Κύπρος – «Υπόθεση Μαγκνίτσκι»: Ξέπλυμα ρωσικής φορολογικής απάτης, πολυτελείς επαύλεις και περίεργοι θάνατοι

Η Κύπρος για ακόμα μία φορά γίνεται θέμα συζήτησης στα διεθνή ΜΜΕ, λόγω των «διευκολύνσεων» που πρόσφερε σε Ρώσους, είτε με την παραχώρηση ευρωπαϊκών διαβατηρίων, είτε με την δυνατότητα ξεπλύματος χρήματος μέσω δικτύου εταιρειών κέλυφος (shell companies).

Αυτή τη φορά οι αποκαλύψεις αφορούν μια παλιά υπόθεση που σχετίζεται με την υπεξαίρεση $230.000.000 από φορολογική απάτη στη Ρωσία. Μέρος αυτών των χρημάτων είχε διοχετευθεί στην Κύπρο και φέρεται να ξεπλύθηκε μέσα από επενδύσεις σε ακίνητα.

Η συγκεκριμένη υπόθεση έχει πολλές πτυχές, οι οποίες αγγίζουν το περιβάλλον του Βλαντιμίρ Πούτιν, την παρέμβαση της Ρωσίας στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ υπέρ του Τραμπ το 2016, αλλά και τα πλοκάμια της Μόσχας στην Κύπρο, με επηρεασμό ακόμα και ανεξάρτητων θεσμών. Διεθνώς είναι γνωστή ως «υπόθεση Μαγκνίτσκι» και έχει τις ρίζες της στην αντιπαράθεση του Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Αμερικανοβρετανό πολυεκατομμυριούχο Μπιλ Μπράουντερ.

«Άγιος Γεώργιος», μεγάλη η χάρη του

Σύμφωνα με την έρευνα του OCCRP, το πολυτελές θέρετρο «Άγιος Γεώργιος» (Cap St. Georges) στο χωριό Πέγεια της Πάφου, έχει δημιουργηθεί μέσα από μια περίπλοκη επένδυση. Ως κατασκευαστής φέρεται η εταιρεία Korantina Homes, η οποία ανήκει στον Κύπριο επιχειρηματία Γιώργο Ιωάννου.

Κατά το δημοσίευμα η επένδυση χρηματοδοτήθηκε από έναν όμιλο εταιρειών χωρίς διαφανή ιδιοκτησιακό καθεστώς, αφού είναι σχεδόν αδύνατο μέσα από τον λαβύρινθο των υπεράκτιων εταιρειών να εντοπιστεί ο πραγματικός ιδιοκτήτης. Αυτό που διαπιστώνεται είναι πως κάποιοι από τους πρώτους επενδυτές, ιδιοκτήτες επαύλεων, είναι Ρώσοι, άμεσα συνδεδεμένοι με τη τεράστια φορολογική απάτη της «υπόθεσης Μαγκνίτσκι». Κατά τον OCCRP τα στοιχεία που δείχνουν προς αυτή τη κατεύθυνση είναι αυτά που διέρρευσαν από τα περιβόητα έγγραφα «Cyprus Confidential».

Ο φερόμενος ως αρχηγός της εγκληματικής οργάνωσης που μετείχε στη φορολογική απάτη στη Ρωσία, Ντμίτρι Κλούγιεβ, υπήρξε ένας από τους πρώτους ιδιοκτήτες πολυτελού έπαυλης στο Cap St Georges, ενώ ταυτόχρονα ήταν μέτοχος επενδυτικής εταιρείας που έβαλε χρήματα για την δημιουργία του θερέτρου. Ο Κλούγιεβ έχει χαρακτηριστεί από τις αρχές των ΗΠΑ ως μέλος ομάδας οργανωμένου εγκλήματος και εναντίον του επιβλήθηκαν κυρώσεις από το 2014, στο πλαίσιο του «νόμου Μαγκνίτσκι». Ο Κλούγιεβ παρά τις αμερικανικές κυρώσεις διατήρησε την έπαυλη ως το 2019 και στη συνέχεια την μεταβίβασε σε άγνωστους ιδιοκτήτες μέσω πληρεξουσίου.

