Ιστορική πλαστογραφία: Από τη «μαύρη Κλεοπάτρα» στον «μαύρο Σωκράτη»!

«Γιατί να μην είναι μαύρη η Κλεοπάτρα και γιατί να είναι λευκή; Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με σιγουριά, όπως δεν μπορούμε με αντίστοιχη βεβαιότητα να πούμε ότι ήταν λευκή όπως η Ελίζαμπεθ Τέιλορ». Με αυτά τα λόγια σχολίασε η Τίνα Γκαράβι την απόφασή της να εμφανίσει την εμβληματική βασίλισσα της Αιγύπτου ως μαύρη στο ντοκιμαντέρ της «Βασίλισσα Κλεοπάτρα», που έχει ήδη προκαλέσει έντονες και ακραίες αντιδράσεις λίγες ημέρες πριν την επίσημη προβολή του στο Netflix στις 10 Μαΐου.

Η γυναίκα που έγινε η βασίλισσα της νεοϊδρυθείσας τότε Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σύμφωνα με το νέο ντοκιμαντέρ, δεν ήταν λευκή, αλλά μαύρη και η πιο τρανή απόδειξη είναι ότι οι μαύροι Αιγύπτιοι είναι εκείνοι που διαμόρφωσαν τον αρχαιορωμαϊκό πολιτισμό! Από την άλλη, η κυβέρνηση της Αιγύπτου και κορυφαίοι οργανισμοί ζητούν να μην προβληθεί ποτέ το ντοκιμαντέρ και απειλούν με μηνύσεις, ενώ αντίστοιχες αντιδράσεις έχουν εκφράσει κορυφαίοι ακαδημαϊκοί σε όλο τον κόσμο.

Χαρακτηριστικά, το υπουργείο Τουρισμού της Αιγύπτου εξέδωσε ανακοίνωση σε ιδιαίτερα έντονο ύφος, κάνοντας λόγο για «πλαστογράφηση της Αιγυπτιακής Ιστορίας» και «εξόφθαλμη παρερμηνεία της Ιστορίας». Εκ μέρους του αιγυπτιακού Ανώτατου Αρχαιολογικού Συμβουλίου, ο γενικός γραμματέας και καθηγητής Μουσταφά Ουαζίρι τονίζει με τη μεγαλύτερη δυνατή έμφαση ότι «η Κλεοπάτρα ήταν ανοιχτόχρωμη και με ελληνικά χαρακτηριστικά.

Επιπλέον, τα καλλιτεχνήματα και τα αγάλματα που αναπαριστούν τη μορφή της βασίλισσας Κλεοπάτρας είναι η καλύτερη απόδειξη των πραγματικών χαρακτηριστικών της και της μακεδονικής καταγωγής της». Το παράδοξο και ίσως επικίνδυνο είναι ότι δεν πρόκειται για μια καινοφανή θεωρία, αλλά στηρίζεται σε αντιλήψεις χρόνων, οι οποίες επανέρχονται στην πρώτη γραμμή, μετά την απόλυτη επικράτηση του πολιτικώς ορθού στην Αμερική, αλλά σε μεγάλο βαθμό και στην Ευρώπη.

Μαύρος ο Σωκράτης!

Σύμφωνα με τις δικαιολογημένες, σε μεγάλο βαθμό, απόψεις του Αφροκεντρισμού, που προσπαθεί να ανατρέψει ρατσιστικές θεωρίες αιώνων και να αποκαταστήσει τις διώξεις των Αφροαμερικανών, κανείς δεν έχει δικαίωμα να προτάσσει την υπεροχή της λευκής φυλής τόσο στα γράμματα όσο και στην ψυχαγωγία και οφείλει να αναρωτηθεί πάνω στην κατασκευή αυτών των αντιλήψεων.

Η ορθή, κατά βάση, αυτή θέση που αποκαθιστά μακραίωνες αδικίες, ωστόσο, έχει οδηγήσει στην αντίπερα ακριβώς όχθη προσπαθώντας να εξηγήσει τα πάντα μέσα από ένα παράδοξο, όπως το αποκαλούν «blackwashing» (το να εξηγούνται, δηλαδή, τα πάντα μέσα από την οπτική των Αφροαμερικανών), σύμφωνα με το οποίο η λευκή φυλή έσφαλε ακόμα και σε γνωστά ιστορικά δεδομένα, όπως η άνθηση της Αρχαιοελληνικής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τις θεωρίες αυτές, οι ιμπεριαλιστικές βλέψεις των Αρχαίων Ελλήνων απλώς καταργούσαν την έννοια της Δημοκρατίας αποκρύπτοντας ταυτόχρονα το γεγονός ότι οι ίδιοι ήταν μαύροι!

Ειδικά στα αμερικανικά πανεπιστήμια ως τα κατεξοχήν πνευματικά κέντρα που διαμορφώνουν τέτοιες θεωρίες, η θέση ότι οι Αρχαίοι Ελληνες, οι οποίοι επηρεάστηκαν άμεσα από τους επίσης μαύρους Αιγύπτιους, ήταν ρατσιστές που έκρυβαν την καταγωγή τους τείνει να γίνει ευρέως διαδεδομένη, όπως και το ότι η επικράτηση της ανδρικής ταυτότητας στην Αρχαία Ελλάδα καθιστά την «Ιλιάδα» αλλά και την «Οδύσσεια» ρατσιστικά αναγνώσματα! Δεν πάει, άλλωστε, πολύς καιρός που αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα σπουδών σχολείου στη Μασαχουσέτη η «Οδύσσεια», γιατί, υποτίθεται, οι ραψωδίες του Ομήρου είναι άκρως σεξιστικές και προβάλλουν την αρχή της πατριαρχίας!

Με βάση αυτή την αδιανόητη λογική έχει διαμορφωθεί ένα ολόκληρο κίνημα με τίτλο «DisruptTexts», το οποίο, όπως ανέφερε η εφημερίδα «Wall Street Journal» έχει στόχο να εντοπίσει κλασικά κείμενα που διαφθείρουν τους νέους και τους περνούν λάθος μηνύματα συμπεριφοράς φτάνοντας να τα απαγορεύουν από τη διδασκαλία ή να αλλάζουν ακόμα και τη γλώσσα τους!

Ολοι αυτοί οι οπαδοί του πολιτικώς ορθού όμως δεν καταφέρονται μόνο κατά του «ρατσιστή» Ομήρου, τον οποίο βγάζουν από τα προγράμματα σπουδών, αλλά και όλων των πανεπιστημιακών οι οποίοι τολμούν να υποστηρίξουν ότι, παρά τις αντιφάσεις τους, οι αρχαιοελληνικές βάσεις του πολιτισμού και του δικαίου κατά βάση προέτασσαν τη Δημοκρατία και την ελευθερία του λόγου και όχι την αναχρονιστική έννοια του ρατσισμού. Οι κήνσορες οποιασδήποτε θέσης αφορά τη σπουδαιότητα της Αρχαίας Ελλάδας έχουν φτάσει στο σημείο να αρνούνται ακόμα και το γεγονός ότι η Αρχαία Αθήνα υπήρξε η κοιτίδα της Δημοκρατίας, λέγοντας πως ήταν απλώς ένα κέντρο ρατσιστικών προκαταλήψεων!

Προφανώς όλοι αυτοί αγνοούν ότι οι Αρχαίοι Ελληνες ήξεραν ποια είναι η ταυτότητά τους, όπως και τις διαφορές ανάμεσα στους τόπους προέλευσής τους και σε καμία σωζόμενη μαρτυρία δεν έχουμε κάποιο απόσπασμα που να λέει ότι ήταν μαύροι, όπως έφτασαν να υποστηρίζουν σε αρκετά πανεπιστήμια επιμένοντας πως ο Σωκράτης δεν ήταν λευκός, αλλά μαύρος!

Αντιδράσεις

Η Μέρι Λέφκοβιτς είναι η πρώτη ακαδημαϊκός που αντέδρασε πριν από χρόνια στο παράλογο αυτών των αντιλήψεων λέγοντας ότι όχι μόνο οι Αρχαίοι Ελληνες δεν προέρχονταν από την Αίγυπτο, αλλά και ότι οι γονείς του Σωκράτη ήταν ο Σωφρονίσκος και η Φαιναρέτη, οι οποίοι προέρχονταν από την Αντιοχίδα φυλή. Η ίδια, πάντως, δέχτηκε μια απίστευτη σειρά επιθέσεων, αλλά δεν φοβήθηκε. Υποστήριξε ότι σε καμία περίπτωση ο Σωκράτης ως γνήσιος κάτοικος της Αθήνας, ο οποίος προτίμησε να πιει το κώνειο αντί να στερηθεί τη μαγεία της πόλης του και να φύγει εξόριστος, δεν θα μπορούσε να είναι μη γηγενής, πόσο μάλλον μαύρος!

Επιπλέον, ακόμα και ο Θουκυδίδης, ως κατεξοχήν πηγή για τους επιφανείς αυτούς άνδρες, επιδίδεται σε αναλυτική περιγραφή της εξωτερικής -και όχι μόνο- εμφάνισής τους, χωρίς να αφήνει την παραμικρή υπόνοια ή αφορμή για αμφισβήτηση στο ότι οι Ιωνες Αθηναίοι δεν ήταν λευκοί, όπως και οι Δωριείς, οι Αχαιοί, οι Αιολείς κ.λπ. Οσο για τη Λέφκοβιτς, ήταν πάλι η πρώτη που είχε αντισταθεί στην αντίληψη ότι η Κλεοπάτρα ήταν μαύρη, αναλύοντας σχετικά επιχειρήματα και παραπέμποντας στην κόντρα που είχε με έναν μαθητή της ο οποίος υποστήριζε ότι η βασίλισσα της Αιγύπτου δεν ήταν λευκή επειδή οι απόγονοι του Πτολεμαίου Α’ είχαν επιδοθεί σε διαφυλετικούς γάμους.

Την αντίληψη αυτή είχε υποστηρίξει προηγουμένως ο Τζ. Α. Ρότζερς στο βιβλίο του «Σπουδαίοι έγχρωμοι άνδρες» λέγοντας ότι η Κλεοπάτρα ήταν σίγουρα μαύρη, ενώ κάτι αντίστοιχο είχε υποστηρίξει και ο καθηγητής Αφρικανικών Σπουδών Τζον Χένρικ Κλαρκ, ο οποίος είχε συμβάλει στην άνθηση των αφρικανικών αντιλήψεων και γραμμάτων αλλά και στην περίφημη «Ανοιξη του Χάρλεμ», αντιδρώντας στον πανεπιστημιακό ρατσισμό.

Παρασυρμένος από τις δικαιολογημένες, σε μεγάλο βαθμό, ριζοσπαστικές αντιλήψεις του, έφτασε στο άλλο άκρο υποστηρίζοντας πως η Κλεοπάτρα ήταν μαύρη γιατί κάτι τέτοιο έγραφε ο Σαίξπηρ στο έργο του «Αντώνιος και Κλεοπάτρα», όταν την περιέγραφε καστανόξανθη, ένας έμμεσος, κατά τη γνώμη του, τρόπος να πει ότι δεν ήταν λευκή. Μόνο που προφανώς ο ίδιος ξεχνούσε ή ήθελε να ξεχνάει πως ο Σαίξπηρ ήξερε καλά τους φυλετικούς και άλλους διαχωρισμούς αφού είχε επιλέξει επίτηδες έναν μαύρο βασιλιά στον «Οθέλλο», ενώ αντίστοιχα σκόπιμα ενέτασσε διάφορες εξωτικές φιγούρες στα έργα του.

Οι θεωρίες αυτές, πάντως, έδειξαν να κερδίζουν έδαφος, προϊόντος του χρόνου ειδικά στην Αμερική, που έφτασε να ξεπλένει τις δικές της αμαρτίες καταργώντας, τελικά, ακόμα και παραδεδομένες αντιλήψεις, κλασικά κείμενα και συλλήβδην την κλασική γραμματεία. Σαν να μην έφταναν όλες οι παρανοήσεις, επανήλθε στο προσκήνιο η παλιά, γνωστή θεωρία της «Μαύρης Αθηνάς», στην οποία φαίνεται να εδράζονται όλες αυτές οι συναφείς θέσεις και αντιλήψεις πως η Κλεοπάτρα ήταν τελικά μαύρη!

