Καλά νέα: Πιο κοντά το εμβόλιο για τους καρκίνους μαστού, εντέρου και παγκρέατος

Το εμβόλιο που θα προστατεύει τους ανθρώπους από τον καρκίνο ακούγεται κάτι σαν άπιαστο όνειρο. Η δράση του είναι απλή ως ιδέα, καθώς θα εκπαίδευε τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, μόλις ανιχνεύσουν κακοήθειες στον οργανισμό, να επιτεθούν και να τις εξοντώσουν.

Σύμφωνα με τους New York Times (ΝΥΤ), για πρώτη φορά αρκετοί επιστήμονες πιστεύουν ότι βρίσκονται πολύ κοντά στην παρασκευή ενός εμβολίου για συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Το πρώτο εμβόλιο που δοκιμάζεται αφορά τον καρκίνο του παγκρέατος, ο οποίος είναι από τους πιο δύσκολους στη διαχείριση, ενώ άλλες μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη, εξετάζουν την ανοσία απέναντι στις κακοήθειες του μαστού και του παχέος εντέρου.

Καρκίνος παγκρέατος

«Δεν υπάρχει κανένας λόγος τα θεραπευτικά εμβόλια για τον καρκίνο να μην είναι αποτελεσματικά, όταν χορηγούνται στο αρχικό στάδιο της νόσου», εξηγεί ο Σάτσετ Σούκλα, ο οποίος διευθύνει το πρόγραμμα για τα εμβόλια κατά του καρκίνου που τρέχει στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο MD Anderson.

«Είναι σχεδόν βέβαιο ότι αρκετοί θα χαρακτήριζαν την ανακοίνωση για το εμβόλιο του καρκίνου ως κάτι τρελό», λέει από την πλευρά της η Σούζαν Ντόμπτσεκ, η κύρια ερευνήτρια της μελέτης του εμβολίου για τον καρκίνο του μαστού, από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια.

Τώρα, η ίδια και άλλοι συνάδελφοί της πιστεύουν ότι βρισκόμαστε κοντά στη χρονική στιγμή κατά την οποία άνθρωποι με προκαρκινικές αλλοιώσεις (HPV, πολύποδες κ.ά.) ή γενετική προδιάθεση για καρκίνο, θα μπορούσαν να εμβολιαστούν και να προστατευτούν.

Στον παγκρεατικό καρκίνο, όπως εξηγεί η Ελίζαμπεθ Τζάφι, αναπληρώτρια διευθύντρια του Αντικαρκινικού Κέντρου στο Johns Hopkins, η πρώτη αλλαγή που βλέπουμε πριν ξεκινήσει ο καρκίνος να εκδηλώνεται, είναι μία μετάλλαξη στο ογκογονίδιο KRAS. Ακολουθούν, στην πλειονότητα των ασθενών, άλλες έξι γονιδιακές μεταλλάξεις που βοηθούν την ανάπτυξη του καρκίνου του στο συγκεκριμένο όργανο.

Οι γνώσεις αυτές επέτρεψαν στους επιστήμονες του Johns Hopkins να επινοήσουν ένα θεραπευτικό εμβόλιο που θα εκπαίδευε τα Τ-κύτταρα του ανοσοποιητικού να αναγνωρίζουν τα κύτταρα με αυτές τις μεταλλάξεις και να τα σκοτώνουν.

Η πρώτη κλινική δοκιμή, η οποία είναι στην ουσία μελέτη ασφαλείας, έγινε σε 12 ασθενείς που είχαν καρκίνο του παγκρέατος σε πρώιμο στάδιο και είχαν ήδη υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου. Οι ασθενείς με αυτό το νοσολογικό προφίλ μπορεί να αντιμετωπίζουν τη νόσο βραχυπρόθεσμα, όμως δεν θεραπεύονται, καθώς έχουν 70% με 80% πιθανότητες υποτροπής της νόσου τα επόμενα χρόνια.

Τώρα, όμως, εθελοντές που έχουν αυτά τα γονιδιακά χαρακτηριστικά και συμμετέχουν σε μία μικρή κλινική μελέτη, έχουν εμβολιαστεί με το πειραματικό σκεύασμα του Johns Hopkins και ευελπιστούν να μην αναπτύξουν καρκίνο. «Το εμβόλιο φαίνεται ασφαλές και έχει προκαλέσει ανοσολογική απάντηση στις συγκεκριμένες μεταλλάξεις που προκαλούν τον καρκίνο του παγκρέατος. Ο χρόνος θα δείξει αν τελικά, όμως, προλαμβάνει τον καρκίνο», συμπληρώνει η δρ Τζάφι.

