ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ Ἐκ τῆς Βυζαντινῆς Γραμματείας.

Ἀπό τό βιβλίον τοῦ Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου:

«ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΔΙΟΝ ΥΙΟΝ ΡΩΜΑΝΟΝ, ΤΟΝ ΘΕΟΣΤΕΦΗ ΚΑΙ ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ»

πού ἐγράφη τό ἔτος 950 μ.Χ.

«20. Τέταρτος Ἀράβων ἀρχηγός, Οὐθμάν(Ὀσμάν)

Οὕτος(αὐτός) λαμβάνει τὴν Ἀφρικὴν πολέμῳ(μέ πόλεμο), καὶ στοιχήσας φόρους μετὰ τῶν Ἄφρων(Ἀφρικανῶν) ὑπέστρεψεν(ἐπέστρεψε). Τούτου στρατηγὸς χρηματίζει Μαυίας ὁ παραλύσας τὸν κολοσσὸν Ῥόδου καὶ (εκ)πορθήσας Κύπρον τὴν νῆσον καὶ πάσας τὰς πόλεις αὐτῆς. Οὕτος (αὐτός) παραλαμβάνει τὴν νῆσον τὴν Ἄραδον, καὶ τὴν πόλιν αὐτῆς ἐνέπρησεν(ἔκαψε), καὶ τὴν νῆσον ἀ(κατ)οίκητον κατέστησε ἔως τοῦ νῦν(σήμερα). Οὕτος(αὐτός) τὴν νῆσον Ῥόδον καταλαβὼν καθεῖλε τὸν ἐν αὐτῇ κολοσσόν μετὰ χίλια τξ΄ (1360) ἔτη τῆς αὐτοῦ ἱδρύσεως, ὅν(τόν ὁποῖον-κολοσσόν) Ἰουδαῖος τις ἔμπορος ὠνησάμενος(ὡφελισάμενος ἐκ τοῦ ὀνίνημι=ὀφελῶ) Ἐδεσσηνός, 900 καμήλους ἐφόρτωσεν αὐτοῦ τὸν χαλκόν. Οὕτος(αὐτός) ὁ Μαυίας ἐπεστράτευσε καὶ κατὰ Κωνσταντινουπόλεως, καὶ ἐλυμήνατο τὴν τε Ἔφεσον καὶ Ἀλικαρνασσὸν καὶ Σμύρνην καὶ τὰς λοιπὰς πόλεις Ἰωνίας, ὅς(ὁ ὁποῖος) καί γέγονεν(ἔγινε) τῶν Ἀράβων ἀρχηγὸς πέμπτος μετὰ τὴν Οὐθμὰν τελευτὴ(θάνατον) ἔτη εἰκοσι τέσσερα.

Ἰστέον(νά ξέρετε), ὅτι ὁ τῶν Ἀράβων ἀρχηγός, (ὅς-ὁ ὁποῖος) πέμπτος ἀπὸ τοῦ Μουάμεθ ἐκράτησεν τῆς ἀρχῆς τῶν Ἀράβων, οὐκ(ὄχι) ἐκ τοῦ γένους ἦν(ἦταν) τοῦ Μουάμεθ, ἀλλ’ ἐξ ἑτέρας(ἄλλης) φυλῆς. Καὶ πρῶτον μὲν ἐχειροτονήθη στρατηγὸς καὶ ναύαρχος παρὰ Οὐθμάν, ἀρχηγοῦ τῶν Ἀράβων, καὶ ἀπεστἀλη κατὰ τῆς Ῥωμαίων πολιτείας μετὰ χειρὸς ἱσχυρᾶς καὶ καταφράκτων νηῶν(πλοίων), ασ΄(1006). Καὶ είσῆλθεν ἔως τῆς Ῥόδου, κακεῖθεν(καί ἐκεῖθεν-καί ἀπό ‘κεῖ) ἐξοπλισάμενος ἀνῆλθεν ἐως Κωνστνούπολιν, καί διατρίψας χρόνον ἱκανόν, λεηλατήσας τε τὰ ἔξω τοῦ Βυζαντίου, ὑπέστρεψεν(ἐπέστρεψεν) ἄπρακτος. Ἐλθὼν δὲ ἐν τῇ Ρόδῳ καθεῖλον(κατέστρεψε) τὸν κολοσσόν τὸν ἐν αὐτῇ ἱστάμενον. Ἄγαλμα δὲ ἦν(ἦταν) τοῦ ἡλίου χαλκοῦν, κεχρυσωμένον ἀπὸ κεφαλῆς ἔως ποδῶν, ἔχων ὕψος πήχεις π΄(80) καὶ πλάτος ἀναλόγως τοῦ ὔψους, καθὼς μαρτυρεῖ τὸ ἐπίγραμμα τὸ πρὸς τὴν βάσιν τῶν ποδῶν αὐτοῦ γεγραμμένον, ἔχον οὕτως(ἔτσι):