«Μαύρη Αθηνά»

Είναι ειρωνεία που ένα βιβλίο που εκδόθηκε πριν από τρεις δεκαετίες με τίτλο «Μαύρη Αθηνά: Οι αφροασιατικές ρίζες του κλασικού πολιτισμού» του Μάρτιν Μπερνάλ, καθηγητή Κλασικών Σπουδών αλλά με ειδικότητα στη Σινολογία (!), επανέρχεται στο προσκήνιο τόσο στα πανεπιστήμια όσο και για να στηρίξει φθηνής αισθητικής ντοκιμαντέρ του Netflix.

Ο Μάρτιν Μπερνάλ στο βιβλίο του αυτό υποστηρίζει μια γενική θεωρία ότι οι φυλές της Ανατολικής Μεσογείου όπως οι Φοίνικες είναι αυτές που άσκησαν καταλυτική επίδραση στην αρχαιοελληνική κουλτούρα όχι μόνο όσον αφορά τους συμβολισμούς, τους μύθους και τις θεότητες αναπτύσσοντας θέσεις γύρω από το περίφημο «Αρχαίο Μοντέλο», αλλά και το «Αριο μοντέλο», το οποίο ανέλυσε στους δύο επόμενους τόμους: τον Β’ τόμο με τίτλο «Οι αρχαιολογικές μαρτυρίες και οι μαρτυρίες των τεκμηρίων» και τον Γ’ τόμο με τίτλο «Λύνοντας το αίνιγμα της Σφίγγας και άλλες μελέτες στην αιγυπτο-ελληνική μυθολογία» που αφορά κυρίως τα γλωσσολογικά ζητήματα. Ο ίδιος υποστήριζε ότι οι Κλασικές Σπουδές που αναπτύχθηκαν τον 19ο αιώνα βασίστηκαν σε ρατσιστικού τύπου θεωρίες για την υπεροχή της λευκής φυλής (βλ. «Αριο μοντέλο»), την οποία συνέδεαν με την Αρχαία Ελλάδα και γι’ αυτό είναι ύποπτες και ανυπόστατες.

Το βιβλίο «Μαύρη Αθηνά» έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές τη δεκαετία του ’90, όταν άρχισαν να διαδίδονται ευρύτατα οι περίφημες «μεταποικιακές σπουδές», οι οποίες στόχο είχαν να ανατρέψουν τον «δυτικό κανόνα» που ήταν ο επικρατέστερος στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Σύμφωνα με αυτές, ο κανόνας αυτός απλώς ακολουθούσε τα «ιμπεριαλιστικά» δεδομένα της κυριαρχίας της Δύσης στις ανθρωπιστικές σπουδές και τα γράμματα και παραποιούσε πλήρως την Ιστορία διαβάζοντάς την μέσα από την οπτική των προνομιούχων λευκών ανδρών.

Ακόμα, όμως, κι αν αυτό είχε σε μεγάλο βαθμό αρκετά στέρεη βάση, κυρίως για τα ρατσιστικά δεδομένα αρκετών αρχαιολογικών θέσεων οι οποίες συνδέονταν με αντιλήψεις για την υποτιθέμενη υπεροχή του υψηλότερου μοντέλου της λευκής φυλής, πόρρω απείχαν από την αλήθεια, την οποία έτειναν να καταργήσουν, ειδικά όσον αφορά την Αρχαία Ελλάδα.