Ακόμη ένα εμβόλιο που βασίζεται στην τεχνολογία mRNA και στόχος του είναι να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να σκοτώνει τα κύτταρα που προκαλούν τον καρκίνο στο πάγκρεας, κατάφεραν να παρασκευάσουν ο Ουγκούρ Σαχίν και η Οζλέμ Τουρετζί.

Πρόκειται για τους γιατρούς-ιδιοκτήτες της βιοφαρμακευτικής εταιρείας BioNTech, η οποία σε συνεργασία με τη Pfizer, δημιούργησε το πρώτο εμβόλιο για τον κορονοϊό και το πρώτο εμβόλιο στην Ιστορία με τη συγκεκριμένη τεχνολογία.

Σύμφωνα με τη βρετανική Telegraph, το εμβόλιο θα παρασκευάζεται ξεχωριστά για τον κάθε ασθενή, δηλαδή θα είναι η πρώτη προσωποποιημένη θεραπεία. Ο μηχανισμός δράσης του ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα και να αντιμετωπίζει με επιτυχία τη νόσο. Για να το επιτύχουν αυτό, οι αρμόδιοι της BioNTech συνεργάστηκαν με ειδικούς από τη Νέα Υόρκη.

Oπως υπογραμμίζουν οι Times του Λονδίνου, από τη μελέτη προέκυψε ότι οι μισοί από τους ασθενείς που έλαβαν το προσωπικό τους εμβόλιο, με στόχο την πρόληψη της επανεμφάνισης του καρκίνου μετά το χειρουργείο, παρέμεναν απαλλαγμένοι από τη νόσο 18 μήνες αργότερα.

Καρκίνος εντέρου

Κατά μία έννοια, η αναζήτηση εμβολίων για τον καρκίνο ξεκίνησε από τη δρ Ολίβερα Φιν, διακεκριμένη καθηγήτρια στα τμήματα Ανοσολογίας και Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ.

Η δρ Φιν ξεκίνησε το 1993 με ένα εμβόλιο που κατευθύνεται στον πυρήνα ενός μορίου, του muc1. Στα φυσιολογικά κύτταρα, το μόριο είναι αόρατο στο ανοσοποιητικό σύστημα, επειδή καλύπτεται από πυκνά μόρια σακχάρου.

Ωστόσο, όταν βρίσκεται σε καρκίνους του παχέος εντέρου, του μαστού και του παγκρέατος, μπορεί να γίνει ορατός από το ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτό το έκανε να φαίνεται σαν ένας τέλειος στόχος εμβολίου, επειδή θα μπορούσε να επιτρέψει στο ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί μόνο στα καρκινικά κύτταρα.

«Κάναμε κλινική μελέτη σε 63 ασθενείς, οι οποίοι ήταν σε προχωρημένο στάδιο του καρκίνου (τέταρτο από τα πέντε στάδια) και απέτυχαν όλες οι θεραπείες που είχαμε δοκιμάσει», εξηγεί η δρ. Φιν.

Μάλιστα, στην πρώτη ασθενή που είχε καρκίνο του μαστού και αντιμετωπίστηκε με διπλή μαστεκτομή, ο καρκίνος επέστρεψε. Στις αρχικές μελέτες τους, κατέστη σαφές στη δρ Φιν και τους συναδέλφους της ότι η νόσος στους εθελοντές που είχαν επιλεγεί, ήταν πολύ προχωρημένη για να λειτουργήσουν τα ανοσοτροποποιητικά εμβόλια.

Αλλωστε, σημειώνει η ίδια, με εξαίρεση τη λύσσα, κανείς δεν εμβολιάζει κατά λοιμώδους νοσήματος άτομα που έχουν ήδη μολυνθεί. Ετσι, αποφάσισε να βρει άτομα που είχαν είτε προκαρκινικές αλλοιώσεις, είτε ογκογονικά γονίδια, χωρίς όμως να έχουν εκδηλώσει καρκίνο.