Τὸν ἐν Ῥόδῳ κολοσσὸν ὀκτάκις δέκα

Λάχης ἐποίει πηχέων, ὁ Λίνδιος

Ἔλαβε δὲ τὸν χαλκὸν αὐτοῦ καὶ διεπέρασεν αὐτὸν ἐν Συρίᾳ καὶ ἔστησεν αὐτὸν εις ἀγορὰν παντὶ τῷ βουλομένῳ ὠνήσατο δὲ αὐτὸν Ἑβραῖος Ἐδεσσηνός…».

Νομίζω ὅτι τό κείμενο εἶναι ἀρκετά κατανοητό.

Γιά ὅσους ἔχουν ἀκόμη ἀπορίες, ὁ Ὀσμάν, ἀρχηγός τῶν Ἀράβων κατέλαβε τήν Ἀφρική μέ πόλεμο καί ἀφοῦ καθόρισε φόρους στούς Ἄφρους(Ἀφρικανούς) ἐπέστρεψε. Ἕνας στρατηγός του, ὁ Μαυίας, ἐκπόρθησε καί ἄλωσε τήν νῆσο Κύπρον καί ὅλες τίς πόλεις αὐτῆς καί ἐν συνεχείᾳ παρέλαβε τήν νῆσον Ἄραδον, ἔκαψε τήν πόλη της καί κατέστησε τήν νῆσον ἀκατοίκητον μέχρι καί τήν ἐποχή τοῦ συγγραφέως. Ὁ συγκεκριμένος στρατηγός Μαυίας ἔγινε ἀρχηγός τῶν Ἀράβων 24 ἔτη μετά τήν τελευτήν(θάνατον) τοῦ Ὀσμάν, ἦταν πέμπτος κατά σειρά ἀρχηγός μετά τόν Μουάμεθ(Μωάμεθ) καί δέν καταγόταν ἀπό τήν φυλή αὐτοῦ ἀλλά ἀπό ἕτερη(ἄλλη) φυλή. Ἐλυμαίνετο(κατέστρεφε καί ρήμαζε) τήν Ἔφεσσον, τήν Ἀλικαρνασσόν καί ἄλλες πόλεις τῆς Ἰωνίας, ἐνῶ ἐξεστράτευσε καί ἐναντίον τῆς Αὐτοκρατορίας μέ χέρια ἱσχυρά καί κατάφρακτες νῆες(πλοῖα-1006) ὡς στρατηγός καί ναύαρχος τοῦ Οὐθμάν. Ἐξεστράτευσε ἐναντίον τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀφοῦ πρῶτα πῆγε στήν Ῥόδο καί ἐξοπλίστηκε. Ἔμεινε ἀρκετό χρόνο ἐκεῖ (στήν Κωνσταντινούπολη) ἀλλά κατάφερε νά καταστρέψει μόνον τά ἔξω τοῦ Βυζαντίου καί μετά ἐπέστρεψε στήν Ῥόδον. Ἐκεῖ (μᾶλλον ἀπό τήν λύσσα του διότι δέν κατάφερε νά νικήσει στήν Κωνσταντινούπολη) κατέστρεψε τόν κολοσσόν τῆς Ῥόδου ὁ ὁποῖος ἔστεκε (ἕστω καί ξαπλωμένος) γιά πάνω ἀπό 1000 ἔτη ἀπό τῆς ἱδρύσεώς του καί ἔδωσε τόν χαλκό του σέ ἕναν Ἑβραῖο ὀνόματι Ἐδεσσηνόν, ὁ ὁποῖος τόν ἔλαβε, τόν φόρτωσε σέ 900 καμῆλες (φανταστεῖτε ποσότητα) καί τόν διαπέρασε στήν Συρία, ὅπου τόν ἔστησε στήν ἀγορά καί ἄρχισε νά τόν πουλάει σέ ὅποιον ἤθελε ἐνῶ ὁ ἴδιος (Ἐδεσσηνός)ἦταν αὐτός πού ὠφελήθηκε ἀπό τήν πώληση, δηλαδή αὐτός ἐκράτησε τά χρήματα.