Επίσης, ο Ιγκόρ Σαριγιάν (Ρώσος αρμενικής καταγωγής), ο οποίος ήταν πρόεδρος μιας χρηματοπιστωτικής εταιρείας, φέρεται να έλεγχε και μια θυγατρική, στην οποία διοχετεύθηκαν πολλά εκατομμύρια δολάρια από άλλες εταιρείες που συνδέονται με τη φορολογική απάτη στη Ρωσία. Ο Σαριγιάν ήταν επίσης μέτοχος και ιδρυτής μια εταιρείας η οποία προσέλκυε επενδυτές στο Cap St Georges. Θυγατρική της θυγατρικής… ήταν ιδιοκτήτρια μέρους της γης στην οποία κατασκευάστηκε το έργο!

Το συγκεκριμένο έργο έχει και μια πολύ σοβαρή περιβαλλοντική πτυχή καθώς έχει κατασκευαστεί σε προστατευόμενη περιοχή και η Ευρωπαίκή Επιτροπή είχε προειδοποιήσει τη Κύπρο από το 2019 για την ανάπτυξη η οποία επηρέαζε αρνητικά το περιβάλλον.

Ο ιδιοκτήτης της Korantina, δήλωσε στον OCCRP πως η εταιρεία του, και όλες οι εταιρείες που ελέγχει, «ακολουθούν πάντα όλους τους νόμους και τους κανονισμούς και λειτουργούμε με πλήρη σεβασμό προς όλους τους πελάτες και τους συνεργάτες μας».

Δεν είναι άνευ σημασίας το γεγονός ότι από το 2016 ως το 2022, οι εταιρείες που ανήκουν στον κ. Ιωάννου, χρηματοδότησαν όλα τα κυπριακά κόμματα με τουλάχιστον €170.000, εξαιρώντας μόνο το Κίνημα Οικολόγων.

Ο Γιώργος Ιωάννου υποστήριξε πως δεν υπάρχει τίποτα επιλήψιμο στις δωρεές που έκανε προς τα κόμματα, καθώς οι εισφορές έγιναν με πλήρη διαφάνεια και στο πλαίσιο του νόμου.

Η μεγάλη εικόνα

Οι αποκαλύψεις του OCCRP σε σχέση με την επένδυση στο θέρετρο Cap St Georges στη Πέγεια, αποτελούν ένα κομμάτι του παζλ, το οποίο σχετίζεται της «υπόθεσης Μαγκνίτσκι», για την οποία η Κύπρος βρίσκεται εδώ και χρόνια στη μέση μιας διαμάχης, η οποία είχε έντονη πολιτική υφή.

Πρόκειται για την αντιπαράθεση που έφερε σε σύγκρουση το Κρεμλίνο και τον Αμερικανόβρετανό επιχειρηματία Μπιλ Μπράουντερ, ο οποίος εργοδοτούσε τον Σεργκέι Μαγκνίτσκι ως λογιστή.

Ο Μπράουντερ, λόγω αυτής της αντιπαράθεσης εγκατέλειψε την Ρωσία, φοβούμενος πως μπορούσε να είχε τη τύχη του Μαγκνίτσκι, ο οποίος δολοφονήθηκε. Η Κύπρος ενεπλάκη σε αυτή την υπόθεση φιλοξενώντας εταιρείες του Μπράουντερ, αλλά και εταιρείες αυτών που φέρονται να είχαν κλέψει τα $230.000.000 από τη φορολογική απάτη.

Σε αυτόν τον κυκεώνα, μέσω της Κύπρου, διοχετεύθηκαν και χρήματα στις ΗΠΑ, ώστε να επηρεαστούν οι προεδρικές εκλογές του 2016, υπέρ του Τραμπ.

