Ιδιόγραφες διαθήκες ακλήρων

Από το πρόσφατο αστυνομικό δελτίο: Στο Πέραμα ένας 69 χρόνος πλαστογράφησε μια ιδιόγραφη διαθήκη μιας υπερήλικης ,που πέθανε άκληρη και χωρίς άλλη διαθήκη και έτσι ιδιοποιήθηκε (νοσφίθηκε -συνώνυμο που δεν χρησιμοποιείται πλέον) την τεράστια ακίνητη περιουσία της αξίας 3.800.000 ευρώ, που ανήκει λόγω κληρονομίας στο Ελληνικό Δημόσιο. Ο δράστης συνελήφθη γιατί διέπραξε σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου τα αδικήματα της πλαστογραφίας και απάτης σε βαθμό κακουργήματος, αλλά αν τα αδικήματα αυτά συρρέουν πραγματικά ή κατ’ ιδέα θα το κρίνει το δικαστήριο.

Έτσι επαναφέρεται στο προσκήνιο της δημοσιότητας το πάντα επίκαιρο και πολύ σοβαρό ζήτημα για την τύχη της κληρονομιάς αυτών, που πεθαίνουν χωρίς στενούς συγγενείς και χωρίς να έχει δημοσιευτεί διαθήκη τους, γιατί μπορεί να την έχουν συντάξει, αλλά να έχει εξαφανιστεί, γεγονός που έχει συμβεί αρκετές φορές, αλλά πάντοτε στη θέση της εμφανίζεται μια πλαστή ιδιόγραφη διαθήκη άψογα συντεταγμένη με νομική βοήθεια, που συνήθως δεν αποκαλύπτεται ποιών, που λόγω ιδιότητας απολαμβάνουν ασυλίας.

Advertisement

Το Ελληνικό Δημόσιο έχει στην κυριότητα του τεράστια ακίνητη περιουσία, που απόκτησε με διαφόρους τρόπους, όπως με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830) με το οποίο ιδρύθηκε το Ελληνικό Κράτος και ορίσθηκε, ότι περιέρχονται σ’ αυτό, ως διάδοχο του Οθωμανικού Κράτους, όλα τα ακίνητα που τότε του ανήκαν βάσει του τεκμηρίου νομής, που ισχύει ακόμα υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου για αυτά, αλλά όχι για τα ακίνητα των νέων χωρών που αποκτήθηκαν αργότερα. Επίσης, το Δημόσιο αποκτά την κυριότητα επί ακινήτων με τους συνήθεις τρόπους μεταξύ των οποίων και με κληρονομική διαδοχή.

Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, το Δημόσιο καλείται ως κληρονόμος κατά την έκτη τάξη, δηλαδή όταν δεν υπάρχει άλλος κληρονόμος εξ αδιαθέτου ή από διαθήκη. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για σχολάζουσα κληρονομία, η δε κληρονομική περιουσία (κινητή και ακίνητη) διοικείται και εκκαθαρίζεται από τον κηδεμόνα. Εάν εντός ορισμένης προθεσμίας δεν βρεθεί κληρονόμος ή περιουσία ή το προϊόν της εκκαθάρισης της περιέρχεται στο Δημόσιο.

Οι ενεργείς σχολάζουσες κληρονομίες είναι περίπου 2.700, που σαφώς θα ‘πρεπε να είναι πολύ περισσότερες, αλλά είναι τόσο λίγες για πάρα πολλούς λόγους με κυριότερο, ότι οι κληρονομίες των ακλήρων χρειάζεται να δηλωθούν στις αρμόδιες Δ.Ο.Υ. και επειδή δεν υπάρχει μηχανισμός αυτεπάγγελτης καταγραφής και ελέγχου των σχετικών περιπτώσεων το Δημόσιο αναμένει από την ιδιωτική πρωτοβουλία δήλωση, που μόνον όταν υπάρχουν μεγάλα συμφέροντα ή αντιδικίες υποβάλλεται. Όταν αποβιώσει κάποιος άκληρος η κατοικία του σφραγίζεται από τον ειρηνοδίκη και αποσφραγίζεται μετά τη δικαστική αναγνώριση των κληρονόμων με μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει δεκαετίες, ενώ εν τω μεταξύ η κληρονομική περιουσία λεηλατείται κρυφά με κλασσικό παράδειγμα τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της βίλας του Ιόλα ή καταλαμβάνεται από αναρχικούς.

Η καθυστέρηση αυτή της νομιμοποίησης των κληρονόμων οφείλεται κυρίως σε ανεπαρκή λειτουργία της δικαιοσύνης, αφού ακόμα και η δικάσιμος για τη δημοσίευση μιας διαθήκης, η οποία είναι τυπική δικαστική πράξη, προσδιορίζεται τουλάχιστον έξι μήνες από τη σχετική αίτηση προς μέγιστη οικονομική και κοινωνική ζημία των ενδιαφερομένων και των συναλλαγών. Οι διαθήκες είναι τριών ειδών, οι δημόσιες και μυστικές που γίνονται ενώπιον συμβολαιογράφου και οι ιδιόγραφες, που κατόπιν διαδικασίας κηρύσσονται κύριες. Τα μειονεκτήματα μιας ιδιόγραφης διαθήκης συνίστανται στο ότι μπορούν να κατασκευαστούν ή εξαφανιστούν ή αντικατασταθούν ή να εμφανιστούν μετά εικοσαετία με ανατροπή καταστάσεων, ενώ με τις δημόσιες ή μυστικές διαθήκες διασφαλίζεται η βούληση του διαθέτη, αν και σε αυτές έχουν σημειωθεί παρατράγουδα. Εξάλλου η εγκυρότητα μιας ιδιόγραφης διαθήκης για την κήρυξή της ως κυρίας εξαρτάται από τα επισφαλή αποδεικτικά μέσα των μαρτύρων και της δικαστικής πραγματογνωμοσύνης από ιδιώτες πραγματογνώμονες, που πολλές φορές υποβάλλουν σε όλες τις δικαστικές διαδικασίες μη αξιόπιστες πραγματογνωμοσύνες, που μετά από δικαστική βάσανο δεν γίνονται δεκτές. Μήπως επέστη ο καιρός να ιδρυθεί μια δημόσια υπηρεσία πραγματογνωμόνων;

Κατά διαστήματα αποκαλύπτονται διάφορες εταιρείες δολοφόνων, που δολοφονούν άκληρους υπέργηρους ή μοναχικούς ανθρώπους και με πλαστές διαθήκες σφετερίζονται τεράστιες περιουσίες, αλλά αποκαλύπτονται ελάχιστες σχετικές περιπτώσεις. Εξάλλου και χωρίς δολοφονία διάφοροι επιτήδειοι του περιβάλλοντος του υπέργηρου – μοναχικού ατόμου, συνήθως αλλοδαπές οικιακές βοηθοί και ενδεχομένως με συνεργασία δικηγόρου, πλαστογραφούν ιδιόγραφες διαθήκες και σφετερίζονται την κληρονομική περιουσία του, όπως το φθινόπωρο του 2016 γράφτηκε στα ΜΜΕ, ότι συνελήφθη δικηγόρος χωρίς να αναφερθεί το όνομα του, ότι πλαστογράφησε ιδιόγραφο διαθήκη θανόντος υπέργηρου και εγκατέστησε ως κληρονόμο τρίτο πρόσωπο, που εισέπραξε 1.100.00 ευρώ σε βάρος του Δημοσίου, έκτοτε όμως δεν υπάρχει πληροφόρηση. Το 2021 δημοσιεύτηκαν πληροφορίες ότι σε κάποιο επαρχιακό Γηροκομείο οι εισαγγελικές αρχές ερευνούν μήπως παράγοντες του Γηροκομείου σφετερίστηκαν δια παρένθετων προσώπων περιουσίες θανόντων τροφίμων με εικονικά συμβόλαια ή πλαστές διαθήκες και για αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει περαιτέρω πληροφόρηση. Φοβάμαι, ότι μια σοβαρή εισαγγελική έρευνα σε γηροκομεία της χώρας θα αποκαλύψει τέτοιες περιπτώσεις.

Με εισήγηση μου ως ΓΕΔΔ ψηφίστηκε το άρθρο 77παρ.1 του ν.4182/2013, που όριζε, ότι σε κληρονομίες που δεν υπάρχουν αναγκαίοι κληρονόμοι οι εξωτικοί κληρονομούν μόνο με δημόσια διαθήκη. Η διάταξη αυτή είχε σκοπό να σταματήσει τη βιομηχανία κατασκευής πλαστών ιδιόγραφων διαθηκών υπέργηρων, ακλήρων και μοναχικών ατόμων υπέρ τρίτων επιτηδείων, που σφετερίζονται με τον τρόπο αυτό την περιουσία χωρίς τη βούληση του διαθέτη και ενδεχομένως με εξαφάνιση της πραγματικής διαθήκης και έτσι αποκλείουν το Ελληνικό Δημόσιο να υπεισέλθει στην κληρονομική περιουσία ως κληρονόμος κατά την έκτη τάξη, επιπλέον θα ήταν ένα σοβαρός φραγμός στη δημιουργία εταιριών δολοφόνων.

Φαίνεται ότι με τη διάταξη αυτή δεν συμφωνούσαν κάποιοι από το βαθύ νομικό κράτος και όχι μόνο, οι οποίοι για λόγους που δεν προκύπτουν από την αιτιολογική έκθεση του νόμου 4335/2015, την με το άρθρο 1 κατάργηση της  αναδρομικά και αντί αυτής θέσπιση μιας πολύπλοκης και δαπανηρής δικαστικής διαδικασίας για την κήρυξη ως κυρίας της ιδιόγραφης διαθήκης με χρήση της επισφαλούς γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης, γιατί τα στοιχεία, δηλαδή δείγμα της γραφής και υπογραφής του διαθέτη προς σύγκριση με τη διαθήκη, τα δίνουν οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι, τα οποία εξετάζονται μετά κλήση του Δημοσίου, που συνήθως δεν μπορεί να υπερασπίσει τα συμφέροντα του, όπως φάνηκε και από την αρχή του άρθρου μου σε πρόσφατη περίπτωση. Κατά τη γνώμη η παραπάνω ρύθμιση δεν διασφαλίζει τους σκοπούς της καταργηθείσας διάταξης.

Έχω κατά επανάληψη αρθρογραφήσει για την θέσπιση εκ νέου της παραπάνω διάταξης και ελπίζω, ότι το Υπουργείο Δικαιοσύνης κατόπιν των περιπτώσεων που αποκαλύφτηκαν και για τους λόγους που αναφέρω παραπάνω πρέπει τουλάχιστον να προβληματιστεί και να εξετάσει το θέμα σε όλες τις παραπάνω παραμέτρους και να επαναφέρει την καταργηθείσα διάταξη, ως πλέον αποτελεσματική.

* Ο Λέανδρος Τ.Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.