Ὁ Κωνσταντῖνος Ζ΄ περιγράφει τόν κολοσσό λέγοντας ὅτι ἦταν ἕνα ἄγαλμα τοῦ Ἡλίου, κατασκευασμένο ἀπό χαλκό, κεχρυσωμένον(ἐπιχρυσωμένον) ἀπό κεφαλῆς ἔως ποδῶν, εἶχε ὕψος π΄(80) πήχεις, περίπου ὅπως μιά 10όροφη ἤ 12ώροφη πολυκατοικία, ἐνῶ στήν βάση του εἶχε ἐπίγραμμα πού ἔγραφε τόν κατασκευαστή του:

«Τὸν ἐν Ῥόδω κολοσσὸν ὀκτάκις δέκα(ὀκτώ φορές τό δέκα-80)

Λάχης ἐποίει(ποιῶ=φτιάχνω, κατασκευάζω) πηχέων ὁ Λίνδιος».

Ὁ πήχης ὡς μονάδα μετρήσεως, δηλώνει τήν ἀπόσταση ἀπό τόν ἀγκῶνα μέχρι τήν ἄκρη τοῦ μεσαίου δακτύλου, δηλαδή γύρω στό μισό μέτρο περίπου. Αὐτό σημαίνει ὅτι τό ἄγαλμα ἦταν τουλάχιστον 40 μέτρα ψηλό, δίχως τήν βάση του.

Ἡ πρώτη καταστροφή τοῦ ἀγάλματος ἦταν φυσική καί ἔγινε 60 ἔτη περίπου μετά την κατασκευή του.

Σύμφωνα μέ τόν Στράβωνα (64π.Χ -24 μ.Χ):

«ἄριστα δὲ ὅ τε τοῦ Ἡλίου κολοσσός͵ ὅν(τόν ὁποῖον) φησιν(λένε) ὁ ποιήσας τὸ ἰαμβεῖον ὅτι ἑπτάκις δέκα Χάρης ἐποίει πηχέων ὁ Λίνδιος. κεῖται δὲ νῦν(τώρα) ὑπὸ σεισμοῦ πεσὼν περικλασθεὶς(σπασμένος) ἀπὸ τῶν γονάτων· οὐκ ἀνέστησαν δ᾽ αὐτὸν κατά τι λόγιον. τοῦτό τε δὴ τῶν ἀναθημάτων κράτιστον (τῶν γοῦν ἑπτὰ θεαμάτων ὁμολογεῖται)» ( (Στράβων, Γεωγραφικά ΙΔ, 2.5).

δηλαδή ὁ τοῦ Ἡλίου κολοσσός, γιά τόν ὁποῖο ὁ ποιήσας τό ἰαμβεῖον(ὁ πλέξας τό ἐγκώμιό του θά λέγαμε σήμερα) λέει ὅτι τόν ἐποίησε ὁ Χάρης ὁ Λίνδιος καί ἦταν ἑπτάκις δέκα (70) πήχεων, κείτεται τώρα ὑπό σεισμοῦ πεσών(πεσμένος) καί περικλασθείς(σπασμένος ἐκ τοῦ περί+κλάζω=σπάω) ἀπό τῶν γονάτων… δέν τόν ἔχουν ἀνα-στήσει(ἀκόμα)… εἶναι δέ κράτιστον (σπουδαιότερον) ἐκ τῶν ἀναθημάτων(ἱερῶν προσφορῶν) καί ὁμολογεῖται ὅτι εἶναι ἕνα ἀπό τά ἑπτά θεάματα/θαύματα τοῦ κόσμου.