Η Ρωσία, γνωρίζοντας τον κομβικό ρόλο της Κύπρου στην διαδρομή χρημάτων, μέσω εταιρειών, είχε ζητήσει να στείλει ανακριτές στο νησί για να ερευνήσουν εταιρείες του Μπράουντερ αλλά και Κυπρίων λογιστών και δικηγόρων. Από την άλλη ο Μπράουντερ, αντέδρασε, θεωρώντας πως υπάρχει πολιτικό κίνητρο. Την ίδια ώρα η ρωσική εισαγγελία εξέδιδε συνεχώς διεθνή εντάλματα σύλληψης κατά του Μπράουντερ, τα οποία όμως καμία χώρα δεν εκτελούσε, λόγω ύπαρξης πολιτικών κινήτρων.

Ο Μπράουντερ και ο Μαγκνίτσκι

Ο Μπιλ Μπράουντερ είναι εγγονός του Ερλο Μπράουντερ, ο οποίος ήταν Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ. Μετά τον θάνατο του, αποκαλύφθηκε πως ενώ διατηρούσε άψογες σχέσεις με τη Μόσχα, ήταν και πράκτορας της CIA.

Ο εγγονός του Ερλ, o Μπιλ Μπροάουντερ, υπήρξε ο μεγαλύτερος επενδυτής στη Ρωσία. Ο Σεργκέι Μαγκνίτσκι, λογιστής του Μπράουντερ, αποκάλυψε κύκλωμα διαφθοράς Ρώσων αξιωματούχων.

Πρόκειται για κάποιους εξ αυτών που φέρονται να επένδυσαν στο θέρετρο στην Κύπρο.

Αντί να συλληφθούν από τις ρωσικές αρχές, συνελήφθη ο Μαγκνίτσκι, που τους είχε καταγγείλει και μετά από 11 μήνες προφυλάκισης χωρίς να δικαστεί, βρέθηκε νεκρός στη φυλακή από ξυλοδαρμό. Το συμβούλιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Κρεμλίνου ανακοίνωσε ότι υπάρχουν αποδείξεις ότι ο Μαγκνίτσκι ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου, αλλά ο Βλαντιμίρ Πούτιν απέδωσε τον θάνατο του 37χρονου σε ανακοπή καρδιάς. Η οικογένεια Μαγκνίτσκι προσέλαβε ως δικηγόρο τον Νικολάι Γκοροχόβ, ο οποίος επρόκειτο να καταθέσει στο δικαστήριο για το κύκλωμα διαφθοράς. Ωστόσο, δύο μέρες πριν καταθέσει έπεσε από τον τέταρτο όροφο πολυκατοικίας ενώ μετέφερε μια μπανιέρα!

Λίγο καιρό αργότερα ο 44χρονος Αλεξάντερ Περεπιλίτσχνι, που επρόκειτο να καταθέσει επίσης στην υπόθεση για τη διαφθορά Ρώσων αξιωματούχων, έπεσε νεκρός έξω από το σπίτι του, παρά το ότι ήταν απολύτως υγιής. Όπως διεφάνη από τις τοξικολογικές εξετάσεις είχε δηλητηριαστεί.

Ο Νόμος Μαγκνίτσκι

Ο θάνατος του Μαγκνίτσκι προκάλεσε οργή στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα το Κογκρέσο, με πρωτοβουλία του Μπράουντερ, να εγκρίνει νόμο, με τον οποίο επιβλήθηκαν κυρώσεις στη Ρωσία με απαγόρευση εισόδου Ρώσων αξιωματούχων και πάγωμα των τραπεζικών τους λογαριασμών στην Αμερική. Ψηφίσματα και αποφάσεις για την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσία με αφορμή τον θάνατο του Σεργκέι Μαγκνίτσκι εγκρίθηκαν τόσο από το Συμβούλιο της Ευρώπης όσο και από την ΕΕ.

Ο Μπράουντερ έχει γράψει βιβλίο, στο οποίο υποστηρίζει πως είναι ο νούμερο ένα εχθρός του Βλαντιμίρ Πούτιν, στον οποίο αποδίδει δύο απόπειρες δολοφονίας του, ενώ καταγγέλλει και τους περίεργους θανάτους ανθρώπων που ενεπλάκησαν στην υπόθεση.