Η κατασκευασμένη αυτή εκδοχή της Αρχαιότητας έδειχνε αυτομάτως να καταργεί τα υψηλά ιδανικά της Δημοκρατίας, της Φιλοσοφίας και της Ισονομίας, που αποτέλεσαν την αρχή και τη βάση των αρχαιοελληνικών αντιλήψεων. Τουλάχιστον αυτό είναι το κατεξοχήν επιχείρημα που τόνισε η Μέρι Λέφκοβιτς, η οποία απάντησε πρώτη στον Μπερνάλ τονίζοντας στον πρόλογο του βιβλίου της «Οχι από την Αφρική – Πώς ο αφροκεντρισμός αποτέλεσε αφορμή για να διδάσκονται (διάφορα) μυθεύματα ως (πραγματική) Ιστορία» (1996): «Πραγματικά αγνοούσα πλήρως την ύπαρξη μιας ολόκληρης φιλολογίας που αρνείται πως οι Αρχαίοι Ελληνες επινόησαν τη Δημοκρατία, τη Φιλοσοφία και την Επιστήμη. Οντως, κυκλοφορούν βιβλία που ισχυρίζονται ότι ο Σωκράτης και η Κλεοπάτρα ήταν αφρικανικής καταγωγής και πως η ελληνική φιλοσοφία είναι κλεμμένη από την Αίγυπτο. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι τα βιβλία αυτά όχι μόνο διαβάζονταν και διαδίδονταν ευρύτατα, αλλά και πως οι ίδιες οι ιδέες τους διδάσκονταν σε σχολεία και πανεπιστήμια».

Το ντοκιμαντέρ του Netflix

Πρόκειται για διαπιστώσεις οι οποίες με αφορμή το ντοκιμαντέρ του Netflix, αλλά και τη νέα επικράτηση της πολιτικής ορθότητας επανέρχονται στο προσκήνιο αγνοώντας τα αμέτρητα βιβλία που μεσολάβησαν και τεκμηρίωσαν με επιχειρήματα πως οι απόψεις του Μπερνάλ είναι όχι μόνο ανυπόστατες, αλλά και ρατσιστικές απ’ την ανάποδη!

Χαρακτηριστικό είναι το συλλογικό βιβλίο της Μέρι Λέφκοβιτς και του Γκάι ΜακΛιν Ρότζερς «Αναθεωρημένη Μαύρη Αθηνά», το οποίο επισημαίνει ότι «δεν μπορεί τα αρχαία στοιχεία και τα αρχαιολογικά κατάλοιπα να ταυτίζονται με έννοιες φυλής και φυλετικά ζητήματα τα οποία αφορούν τον σύγχρονο κόσμο. Αυτά τα ζητήματα φαίνεται να απουσιάζουν από τον πνευματικό κόσμο των Αρχαίων Αιγυπτίων και Ελλήνων». Εξ ου και καμία σχέση δεν είχαν ούτε ο Σωκράτης, ούτε ο Πλάτων, ούτε καν η Κλεοπάτρα με αντιλήψεις περί φυλής, δέρματος ή ρατσιστικών προκαταλήψεων, τις οποίες προφανώς επιτείνουν ακόμα περισσότερο ντοκιμαντέρ όπως αυτό του Netflix ακριβώς την ίδια στιγμή που το αρνούνται.

Το πιο αστείο απ’ όλα είναι ότι η περσικής καταγωγής δημιουργός του εν λόγω ντοκιμαντέρ Τίνα Γκαράβι αγνοώντας όλα αυτά τα επιχειρήματα υποστήριξε ότι αποφάσισε να το κάνει μετά την παρότρυνση μιας μάντισσας στη Βενετία, όταν πήγε να της πει τη μοίρα! Αυτή φαίνεται να της είπε ότι «μοιράζεστε την ίδια μοίρα με την Κλεοπάτρα και είστε συνδεδεμένες» και την οδήγησε στο να φτιάξει αυτό το παράξενο κατασκεύασμα, το οποίο μπορεί να έχει ως στόχο, όπως διατείνεται η ίδια η δημιουργός, να «απελευθερώσει την Κλεοπάτρα από τον κλοιό που έχει δημιουργήσει το Χόλιγουντ γύρω από την εμφάνισή της», αλλά τελικά το μόνο που κατορθώνει είναι να παραποιήσει την Ιστορία.

Το κακό είναι ότι πολλοί αρθρογράφοι προειδοποιούν ότι η Κλεοπάτρα είναι μόνο η αρχή σε ένα τσουνάμι από αντίστοιχες παραποιήσεις της Ιστορίας και σε έναν νέου είδους ρατσισμό, ο οποίος δείχνει να εδραιώνεται όσο περισσότερο τον πολεμάνε, τόσο στα θεάματα όσο -και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο- στα πανεπιστήμια.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: GETTY / IDEAL IMAGES