψη περί πυρηνικής ενέργειας», σχολιάζει σχετικά ο γενικός διευθυντής της Διεθνούς Πυρηνικής Ενέργειας, Ραφαήλ Γκρόσι, και εξηγεί πως «μια αιτία είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη και η ανάγκη να κάνουμε κάτι για την κλιματική αλλαγή, και μια άλλη η ανάγκη για ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη εν μέσω πολέμου».