Η Κύπρος γνώριζε, αλλά σφύριζε αδιάφορα

To 2010 το δικηγορικό γραφείο Μπράουν Ρούντνικ, που εκπροσωπούσε τον Μπιλ Μπράουντερ, απέστειλε επιστολή στον τότε Γενικό Εισαγγελέα της Κύπρου, Πέτρο Κληρίδη, στην οποία ανέφερε ότι οι ρωσικές αρχές εκδήλωσαν την πρόθεσή τους να ζητήσουν δικαστική συνδρομή από την Κυπριακή Δημοκρατία σε σχέση με την πολιτικά υποκινούμενη δίωξη των Μπράουντερ και Τσερκάσοβ και ζητούσε όπως οι κυπριακές αρχές αρνηθούν την εκτέλεση των αιτημάτων. Η απάντηση που δόθηκε ήταν ότι η Κυπριακή Δημοκρατία συνεργάζεται με κράτη και όχι με ιδιώτες και οι όποιες ενέργειες κάνει διέπονται από διεθνείς και διμερείς υποχρεώσεις.

Από το 2011 οι ρωσικές αρχές άρχισαν να βομβαρδίζουν την Κύπρο με αιτήματα δικαστικής συνδρομής για την υπόθεση Μπράουντερ, ο οποίος επίσης ζήτησε από τη Νομική Υπηρεσία της Κύπρου, το 2012 και το 2014 διενέργεια ποινικής έρευνας εναντίον εταιρειών και προσώπων που, όπως υποστηριζόταν, είχαν συστήσει εγκληματική οργάνωση και ξέπλεναν χρήματα μέσω εταιρειών στην Κύπρο. Δηλαδή, ήταν από τότε γνωστά αυτά που αποκαλύπτονται σήμερα. Οι κυπριακές αρχές, αφού εκτέλεσαν το πρώτο αίτημα δικαστικής συνδρομής της Ρωσίας, ενημερώθηκαν για τη σχέση της υπόθεσης με τον θάνατο του Σεργκέι Μαγκνίτσκι και σε πολιτικό επίπεδο ήταν πιο επιφυλακτικές, παρά το ότι διατυπωνόταν προθυμία να βοηθήσουν τους Ρώσους, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι ερευνούσαν υπόθεση σε σχέση με αγορά μετοχών της Gazprom.

Στις 12 Ιουνίου 2013, ο τότε αρχηγός της κυπριακής Αστυνομίας, Μ. Παπαγεωργίου, με επιστολή του στον Υπ. Δικαιοσύνης Ιωνά Νικολάου, ενημέρωσε για μήνυμα φακέλου της Europol, στο οποίο αναφερόταν ότι υπήρχαν πληροφορίες σε σχέση με την άρνηση της Interpol για την έκδοση ερυθράς αγγελίας την οποία είχε αιτηθεί η Ρωσική Ομοσπονδία κατά του Μπράουντερ, θεωρώντας τη δίωξή του, πολιτικώς υποκινούμενη, λόγω της αντιπαράθεσής του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Τον Νοέμβριο του 2013, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, μετά από έρευνα, τόσο για τον θάνατο Μαγκνίτσκι όσο και για τους ισχυρισμούς της Μόσχας για τις μετοχές της Gazprom, κατέληξε σε έκθεση. Στην έκθεση διατυπωνόταν η θέση ότι τα κίνητρα δίωξης του Μπράουντερ από τη Ρωσία ήταν πολιτικά. Για την υπόθεση Μαγκνίτσκι αναφερόταν πως οι ύποπτοι που είχε υποδείξει ο λογιστής του Μπράουντερ είχαν λάβει την επιστροφή των φόρων που καταβλήθηκαν από εταιρείες του Μπράουντερ, οι οποίες είχαν, με δόλο, εγγραφεί εκ νέου στο όνομα γνωστών εγκληματιών, οι οποίοι φερόντουσαν να έχουν σχέση με το περιβάλλον του Ρώσου Προέδρου.

