Η στέγη ως ανθρώπινο δικαίωμα

Τον Μάρτιο μετακόμισα. Από ανάγκη, λόγω ιδιοκατοίκησης. Και οφείλω να ομολογήσω ότι αν δεν είχα ραδιοφωνική εκπομπή, ακόμα θα ήμουν στην αναζήτηση διαμερίσματος, έρμαιο των μεσιτών και ιδιοκτητών που συγκρίνουν το τριάρι τους με το Ταζ Μαχάλ. Ημουν τυχερός και νοίκιασα σπίτι που ανήκει σε ακροατή μου.

Στο διάστημα της αναζήτησης κατοικίας βίωσα και εγώ τις εξωφρενικές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην αγορά. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες πιστεύουν ότι θα λύσουν το πρόβλημα της ζωής τους μέσα από το ακίνητο που διαθέτουν. Και από τη στιγμή που αυτά τα ενοίκια βρίσκουν πάντα κάποιους να τα πληρώσουν, στέκονται στο ύψος τους. Λογικό. Η στέγη είναι η πρώτη, η βασική προτεραιότητα. Θα απορροφήσει το διαθέσιμο εισόδημα ακόμα και αν στο τέλος του μήνα τρως μόνο μαρούλια με ψωμί. Και όταν όλα τα λεφτά πηγαίνουν στο νοίκι, πέρα από την υποβάθμιση στην ποιότητα ζωής, το πρόβλημα μετακυλίεται σε άλλους κλάδους της οικονομίας που διεκδικούσαν το μερίδιο τους από το διαθέσιμο εισόδημα.

Advertisement

Στην Ευρωπαϊκή Ενωση τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 18% μέσα σε δώδεκα χρόνια, από το 2010 ως το 2022. Και οι τιμές των κατοικιών κατά 42%. Το πρόβλημα δεν είναι, ασφαλώς, ελληνικό. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, είναι πολύ μεγαλύτερο, σε βαθμό που τα Ηνωμένα Εθνη παρατήρησαν ότι η χώρα πρέπει πλέον να προσδώσει νομικό χαρακτήρα στο δικαίωμα στέγασης. «Είναι μία κρίση που προέκυψε από πολλές άστοχες επιλογές. Η Ολλανδία καλείται να αναγνωρίσει το δικαίωμα στη στέγη ως ισάξιο των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Σήμερα η ευρωπαϊκή ακροδεξιά βάζει πολλές από τις μάρκες της στο στεγαστικό πρόβλημα. Και το θέμα είναι κυρίαρχο στην ατζέντα των ευρωεκλογών. Βέβαια οι ακροδεξιοί λαϊκιστές εξαντλούν την ρητορική τους στην επισήμανση του προβλήματος και στις αόριστες υποσχέσεις για λύση. Από την άλλη, στην Ελλάδα το θέμα δεν βρίσκεται σε καμία προεκλογική ατζέντα αν και συζητείται κατά καιρούς με μοιρολατρική διάθεση. Ναι, ανελήφθησαν κάποιες θεσμικές πρωτοβουλίες, αλλά δεν ήταν, τελικά, τόσο ισχυρές ώστε να γίνουν αισθητές στην αγορά. Αυξήθηκε το κόστος της «χρυσής βίζας». Ομως για πόσα ακίνητα μιλάμε στα αλήθεια; Περίπου 8.000 ακίνητα την τελευταία τριετία. Τα περισσότερα δε, βρίσκονται σε περιοχές όπου, ούτως ή άλλως, ο μέσος Ελληνας δυσκολεύεται να πλησιάσει. Είναι βέβαια και το Airbnb και οι ψηφιακοί νομάδες που αυξάνουν τη ζήτηση ή επιτείνουν την έλλειψη -δείτε το όπως θέλετε. Σε μεγάλο βαθμό η αύξηση των ενοικίων έχει να κάνει και με την «τάση» που διαμορφώνεται στην αγορά. Η ζήτηση στα δυτικά προάστια της Αθήνας δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να στέλνει τα ενοίκια σε εξωφρενικά ύψη. Η αύξηση όμως ενσωματώνει το ευρύτερο κλίμα της αγοράς.

Οι φωνές που ακούγονται για επιβολή διατίμησης στα ενοίκια δεν διατηρούν σχέση με τη λογική και τις ξεπερνάμε. Τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί; Μόνο κάτι μαζικό, κάτι καθολικό, θα μπορούσε να βελτιώσει κάπως τα πράγματα. Δημοτικές επιχειρήσεις που χτίζουν κατοικίες σε οικόπεδα ιδιοκτησίας των δήμων. Ούτως ή άλλως κερδοφόρες θα ήταν. Δημιουργία κοινωνικών Ταμείων που θα επενδύσουν, συνεπικουρούμενα από τα ασφαλιστικά Ταμεία, στην κατοικία. Σύσταση στεγαστικών συνεταιρισμών με κρατική αρωγή για την κατασκευή κατοικιών που θα διατίθενται με μικρά ποσοστά κέρδους. Και αν θέλετε, είναι απαραίτητη μία νέα κουλτούρα στην έννοια της φιλανθρωπίας και της κοινωνικής προσφοράς. Εν ανάγκη, ας φύγουν κάποια χρήματα από φαραωνικού ύφους πολιτιστικές εκδηλώσεις και ας κατευθυνθούν στη στέγαση.

Ωστόσο τίποτα από όλα αυτά δεν μπαίνει στο τραπέζι της προεκλογικής συζήτησης. Προφανώς επειδή κανένας δεν θέλει να δυσαρεστήσει την πλευρά που προσφέρει τα σπίτια σε εξωφρενικές τιμές. Ακούμε συνέχεια αοριστίες και μεγαλόστομες μπούρδες, αλλά κανένα κόμμα δεν μας έχει παρουσιάσει δέκα σημεία πολιτικής για ανακούφιση του στεγαστικού προβλήματος. Θέλει ο Κασσελάκης, ας πούμε, να κάνει γκελ στη νεολαία; Ας αφήσει τα πρωινάδικα και ας παρουσιάσει ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα στέγασης με την κατασκευή νέων κατοικιών. Ακόμα καλύτερα; Ας το κάνει ο Μητσοτάκης, διαθέτοντας τις εισπράξεις από τη Golden Visa -μιλάμε για μερικά δισεκατομμύρια. Και τέλος, ας κάτσουν στην Κεντρική Ενωση Δήμων να σχεδιάσουν κάτι.