«Καλλικράτης» για τη διαχείριση των υδάτων

Με μια βεντάλια παρεμβάσεων, που θα δρομολογούνται άμεσα με ορίζοντα ολοκλήρωσης μέσα στο φθινόπωρο, σχεδιάζει η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει την ιδιαίτερα πιεστική κατάσταση που διαμορφώνεται από τη λειψυδρία. Στα άμεσα έργα, που ήδη έχουν αρχίσει να χρηματοδοτούνται, θα προστεθούν δύο κομβικές θεσμικές παρεμβάσεις: η ίδρυση της Ρυθμιστικής Αρχής Υδάτων, που αναμένεται τον Σεπτέμβριο, και η αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης της ύδρευσης, που θα φύγει από τους δήμους και θα επανασχεδιαστεί σε επίπεδο νομού.

Το θέμα της λειψυδρίας μπαίνει πιεστικά στην ατζέντα ως ένα από τα ζητήματα που πρέπει κατά προτεραιότητα να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση. Καθώς από κάθε περιοχή της χώρας φθάνουν ειδήσεις για ταμιευτήρες και ποτάμια που στερεύουν, τα μέτρα έκτακτης ανάγκης, όπως οι διακοπές νερού για κάποιες ώρες στις πιο ακραίες περιπτώσεις, δεν είναι παρά σταγόνες σε ένα πρόβλημα που απαιτεί συνολική διαχείριση, καθώς όλα δείχνουν ότι ήρθε για να μείνει.

Οι πολιτικοί και υπηρεσιακοί παράγοντες που ασχολούνται με το ζήτημα θεωρούν ότι τώρα που το θέμα έχει έρθει πιεστικά στην επικαιρότητα, είναι ευκαιρία να προωθηθεί μια σειρά από μέτρα, τα οποία έχουν καθυστερήσει ακόμη και δεκαετίες είτε από αδράνεια, καθώς η επάρκεια νερού εθεωρείτο δεδομένη, είτε υπό τον φόβο πολιτικού κόστους και αντιδράσεων σε τοπικό επίπεδο. Είναι μια επισήμανση που έγινε στην πρόσφατη διυπουργική σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου, προκειμένου να γίνει ένας προγραμματισμός για τα επόμενα βήματα.

Οι παρεμβάσεις χωρίζονται στα άμεσα μέτρα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι πιεστικές ανάγκες που ήδη έχουν προκύψει σε διάφορες περιοχές της χώρας, και στον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό που δρομολογείται, με στόχο να δοθεί συνολική λύση στο πρόβλημα.

Χρηματοδότηση

Ενα ενδεικτικό στοιχείο των στρεβλώσεων που παρατηρούνται είναι ότι αυτή τη στιγμή είναι διαθέσιμα από το Ταμείο Ανάκαμψης 135 εκατ. ευρώ για έργα που αφορούν την ύδρευση. Τα αιτήματα που έχουν κατατεθεί προς την κυβέρνηση από τους φορείς ύδρευσης όλης της χώρας για χρηματοδότηση έργων και παρεμβάσεων αγγίζουν τα 6 δισ. ευρώ. Οπως αναφέρει αρμόδιο στέλεχος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, «είναι τεράστια η απόκλιση ανάμεσα στις ανάγκες που διατυπώνονται και στους διαθέσιμους πόρους». Ετσι, η κυβέρνηση κινείται σε δύο κατευθύνσεις: να γίνει ιεράρχηση και αξιολόγηση των αιτημάτων και, παράλληλα, να αυξηθούν οι πόροι. Οσον αφορά την ιεράρχηση και αξιολόγηση, είναι χαρακτηριστικό το εξής παράδειγμα: οι τοπικοί φορείς ενός νησιού ζητούν χρηματοδότηση για την εγκατάσταση μονάδας αφαλάτωσης, που θα αυξήσει κατά 10% την παροχή νερού. Την ίδια στιγμή, όμως, προκύπτει ότι η απώλεια στα δίκτυα αγγίζει το 60%. Με δεδομένο τους περιορισμένους πόρους, θα πρέπει να γίνει επιλογή σε τι θα δοθεί προτεραιότητα.

Σε ό,τι αφορά την άρδευση, εξετάζεται η κατάργηση των τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων και η αντικατάστασή τους από ένα νέο μοντέλο διαχείρισης.

Αφαλατώσεις

Για την αντιμετώπιση των άμεσων και πιεστικών αναγκών στα νησιά αποφασίστηκε η διάθεση 10 εκατ. ευρώ στο υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, που θα δοθούν για μονάδες αφαλάτωσης. Μάλιστα, μέρος των χρημάτων θα διατεθεί για τη μίσθωση φορητών μονάδων, που θα μπορούν να μετακινηθούν εκεί όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη κάθε φορά.

Φράγματα

Στα άμεσα μέτρα είναι τα έργα ορεινής υδρονομίας, όπου διατίθενται σε πρώτη φάση 35 εκατ. ευρώ από τους ρύπους. Αφορούν την κατασκευή μικρών φραγμάτων ανάσχεσης της ορμής του νερού στους ορεινούς χειμάρρους και κατασκευή μικρών λιμνοδεξαμενών, που θα συγκεντρώνουν το νερό και θα καθυστερούν την κάθοδό του, με αποτέλεσμα αυτό να περνάει στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Αυτοί οι μικροί ταμιευτήρες θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν, επίσης, ως δεξαμενές πολλαπλού σκοπού, με το νερό τους να αξιοποιείται για ύδρευση και άρδευση, ανάλογα με τις ανάγκες. Προτεραιότητα δίνεται σε πρώτη φάση στη Θεσσαλία, εξαιτίας των πρόσφατων καταστροφών από τις πλημμύρες. Υπολογίζεται ότι μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας θα χρειαστεί να γίνουν περίπου 200 τέτοια έργα, με κόστος περίπου 1 εκατ. ευρώ ανά έργο.

Χαρτογράφηση

Παράλληλα, γίνεται χαρτογράφηση των υφιστάμενων υποδομών, καθώς σε πολλές περιοχές της χώρας βρίσκονται διάσπαρτα ημιτελή ή ατελή έργα, για παράδειγμα δίκτυα που δεν έχουν συνδεθεί με παροχή, ταμιευτήρες που δεν διοχετεύουν το νερό σε δίκτυα κ.λπ. Στόχος είναι να αποτυπωθεί η κατάσταση στην οποία βρίσκονται και οι δυνατότητες αξιοποίησης, ώστε με μικρές παρεμβάσεις να γίνουν λειτουργικά.

«Ανακύκλωση»

Ενα τρίτο μέτρο στην κατεύθυνση της αύξησης του διαθέσιμου νερού είναι η επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υδάτων από βιολογικούς καθαρισμούς για άρδευση. Εδώ υπάρχει το παράδειγμα του Ισραήλ, όπου το 90% του νερού που χρησιμοποιείται για άρδευση προέρχεται από βιολογικό καθαρισμό, όπως αναφέρει κυβερνητική πηγή.

Τιμολόγηση

Οσον αφορά τις θεσμικές παρεμβάσεις, με τη Ρυθμιστική Αρχή Υδάτων επιδιώκεται να αποκατασταθεί ένας ορθολογισμός στην τιμολόγηση. Οπως αναφέρει στέλεχος του υπουργείου Περιβάλλοντος, αυτή τη στιγμή αποτυπώνεται μια τεράστια στρέβλωση στην τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδρευσης και μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στις χρεώσεις από τοπικές υπηρεσίες ύδρευσης. «Υπάρχουν πάροχοι που τιμολογούν την υπηρεσία στο 35% του κόστους και άλλοι φτάνουν έως και 190%», αναφέρει στέλεχος του υπουργείου Περιβάλλοντος. Και όπως εξηγεί, καθώς η υπηρεσία είναι ανταποδοτική, η ορθή πολιτική χρέωσης είναι να βρίσκεται στο 100%, υπολογίζοντας και το κόστος μελλοντικών επενδύσεων, που θα διασφαλίζουν την ποιοτική παροχή της συγκεκριμένης υπηρεσίας. Σε κάποιους δήμους επιλέγεται η υποκοστολόγηση για μικροπολιτικούς, πελατειακούς λόγους και σε άλλους η υπερκοστολόγηση για να καλυφθούν άλλες δαπάνες. Η Ρυθμιστική Αρχή Υδάτων θα έχει στην αρμοδιότητά της την εφαρμογή της νομοθεσίας για την κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, θα ελέγχει, δηλαδή, αν ο καθορισμός τιμών έχει γίνει με σωστό τρόπο και θα παρεμβαίνει ακόμη και με επιβολή προστίμων για τη διόρθωση στρεβλώσεων.

Νέοι φορείς

Η δεύτερη θεσμική παρέμβαση, που σχεδιάζεται να νομοθετηθεί μέσα στο φθινόπωρο, αφορά τη διαχείριση της ύδρευσης σε επίπεδο νομού. Θα δημιουργηθεί, δηλαδή, σε κάθε νομό ένας φορέας που θα συγκεντρώσει τη διαχείριση που γίνεται τώρα από τους επιμέρους δήμους. Οπως επισημαίνεται, στόχος είναι να γίνεται περισσότερο ορθολογική χρήση των διαθέσιμων υδάτων και των υποδομών και να μειωθούν οι τοπικιστικές τριβές και οι ανταγωνισμοί, που συχνά προκαλούν προβλήματα ή τεχνητές ελλείψεις. Από αυτόν τον νέο «χάρτη» ύδρευσης θα εξαιρεθούν τα νησιά, όπου η ΕΥΔΑΠ νήσων θα παρέχει όπου χρειάζεται τεχνογνωσία και υποστήριξη για την επίλυση προβλημάτων. Θα εξαιρεθεί, επίσης, η Κρήτη, λόγω «ιδιαίτερων χαρακτηριστικών», όπως αναφέρεται, που μάλλον περισσότερο συνδέονται με την ανησυχία για πιθανές έντονες αντιδράσεις.

Σε μεταγενέστερο χρόνο, και αφού ολοκληρωθούν οι παρεμβάσεις που αφορούν στην ύδρευση, αναμένεται να ανοίξει η συζήτηση για την άρδευση, όπου μία από τις παρεμβάσεις που εξετάζονται είναι η κατάργηση των τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων και η αντικατάστασή τους από ένα νέο μοντέλο διαχείρισης.