Λίγα λόγια για την ιστορία των Τραπεζών στα Κύθηρα

Ογδόντα επτά χρόνια μετά την  έναρξη λειτουργίας του, το κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στον Ποταμό (θύμα της οικονομικής κρίσης και της μείωσης των τραπεζικών συναλλαγών, της ανάγκης περιορισμού του λειτουργικού κόστους της ΕΤΕ αλλά και των τεχνολογικών εξελίξεων που περιορίζουν σημαντικά  τις εργασίες για τις οποίες απαιτείται  παρουσία του πελάτη στην Τράπεζα), ανέστειλε στις 10 Μαΐου 2019 την λειτουργία του πλήττοντας τους κατοίκους και τους επαγγελματίες του άλλοτε «Έξω Δήμου» αλλά και τους καλοκαιρινούς επισκέπτες με ότι αυτό σημαίνει για την ανάπτυξη γενικότερα του νησιού, την οποία στήριξε με την  παρουσία του όλα αυτά τα χρόνια.

Το υποκατάστημα ως «Πρακτορείο»   θα ιδρυθεί από την  Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος  το 1932 στον Ποταμό. Είχε προηγηθεί,  ήδη από το 1905 (1/7/1905)  ίδρυση υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας στην Χώρα, ταυτόχρονα με την ίδρυση υποκαταστημάτων της Τράπεζας σε Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Ιθάκη, Παξούς, (αλλά και Αλμυρό Μαγνησίας και Μεσσήνη), στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που είχε αναλάβει η ΕΤΕ, έναντι του αποκλειστικού προνομίου κυκλοφορίας του τραπεζογραμματίου της σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια [1], [2].

Πρώτος και μακρόβιος Διευθυντής της Τράπεζας στα Κύθηρα υπήρξε ο ιατρός και βουλευτής Διονύσιος Καλούτσης, που παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1929, ένα χρόνο πριν η Εθνική Τράπεζα μεταστεγαστεί από την οικία Καλούτση, κάτω από το Κάστρο,  στην οικία του αρχαιολόγου Στάη (σήμερα ξενοδοχείο «Μαργαρίτα»), ενώ στην σημερινή της θέση στη Χώρα βρίσκεται από το 1958 με την μετασκευή για τις ανάγκες της  του κτιρίου του Δημοτικού Σχολείου Θηλέων στην πλατεία της Χώρας.

Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της  τον Διευθυντή πλαισίωνε τριμελές Συμβούλιο αποτελούμενο από τον νομικό σύμβουλο του υποκαταστήματος,  τον τοπικό συμβολαιογράφο και έναν κτηματία. Από τα μακροβιότερα μέλη του Συμβουλίου υπήρξαν, όπως μας θυμίζει ο Ζησ. Χ. Συνοδινός, ο   δικηγόρος Ιερώνυμος Σ. Στάης (1905-1923) και ο κτηματίας Αντώνιος Δ. Κασιμάτης (1907-1923).

Υποκατάστημα  στα Κύθηρα είχε από το 1924 και η Τράπεζα Αθηνών, η οποία και είχε χτίσει το 1929 το τριώροφο Κοινοτικό Μέγαρο στον Ποταμό, με την συμφωνία να στεγάσει, όπως μας λέει η Ελένη Χάρου,  και την Εθνική Τράπεζα με την οποία άλλωστε συγχωνεύθηκε η Τράπεζα Αθηνών.

Συγκεκριμένα την 1^η Ιουνίου 1924 άνοιξε το πρώτο υποκατάστημα της Τράπεζας Αθηνών στον Ποταμό.  Όπως γράφει η εφημερίδα Φωνή των Κυθήρων (ΦτΚ) «αι ευοδούμεναι εργασίαι της Τραπέζης Αθηνών εν Ποταμώ ενεθάρρυναν αυτήν να ιδρύση και εν τη πρωτεούση της νήσου δεύτερον υποκατάστημα. Και πράγματι. Την 4^ην Σεπτεμβρίου 1929 ιδρύετο… εν Χώρα το δεύτερον εν τη νήσω υποκατάστημα της ιδίας Τραπέζης». (Φ.Τ.Κ., φ.31, Δεκέμβριος 1951-Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1952, σελ. 1).

Τα δύο αυτά τραπεζικά  καταστήματα, τα οποία διηύθυνε ο Αντώνης Στάθης,  έκλεισαν εξαιτίας του οικονομικού μαρασμού του νησιού, σύμφωνα με την Φ.τ.Κ., στις 2 Μαΐου 1949 αυτό της Χώρας και στις 16 Φεβρουαρίου 1952 εκείνο του Ποταμού. Διάφορα δημοσιεύματα της Φωνής των Κυθήρων τονίζουν τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της μετανάστευσης [3]. Η συνέχιση της μεταναστευτικής αιμορραγίας και ο ταυτόχρονος περιορισμός των μεταναστευτικών εμβασμάτων, λόγω των συνθηκών, έχουν ως αποτέλεσμα, όπως μας πληροφορεί και πάλι η Φ.τ.Κ. στην 1^η σελίδα του φύλλου του Ιουλίου του 1949, τα τραπεζικά καταστήματα να ανοίγουν μία φορά την εβδομάδα, προοίμιο αυτού που θα δούμε στη συνέχεια με την αναστολή των εργασιών τους στο νησί.