Σύμφωνα με τις καταγγελίες του Μαγκνίτσκι, η εγκληματική οργάνωση απέκτησε παράνομη πρόσβαση σε έγγραφα των εταιρειών του Μπράουντερ κατόπιν «επιδρομών», που πραγματοποίησαν κρατικοί υπάλληλοι στα γραφεία της εταιρείας Kameya στην οποία εργαζόταν, σε σχέση με κατηγορίες φοροδιαφυγής. Συγκεκριμένα, η εταιρεία Kameya, επενδυτική εταιρεία η οποία ανήκε στον όμιλο εταιρειών Hermitage του Μπράουντερ, με δραστηριότητες στις επενδύσεις σε μετοχές ρωσικών εταιρειών, κατηγορήθηκε για παρακράτηση φόρου μερισμάτων συνολικού ποσού $44.000.000 εφαρμόζοντας παράνομα τη συμφωνία διπλής φορολογίας μεταξύ της Κύπρου και της Ρωσίας. Η συμφωνία προέβλεπε ένα ποσοστό παρακράτησης φόρου 5%, ενώ, χωρίς το όφελος της συμφωνίας, το ποσοστό ήταν 15%.

Ωστόσο, η κατηγορία ότι η εταιρεία δεν κατείχε τα προβλεπόμενα πιστοποιητικά από τις κυπριακές αρχές αποδείχτηκε ότι ήταν ψευδής και συνεπώς η σύλληψη Μαγκνίτσκι ήταν στημένη. Όσο για τη δήθεν παράνομη αγορά μετοχών της Gazprom, από εταιρείες που είχαν εγγραφεί στην Κύπρο και ανήκαν στον όμιλο εταιρειών της Hermitage Holdings, ιδιοκτησίας του Μπράουντερ, η έρευνα του Συμβουλίου της Ευρώπης κατέδειξε ότι κατά τον χρόνο τέλεσης των ισχυριζόμενων από τη Μόσχα αδικημάτων, δεν υπήρχε νόμος που να απαγορεύει την αγοραπωλησία των εν λόγω μετοχών.

Το κυπριακό αόρατο χέρι

Ενώ διεθνώς υπήρξε κινητοποίηση λόγω της δολοφονίας του Μαγκνίτσκι στις ρωσικές φυλακές, στην Κύπρο, κάποιο «αόρατο» χέρι στη Νομική Υπηρεσία, έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να βοηθήσει τη Μόσχα, με κίνδυνο να βρεθεί η Κυπριακή Δημοκρατία απέναντι από τη διεθνή κοινότητα και κυρίως απέναντι από την ΕΕ. Η ΜΟΚΑΣ (Μονάδα Καταπολέμησης Αδικημάτων Συγκάλυψης), προς πίστη της, συνέστησε μεγάλη προσοχή, καθώς διαπίστωνε πως υπήρχαν «παγίδες» στα ρωσικά αιτήματα. Επισήμανε επίσης ότι η υπόθεση είχε οδηγήσει στο «Νόμο Μαγκνίτσκι» που ψηφίστηκε το 2012 από το αμερικανικό Κοινοβούλιο, σε δύο ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2010 και 2011, σε ψήφισμα της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του ΟΑΣΕ το 2012 και σε ψήφισμα της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2014 με τίτλο: «Αρνούμενοι την ατιμωρησία των ενόχων για τη δολοφονία του Μαγκνίτσκι».

Παρά το διεθνές κλίμα, η Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσισε να βοηθήσει τη Ρωσία εκτελώντας μόνο τα αιτήματα για τις μετοχές της Gazprom, παρά το ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης, κατόπιν έρευνας, είχε διαπιστώσει ότι δεν υπήρχε καμία παρανομία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υπόθεση των μετοχών της Gazprom και αυτή του Σεργκέι Μαγκνίτσκι είχαν τις ίδιες παραμέτρους. Ακολούθησαν ρηματικές διακοινώσεις από τη Μόσχα, με τις οποίες απαιτούσε από τη Λευκωσία να ανακριθούν υπάλληλοι ενός δικηγορικού γραφείου στη Λευκωσία, να κατασχεθούν έγγραφα από δύο μεγάλους ελεγκτικούς οίκους και να έρθουν και Ρώσοι ανακριτές για να λάβουν μέρος στις έρευνες.