Ὁ Στράβων γράφει ὅτι ὁ μηχανικός ἦταν ὁ Χάρης ὁ Λίνδιος καί τό ἄγαλμα ἦταν 70 πήχεις ψηλό, ἐνῶ ὁ Κωνσταντῖνος Ζ΄ λέει ὅτι ἦταν 80 πήχεις καί τό ἐπίγραμμα ἔγραφε πώς ὁ κατασκευαστής του ἦταν ὁ Λάχης ὁ Λίνδιος. Νομίζω ὅτι ὁ Στράβων ἔχει τό δίκαιον ἐδῶ, ὡς πρός τό ὄνομα καί ὁ μηχανικός λεγόταν Χάρης κι αὐτό διότι ὅταν ἔχουμε δύο πηγές γιά μιά πληροφορία πάντοτε ἡ παλαιότερη πηγή καί αὐτή πού βρίσκεται πιό κοντά, χρονικῶς, στό γεγονός εἶναι καί ἡ πιό ἔγκυρη. Ὁ Στράβων, λοιπόν, ἔχει τό σωστό ὄνομα τοῦ τοῦ κατασκευστοῦ μηχανικοῦ τοῦ ἀγάλματος.

Βλέπουμε ὅτι ὁ Στράβων μᾶς πληροφορεῖ γιά τήν ἀρχική φυσική(λόγῳ σεισμοῦ) καταστροφή τοῦ ἀγάλματος, ἐνῶ ὁ Κωνσταντῖνος Ζ΄ γιά τήν ὁριστική καί πλήρη, διά ἀνθρωπίνου δακτύλου, καταστροφή του, πού εἶναι, γιά μένα, καί ἡ οὐσιωδέστερη.

Ὅσον ἀφορᾶ τώρα, τό ὕψος τοῦ ἀγάλματος, δέν νομίζω ὅτι ἔχει τόσο μεγάλη σημασία αὐτό, γύρω στούς 70-80 πήχεις θά ἦταν. Αὐτό πού εἶναι σημαντικό εἶναι τό γεγονός ὅτι ὁ κολοσσός ἔστεκε ξαπλωμένος γιά πάνω ἀπό 1000 ἔτη ὥσπου ἦρθε ὁ καταστροφεύς Μαυίας καί τόν ἔκανε κομμάτια, δίνοντας τόν χαλκό του στόν Ἑβραῖο Ἐδεσσηνό ὁ ὁποῖος καί ἦταν αὐτός πού ὠφελήθηκε ἀπό τήν καταστροφή του. Μετά ἀπό τόσα χρόνια σίγουρα δέν θά ὑπῆρχε χρυσός ἐπάνω στό ἄγαλμα, μιᾶς καί ἦταν πεσμένο καί θά τόν εἶχαν ξύσει ὅλον οἱ κλέφτες, ἀλλά ὅσο ὐπῆρχε ὁ χαλκός πάντα ὑπῆρχε ἐλπίς γιά νά ξανασταθεῖ στά πόδια του. Δυστυχῶς ὅμως ἔγινε κομμάτια καί πουλήθηκε στήν ἀγορά τῆς Συρίας, μέ ὠφελούμενον τόν Ἑβραῖο Ἐδεσσηνόν.

Στήν εἰκόνα ὁ κολοσσός τῆς Ῥόδου, ὅπως τόν ὀνειρεύονται σύγχρονοι ἐπιστήμονες μηχανικοί καί ἀρχιτέκτονες. Σημειώνω ὅτι τό πιθανότερον εἶναι πώς τό ἄγαλμα δέν εἶχε ἀνοικτά τά πόδια γιά νά περνᾶνε πλοῖα καί ἔστεκε στήν ἄκρη τοῦ λιμένος, ἐνῶ ὁ θεός Ἤλιος εἶχε τό ἔνα χέρι στόν μηρό καί τό ἄλλο στό μέτωπο γιά νά βλέπει τά πλοῖα πού πηγαινοέρχονταν στό λιμάνι, ἀπό τήν κεφαλή του δέ ἔβγαιναν ἀκτῖνες· μερικοί λένε ὅτι χρησιμοποιήθηκε τό πρόσωπο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου γιά τό πρόσωπο τοῦ θεοῦ, ἐνῶ κατ’ ἄλλους, κρατοῦσε πυρσό στό χέρι καί δέν τό εἶχε στό μέτωπο. Τό Ἄγαλμα τῆς Ἐλευθερίας στήν Ἀμερική, πού πλησιάζει ὡς κατασκευή τόν Κολοσσό, ἔχει πιό «γεμάτη» βάση γιά νά στηριχθεῖ καί ὄχι γυμνά πόδια, ὅπως ὁ Κολοσσός, γι’ αὐτό καί εἶναι πιό σταθερό.