Μια άλλη τράπεζα που δραστηριοποιήθηκε στα Κύθηρα για μικρό διάστημα  ήταν η «μετέπειτα χρεωκοπήσασα Τράπεζα Μανταφούνη» (Φ.τ.Κ., «Audiatur et Altera Pars”,  φ. 30, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος-Νοέμβριος 1951,  σελ 1).

Όσον αφορά στην Αγροτική Τράπεζα θα αργήσει να εμφανιστεί στο νησί καθώς το πρώτο πρακτορείο της  ιδρύεται στην Χώρα στις αρχές του 1950.

Η Φωνή των Κυθήρων στο φ.21 του Απριλίου 1950 (σελ.2) θα σχολιάσει με ένα κάπως ιδιότυπο χιούμορ : «Η Κοινότης Χώρας παρεχώρησε δωρεάν οίκημα, έπιπλα και …χρηματοκιβώτιον! εις το ιδρυθέν πρακτορείον της Αγροτικής Τραπέζης. Ήξερε η Τράπεζα τι έκανε αποδεχόμενη το χωραΐτικο χρηματοκιβώτιο. Περιμένη να ιδή πρώτα αν θα γεμίση για να στείλη κατόπιν το δικό της».

 Υποκατάστημα στα Κύθηρα και συγκεκριμένα στον Ποταμό είχε ιδρύσει από το 1926 και η Αγγλοαμερικανική Τράπεζα της Ελλάδος. Η ίδια Τράπεζα, έδρα της οποίας ήταν η Αθήνα, είχε ιδρύσει   υποκαταστήματα   στον Πειραιά, στην Πάρο, στην Νάξο, στην Ελευσίνα και στα Μέγαρα. (βλ. ενδεικτικά διαφημιστική καταχώρηση στην Φ.τ.Κ., Β’ Περίοδος, φ. 39, 31 Μαρτίου 1927, σελ.3). Η Τράπεζα αυτή θα χρεοκοπήσει το 1929, χρονιά του Μεγάλου Κραχ, και σύμφωνα με την Κυθηραϊκή, που θα ασχοληθεί επανειλημμένα με την χρεωκοπία της και τις προσπάθειες αποζημίωσης των καταθετών, αι εξανεμισθείσαι Κυθηραϊκαί καταθέσεις φθάνουν τα 6 εκατομμύρια.

Με την ίδρυση  της Αγγλοαμερικανικής Τράπεζας[4] στον Ποταμό, καθώς και την   πτώχευσή της το 1929[5] θα ασχοληθεί επανειλημμένα και η εφημερίδα Κυθηραϊκή.

Όπως θα σημειώσει[6] εξαιτίας της χρεωκοπίας ζημιώθηκαν σοβαρά οι λαϊκές τάξεις του νησιού, εφόσον οι καταθέσεις τους, όπως προαναφέρθηκε, υπολογίζονται σε 6.000.000 δρχ. Το ποσόν αυτό τότε δεν το συγκέντρωνε στα καταστήματά της στα Κύθηρα ούτε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, οφειλόταν δε στην δραστηριότητα των πρακτόρων της Τράπεζας που εργάζονταν με προμήθεια, αλλά και στο ότι από τους ιδρυτές και μετόχους της ήταν ο δραστήριος και στο νησί αθηναίος δερματέμπορος Σωτήρης Τσαμπηράς.

Εκτός  των υποκαταστημάτων έχουμε και τις πολλές πρακτορεύσεις τραπεζικών ιδρυμάτων που αναλαμβάνονται από Κυθηρίους. Έτσι η  American Express Company Inc.  της Νέας Υόρκης που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1922 διόρισε αντιπρόσωπό  της στα Κύθηρα από τον Δεκέμβριο του 1922 τον Ιωαν. Δαπόντε, έμπορο στην  Χώρα. Αντιπροσώπους στα Κύθηρα είχαν επίσης η Τράπεζα  Εθνικής Οικονομίας  επίσης τον Ι. Δαπόντε στη Χώρα και τον Μιχ.  Μεγαλοκονόμο στον Ποταμό, η Τράπεζα  Εμπορίου   και πάλι τον Ι. Δαπόντε στην Χώρα και τον Ιωαν.  Χλαμπέα στον Ποταμό, η Τράπεζα Παναγιωτοπούλου  με αντιπρόσωπο τον έμπορο Νικ. Μαζαράκη[7] και η Εμπορική Τράπεζα της  Ελλάδος  με αντιπρόσωπο τον Νίκο Α. Πετρόχειλο στην Χώρα, που καταχωρεί μάλιστα και διαφημίσεις στην Φωνή των Κυθήρων (βλ. π.χ. φύλλο 97, Ιανουάριος 1981).

