Κυθηραϊκά παρωνύμια

ΑΝΑΠΟΛΙΤΑΝΟΣ: Παρωνύμιο κλάδου Σεμιτέκολων στο Κατούνι, ο οποίος δεν υπάρχει πλέον. Στον κλάδο αυτόν ανήκε ο Μεγάλος Ευεργέτης του νησιού, μετανάστης στις Η.Π.Α. Μιχ. Σεμιτέκολος, ο οποίος πρωτοστάτησε σε εράνους για την ίδρυση Νοσοκομείου και ασφαλτόστρωση δρόμων τη δεκαετία 1950-1960.  Ετυμολογικά το παρωνύμιο φαίνεται να προέρχεται από το ιταλικό τοπωνύμιο Νάπολι με προσθήκη ενός Α για λόγους ευφωνίας, καίτοι το παρωνύμιο αναφέρεται και με τη μορφή Ναπολιτάνος ή Απολιτάνος. Άρα, σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, πρόκειται για εθνικό παρωνύμιο. Υπάρχει όμως και μία έκφραση στη Μάνη «είναι μέσα στην αναπολιτάνα του»=αρέσει κάτι σε κάποιον πάρα πολύ. Δεν είναι γνωστό ποία εκδοχή ταιριάζει στη συγκεκριμένη περίπτωση παρωνυμίου.

ΑΝΤΑΡΤΗΣ: Παρωνύμιο κλάδου των Βενέρη από το Πούρκο, ένα παρωνύμιο γνωστό και σήμερα. Το προηγούμενο παρωνύμιο της οικογένειας ήταν Γεράκης, αλλά σε ένα κλάδο δόθηκε το Αντάρτης, εξ αιτίας μίας πλάκας, συνηθισμένης τα παλαιότερα χρόνια, όταν ο συγκεκριμένος πήγαινε σε διπλανό χωριό με άλλους νεαρούς για να φλερτάρουν κοπελιές και κάνοντας ένα συνηθισμένο, αλλά χοντρό αστείο, έβγαλαν το γάιδαρο ενός χωριανού στην ταράτσα. Όταν έμαθε ποίος ήταν ο εμπνευστής της πλάκας του έβγαλε μία μαντινάδα:

Μωρέ αντάρτη κερατά, δεν είδες το χειμώνα

σαν ήρθες και μου έβγαλες το γάιδαρο στο δώμα;

Από τότε έχασε το παλιό παρατσούκλι και του έμεινε το Αντάρτης.

ΓΑΡΔΟΥΜΙΤΣΗΣ: Από τα πλέον σπάνια και δύσκολα να ερμηνευθούν παρωνύμια στα Κύθηρα. Αναφέρεται μόνο για ένα κλάδο της οικογένειας Λεοντσίνη στην Καρβουνάδα. Σύμφωνα με την πιθανότερη εκδοχή έχει σχέση με τη γνωστή μας γαρδούμπα από τη μεσαιωνική της εκφορά τη λ. γαρδούμιον, που σημαίνει το θερμό. Επομένως γαρδουμίτσης ο παρασκευαστής ή ο μάγειρος της γαρδούμπας.

ΚΑΛΟΥΛΑΣ: Παρωνύμιο που είναι σήμερα γνωστό στην Κοαρβουνάδα, αλλά προέρχεται από κλάδο των Κασιμάτη στο Κεραμουτό.  Σύμφωνα με την προφορική παράδοση της οικογένειας, ο πρώτος που έλαβε το παρωνύμιο ήταν πλανόδιος πωλητής το 19^ο αι. και περιερχόταν με μουλάρι διάφορα χωριά από το Πούρκο μέχρι το Μυλοπόταμο. Εκεί στο τελευταίο είχε 1-2 καλές πελάτισσες που δεν τον ταλαιπωρούσαν για να ψωνίσουν και μετά ο μικρέμπορος περιέγραφε στους φίλους, πως πώλησε σε μία «καλούλα» δηλ. καλή κυρία, κάποια πράγματα. Από τη συνεχή επανάληψη της λέξης τον είπαν Καλούλα. Η ίδια παράδοση αναφέρει ότι ο πρόγονος αυτού είχε το παρωνύμιο «παραξερωτής», αλλά δεν είναι γνωστό σε ποίον από τους μεγάλους κλάδους των Κασιμάτη στο Κεραμουτό ανήκε η συγκεκριμένη οικογένεια.

ΚΑΠΟΝΑΣ: Παρωνύμιο κλάδου της οικογένειας Μεγαλοκονόμου της περιοχής Ποταμού, ο οποίος έχει διασπαστεί σε διαφόρους κλάδους με τους περισσότερους να διατηρούν το ίδιο παρωνύμιο. Ετυμολογικά δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα, καθώς προέρχεται από την ιταλική λέξη cappon/caponi=πετεινός, καπόνι. Σήμερα το παρωνύμιο αναφέρεται σε οικογένειες σε Ποταμό, Αγία Πελαγία και στην Κυθηραϊκή Διασπορά σε Ελλάδα και εξωτερικό. Το παρωνύμιο αναφέρεται το 19^ο αι. και σε κλάδο των Πρωτοψάλτη στα Μητάτα και των Φαρδούλη, επίσης στον Ποταμό.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΜΑΡΤΙΟΥ 2024 ΤΗΣ ΕΝΤΥΠΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ»