Λάικα, το αδέσποτο που έκανε ένα μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα

Στις 12 Απριλίου του 1961 ο Γιούρι Γκαγκάριν, ο 27χρονος πιλότος μαχητικού, έγινε ο πρώτος άνθρωπος στην Ιστορία που είδε τη Γη από το Διάστημα. Ωστόσο, δεν ήταν ο πρώτος που πετούσε με την κάψουλα Vostok της Σοβιετικής Ενωσης, ούτε ο πρώτος που έκανε αυτό το ταξίδι.

Τους προηγούμενους εννέα μήνες δόθηκε «εντολή» σε δέκα σκυλιά να επιχειρήσουν το ταξίδι. Μόνο τα έξι από αυτά επέστρεψαν ζωντανά. Αυτά και ακόμη δέκα ζώα ήταν μέρος του πρωτοποριακού 20ετούς σοβιετικού προγράμματος για σκύλους στο Διάστημα. «Ακόμη και σήμερα, το πρώτο τετράποδο που βγήκε εκτός Γης, η Λάικα, είναι γνωστή όσο και ο Γκαγκάριν και όσο η πρώτη γυναίκα κοσμοναύτης Βαλεντίνα Τερεσκόβα, η οποία σήμερα είναι πολιτικός στη Ρωσία και αναπληρώτρια της Κρατικής Δούμας» αναφέρουν οι Times.

Πριν από το μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα, οι μικρές πατημασιές έγιναν από ζώα. Μόλις μερικές εβδομάδες πριν από την πτήση του Γκαγκάριν, η NASA είχε προσπαθήσει να στείλει στο Διάστημα τον Χαμ, έναν χιμπατζή. Ομως 15 λεπτά μετά την απογείωση η κάψουλα έπεσε στον ωκεανό. Οταν την άνοιξαν είδαν τον Χαμ να χαμογελάει. Σε μία πιο προσεκτική παρατήρηση που αργότερα έκαναν οι επιστήμονες, επισήμαναν ότι για τους χιμπατζήδες αυτό είναι το βλέμμα του απόλυτου τρόμου. Τα σκυλιά των Σοβιετικών έμοιαζαν πολύ πιο πιστά στην αποστολή τους, αν και δεν υπήρχε οργανωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης για διαστημόσκυλους.

Μαζεύοντας αδέσποτα για το Διάστημα

Το καλοκαίρι του 1950 ένας βιολόγος από το Ινστιτούτο Αεροπορίας της Μόσχας αναζητούσε αδέσποτα σε χιλιάδες δρόμους και στενά της ρωσικής πρωτεύουσας. Τα κριτήριά του ήταν συγκεκριμένα. Το σκυλί έπρεπε να είναι λιγότερο από επτά κιλά και αρκετά μικρό ώστε να χωρά από τη μύτη της ρουκέτας. Θα έπρεπε να είναι φιλικό, έξυπνο και ανοιχτόχρωμο, ώστε να βγαίνει καλύτερα στις φωτογραφίες και στα βίντεο. Τα θηλυκά είχαν προτεραιότητα, καθώς μπορούσαν να ουρήσουν δίχως να σηκώνουν το πόδι τους.

Κάθε φορά που έβλεπαν κάποιον σκύλο κατάλληλο για κοσμοναύτη, οι επιστήμονες πηδούσαν έξω από το αυτοκίνητο με ένα λουκάνικο στο χέρι. Με τον τρόπο αυτό κατάφεραν να προσελκύσουν και να αιχμαλωτίσουν δεκάδες σκυλιά και να τα μεταφέρουν προς λεπτομερή επιλογή σε ένα αρχοντικό σπίτι που βρισκόταν έξω από τη Μόσχα.

Από την πρώτη κιόλας μέρα, τα σκυλιά φόρεσαν χειροποίητες στολές αστροναύτη. Ξεκίνησαν τις ασκήσεις πάνω σε δονούμενα τραπέζια και σε ένα περιβάλλον με υψηλά επίπεδα θορύβου, στις συχνότητες που εκπέμπει ο ήχος του διαστημικού σκάφους. Βρέθηκαν πάνω σε φυγοκεντρητές στους οποίους εκπαιδεύονταν οι πιλότοι μαχητικών αεροσκαφών και περιστρέφονταν έως και δέκα φορές περισσότερο από την ελκτική δύναμη της βαρύτητας. Τα κλείδωναν σε μικρούς χώρους που προσομοίαζαν τις κάψουλες και σε χαμηλή πίεση, ώστε να διαπιστώσουν πόσο αντέχουν και πώς αντιδρούν τα σώματά τους στο υψόμετρο.

Και φυσικά υποβλήθηκαν σε όλες τις απαραίτητες ακτινογραφίες, καρδιογραφήματα, ενώ τους τοποθέτησαν και ειδικές συσκευές στο περιλαίμιο ώστε να μπορούν να ελέγχουν τον παλμό τους από την κεντρική αρτηρία που διέρχεται από εκείνο το σημείο.

Ως αντάλλαγμα καλής συμπεριφοράς και πίστης, τα σκυλιά είχαν εξαιρετικής ποιότητας γευστικό φαγητό δύο φορές την ημέρα και αρκετό παιχνίδι, το οποίο εντασσόταν και στο πλαίσιο της άσκησης. Επίσης, αρκετοί από τους επιστήμονες, έπαιρναν τα Σαββατοκύριακα τα σκυλιά στο σπίτι τους, για να παίξουν με τα παιδιά τους και να βρεθούν σε οικογενειακό περιβάλλον.

Η πρώτη αποστολή

Στις 22 Ιουλίου 1951 τα δύο πρώτα σκυλιά ήταν έτοιμα για απογείωση! Η Τσίγκαν και η Ντέζικ, τεριέρ διασταύρωση με χάσκι, μπήκαν στην κάψουλα και εκτοξεύθηκαν με 110 χιλιόμετρα την ώρα προς το Διάστημα. Ομως προτού το σκάφος φτάσει στη στρατόσφαιρα, έπεσε στη Γη. Τα σκυλιά όχι απλώς επιβίωσαν, αλλά συμπεριφέρονταν σαν να μην τους είχε συμβεί απολύτως τίποτα τρομακτικό. Ετσι έγιναν τα πρώτα ζώα που πέταξαν τόσο ψηλά, χωρίς όμως να έχουν επιτύχει τον στόχο της αποστολής του ανθρώπου.

Λίγες μέρες αργότερα η Ντέζικ σκοτώθηκε σε μία δεύτερη αποστολή, καθώς κατά την πτώση της κάψουλας δεν άνοιξε το αλεξίπτωτο. Η Τσιγκάν συνταξιοδοτήθηκε και έζησε 10 ευτυχισμένα χρόνια στο σπίτι ενός κοσμοναύτη.

Στις 4 Οκτωβρίου 1957 εκτοξεύτηκε ο πρώτος ρωσικός δορυφόρος, ο Σπούτνικ. Ηταν η στιγμή που πάγωσε το αίμα των Αμερικανών, καθώς δεν είχαν καταφέρει ακόμα ούτε να ξεκινήσουν τις προσπάθειες για εκτόξευση δορυφόρου προς το Διάστημα. Οι Ρώσοι συνέχισαν ακάθεκτοι να γράφουν Ιστορία, αφού έναν μήνα αργότερα ο Σπούτνικ 2 κατάφερε να μπει σε τροχιά γύρω από τη Γη. Μέσα βρισκόταν η Λάικα, το πρώτο ον που βρέθηκε ζωντανό σε περιστροφή γύρω από τον πλανήτη μας.

Το διαστημικό της δωμάτιο δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλο, αλλά μπορούσε να κινηθεί αρκετά. Παράθυρα για να βλέπει έξω δεν είχε. O κλιματισμός όμως της επέτρεπε να έχει καθαρό αέρα στην κατάλληλη θερμοκρασία. Διέθετε επίσης αυτόματο σύστημα χορήγησης τροφής και δοχείο κενού αέρος για την αποβολή των αποβλήτων.

Η Λάικα ήταν ένα ιδιαίτερο μοσχοβίτικο αδέσποτο. Με έντονα, μαύρα εκφραστικά μάτια και μεγάλη υπομονή, που ήταν και το βασικό ατού της. Ωστόσο, δεν υπήρχε η τεχνολογία για την επιστροφή της στη Γη. Η Λάικα θα παρείχε στους ειδικούς τις πληροφορίες για την έλλειψη βαρύτητας, όμως θα θυσιάζονταν στο Διάστημα.

Το πείραμα δεν ήταν και τόσο επιτυχημένο. Η σκυλίτσα κατά πάσα πιθανότητα πέθανε δύο ώρες από τη στιγμή που μπήκε σε τροχιά. Οι πιθανές αιτίες ήταν η υπερθέρμανση από τον Ηλιο, ο πανικός και η εξάντληση. Κανείς δεν γνώριζε την αλήθεια τότε. Τα μέσα ενημέρωσης μετέδιδαν ότι είναι καλά στην υγεία της και απολαμβάνει την αποστολή, ακόμη και δύο ημέρες αργότερα.

Και φυσικά έγινε ηρωίδα, αφού βοήθησε όχι μόνο το αφεντικό της, αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα. Εγινε πρωταγωνίστρια σε βιβλία, σύμβολο σε γραμματόσημα και καρτ ποστάλ. Σουβενίρ κοσμούνται με τη μουσούδα της και τα λαμπερά της μάτια. Εγινε ταινία και κινούμενο σχέδιο. Η αγάπη του κόσμου για τη θυσία της την κράτησε πολλά χρόνια ζωντανή – και την κρατά ακόμη. Και είναι σίγουρα ένα από τα πρόσωπα ή από τις…  μουσούδες που θα μείνουν για πάντα στην Ιστορία.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε στη Βρετανία ακόμη ένα βιβλίο με φωτογραφίες και την περιπέτειά της. Οχι μόνο της Λάικα, αλλά και όλων των άλλων σκύλων που χρησιμοποιήθηκαν για την επιτυχημένη μετάβαση του ανθρώπου εκτός Γης. Το βιβλίο ονομάζεται «Η ιστορία των διάσημων σκύλων που έγιναν κοσμοναύτες» («Space Dogs. The Story of the Celebrated Canine Cosmonauts») και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Laurence King Publishing.