Στο νησί δραστηριοποιήθηκε και η Τράπεζα Ιδιοκτησίας Πειραιώς Ανώνυμος Εταιρεία με Πρόεδρο τον Διονύσιο Μ. Πετρόχειλο και Συμπράττοντα Σύμβουλο τον Ευστάθιο Κ. Δηλαβέρη (πολλές διαφημιστικές καταχωρήσεις δημοσιεύονται στην Κυθηραϊκή –π.χ. φ.28, 1^η Οκτωβρίου 1927, σελ. 3. Στο προαναφερθέν φύλλο διαβάζουμε: Η Τράπεζα Ιδιοκτησίας Πειραιώς περικλείει εις τους κόλπους της κατά το ήμισυ Κυθηρίους και Κυθηραϊκά κεφάλαια).

Στην  Κυθηραϊκή, πάλι (φ. 30, 1^η Δεκεμβρίου 1927, σελ. 3) διαβάζουμε ότι η Γεωργική Τράπεζα της Ελλάδος με έδρα στην Αθήνα (οδός Αριστείδου 1) ζητά αντιπροσώπους στα Κύθηρα ενώ μερικούς μήνες αργότερα (Κυθηραϊκή, φ. 35, 15 Μαΐου1928,  σελ. 4) διαβάζουμε:  μετά χαράς πληροφορούμεθα ότι η πανελληνίως γνωστή Τράπεζα Λακωνίας ήτις έχει ιδρυθεί με κεφάλαιον 15 εκατομμυρίων υπό των εν Σπάρτη μεγαλεμπόρων κ.κ. Ιω. Φιλιππόπουλου, Ηλία Γκουρτσολόγου και Αν. Μαλούχου, ιδρύει κατ΄αυτάς υποκατάστημα εν Κυθήροις υπό την διεύθυνσιν του εγκρίτου συμπολίτου κ. Ιωαν. Δαπόντε. 

Τέλος και συμπληρωματικά να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με την  Κυθηραϊκή Επετηρίδα , Έτος Α’,  1909, σελ.65 του Διονυσίου Σ. Αλβανάκη «Το 1840 ιδρύθη η Ιονική Τράπεζα, ης οι μέτοχοι ήσαν Άγγλοι και Επτανήσιοι. Μεταξύ τούτων υπήρξαν και πολλοί Κυθήριοι. Η Τράπεζα αύτη και προ και μετά την ένωσιν πολλάς παρέσχον εκδουλεύσεις τοις τε Κυθηρίοις και τοις λοιποίς Επτανησίοις. Τα χαρτονομίσματά της φέρουσι το στέμμα της Ιονίου Πολιτείας και τα ονόματα των επτά νήσων».

Νίκος Γκοτσίνας

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ Φ. 348 ΙΟΥΛΙΟΥ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2019 ΤΗΣ ΕΝΤΥΠΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

[1] Ζήσιμος Χ. Συνοδινός , Οικονομία και στρατηγικές του τραπεζικού κεφαλαίου στα Ιόνια Νησιά, Η΄ Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο,  Κύθηρα, 21-25 Μαΐου 2006

[2] «Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, 160 Χρόνια Λειτουργίας», «Ιστορικό Χρονολόγιο, 1841-2000», Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 2001

[3]     Βλ. π.χ «Σημειώματα», εφ. Φωνή των Κυθήρων, φ. 6, Δεκέμβριος 1948, σελ. 1.

[4]    Αγγλοαμερικάνικη τράπεζα Ποταμού, εφ. Κυθηραϊκή ., 1 Αυγούστου 1927, φ. 26, σ. 3.

[5]    Μεταξύ άλλων: «Διάβημα προς τον κ. Βενιζέλον δια την πτωχεύσασαν Τράπεζαν, εφ. Κυθηραϊκή, φ.47, 15 Μαΐου 1929, σελ. 2, «Η Χρεωκοπία της Αγγλοαμερικανικής Τραπέζης», στο ίδιο σελ.1.

[6]   Η χρεωκοπία της αγγλοαμερικανικής τραπέζης, εφ. Κυθηραϊκή ., 15 Μαΐου 1929, φ. 47, σ. 1.

[7] Σπ. Στάθη,  Κυθηραϊκή Επιθεώρησις, Έτος Α’ 1923, 1 Ιουλίου 1922-30 Ιουνίου 1923, 1923 σελ. 173-175