Οι Ρώσοι, πέραν των άλλων, διαβίβαζαν και ψευδείς πληροφορίες στη Λευκωσία, ότι δήθεν μετά τον θάνατο Μάγκνίτσκι είχαν διακοπεί οι ποινικές διώξεις εναντίον του. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε τον δίκασαν και τον καταδίκασαν… μετά τον θάνατό του! Όταν η Νομική Υπηρεσία της Κύπρου επιχείρησε να ικανοποιήσει τα ρωσικά αιτήματα, έγινε η αγωγή του Μπιλ Μπράουντερ κατά του Γενικού Εισαγγελέα της Κύπρου, και με απόφαση του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Ιωνά Νικολάου, ζητήθηκε από τους Ρώσους να μην στείλουν ανακριτές όπως επιθυμούσαν. Ο Μπράουντερ ζητούσε με την αγωγή του να μην ικανοποιηθούν τα ρωσικά αιτήματα.

Πολιτικός εκβιασμός και απειλές

Επειδή η Μόσχα θεωρούσε πολύ σημαντική την υπόθεση υπήρξε παρέμβαση του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών και του τότε Ρώσου πρέσβη στην Κύπρο Στανισλάβ Οσάτσι, με συγκεκαλυμμένες απειλές για τη διατάραξη των σχέσεων Κύπρου – Ρωσίας και μάλιστα λίγο πριν από επίσκεψη του τότε Προέδρου, Νίκου Αναστασιάδη στη Μόσχα.

Στην ανακοίνωση που είχε εκδώσει το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών αναφερόταν μεταξύ άλλων πως «τέτοιες ενέργειες από τους Κύπριους εταίρους μας είναι σε πλήρη αντίθεση με το επίπεδο και τη φύση των διμερών διακρατικών μας σχέσεων, οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλού επιπέδου εμπιστοσύνη και αλληλοβοήθεια, όπως καταμαρτυρούν οι εντατικές πολιτικές επαφές σε όλα τα επίπεδα, ειδικότερα στο ανώτατο επίπεδο».

Ο Ρώσος πρέσβης Στανισλάβ Οσάτσι ήταν πιο «καθαρός» λέγοντας πως «ο Μπράουντερ αποτάθηκε στο δικό σας δικαστήριο κι εμείς νομίζουμε πως παραμονές της επισκέψεως του Προέδρου Αναστασιάδη (στη Ρωσία), αυτό είναι κάπως, όχι και τόσο καλό, για τις διμερείς μας σχέσεις». Με απλά λόγια ο κ. Οσάτσι έλεγε πως έπρεπε να παρακαμφθούν οι δικαστικές διαδικασίες και να ικανοποιηθεί το ρωσικό αίτημα …. γιατί διαφορετικά δεν θα ήταν καλό για τις διμερείς σχέσεις ενόψει της επίσκεψης Αναστασιάδη στη Μόσχα.

Ο κ. Οσάτσι ισχυρίστηκε πως ο Μπράουντερ «έχει κλέψει πολλά χρήματα από τη ρωσική εταιρεία Gazprom και εμείς προσπαθούμε να βρούμε την άκρη και νομίζω πως θα τη βρούμε».

Ο τότε υπουργός δικαιοσύνης της Κύπρου, Ιωνάς Νικολάου, είχε απαντήσει στο ρωσικό υπουργείο εξωτερικών με δική του δήλωση λέγοντας πως «ο σεβασμός προς τη Δικαιοσύνη και τους φορείς της είναι υποχρέωση των αρχών, επιβαλλόμενη από το κράτος – δικαίου».