Τώρα, αυτή και ο συνάδελφός Ρόμπερτ Σκοέν, ο οποίος είναι γαστρεντερολόγος, προσπαθούν να αποτρέψουν τους προκαρκινικούς πολύποδες του παχέος εντέρου με ένα εμβόλιο.

Οι ειδικοί επικεντρώθηκαν σε άτομα των οποίων οι κολονοσκοπήσεις είχαν ανιχνεύσει πολύποδες σε προχωρημένο στάδιο και δυνητικά θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καρκίνο. Ο στόχος, όπως ανέφερε ο δρ Σκοέν, ήταν το εμβόλιο να τονώσει το ανοσοποιητικό σύστημα για να αποτρέψει τη δημιουργία νέων πολυπόδων.

Ομως η κλινική μελέτη που ολοκληρώθηκε πρόσφατα με τη συμμετοχή 102 εθελοντών, είχε δυσάρεστα αποτελέσματα, καθώς έδειξε ότι μόνο το 25% από αυτούς που έλαβαν το εμβόλιο ανέπτυξαν ανοσοαπόκριση και δεν υπήρξε σημαντική μείωση του ποσοστού υποτροπών πολυπόδων σε κανέναν από όσους είχαν κάνει το εμβόλιο. Κάτι που σημαίνει ότι οι ειδικοί θα πρέπει να βρουν άλλα μοριακά μονοπάτια, για να σταματήσουν την εξέλιξη του πολύποδα σε καρκίνο.

Καρκίνος μαστού

Η δρ Μέρι Ντίζις, διευθύντρια του Ινστιτούτου Αντικαρκινικών Εμβολίων στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, έχει βάλει στόχο να αποτρέψει τον καρκίνο του μαστού σε γυναίκες με παραλλαγές γονιδίων που τις θέτουν σε υψηλό κίνδυνο για εκδήλωση καρκίνου. Ωστόσο, τα προκαταρκτικά αποτελέσματα από τις πρώτες μελέτες δεν είναι αρκετά αισιόδοξα.

Η βασική θεραπεία για γυναίκες με καρκίνο του μαστού περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση και χημειοθεραπεία στις περισσότερες περιπτώσεις ή και ακτινοβολία. «Ιδανικά, ένα εμβόλιο θα αντικαθιστούσε αυτές τις θεραπείες», εξηγεί δρ Ντίζις.

Η ίδια και οι συνεργάτες της ξεκίνησαν την έρευνά τους διερευνώντας βλαστοκύτταρα του καρκίνου του μαστού. Αυτά τα κύτταρα, που βρίσκονται σε πρώιμους καρκίνους, είναι ανθεκτικά στη χημειοθεραπεία και την ακτινοβολία και μπορούν να δώσουν μεταστάσεις. Ως εκ τούτου, προκαλούν επανεμφάνιση του καρκίνου του μαστού.

Οι ειδικοί αποκάλυψαν μεγάλο αριθμό πρωτεϊνών σε αυτά τα βλαστοκύτταρα που ήταν φυσιολογικά, αλλά παρήχθησαν σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα στα καρκινικά κύτταρα από ό,τι στα υγιή. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στους ειδικούς να δοκιμάσουν ένα νέο πειραματικό εμβόλιο, που παρήγαγε μερικές από αυτές τις πρωτεΐνες.

Το δοκιμαστικό εμβόλιο έλαβαν γυναίκες με προχωρημένο καρκίνο. Οπως φάνηκε από τα αποτελέσματα της μελέτης, δεν θεράπευσε τους καρκίνους, αλλά απέδειξε ότι θα μπορούσε να προσφέρει το είδος της ανοσολογικής ανταπόκρισης που θα βοηθούσε εάν χορηγούνταν σε πρώιμο στάδιο της νόσου.

«Πιστεύω πραγματικά ότι θα δούμε μερικά εμβόλια να εγκρίνονται τα επόμενα πέντε χρόνια», είπε η δρ Ντίζις. Τα πρώτα από αυτά, προβλέπει η ίδια, θα χρησιμοποιηθούν για την πρόληψη υποτροπών σε ασθενείς των οποίων ο καρκίνος αντιμετωπίστηκε με επιτυχία.

«Τότε, νομίζω ότι θα προχωρήσουμε πολύ γρήγορα και στην πρωτογενή πρόληψη, δίνοντας εμβόλια σε υγιή άτομα υψηλού κινδύνου», κατέληξε η ίδια.