Λουραντιάνικα ή Κάτω Χωρίο

Το Κάτω Χωρίο αναφέρεται στις πηγές από τις ενετικές απογραφές του 18ου αι. ως ιδιαίτερη ενορία με το ναό του Αγίου Γεωργίου. Σε παλαιότερες αναφορές στην περιοχή γινόταν συχνά σύγχυση με το Κατοχώρι, το οποίο, αφ’ ενός δεν ήταν ποτέ οικισμός, αφ’ ετέρου δεν υπήρχε εκεί ναός του Αγίου Γεωργίου. Άλλη κοινή σύγχυση με τον οικισμό αυτόν είναι με τη μεταγενέστερη ονομασία του Λουραντιάνικα (βλ. σχετικά στο λήμμα Καλησπεριάνικα)[1]. Η σύγχυση έχει πλέον διαλυθεί και είναι δεδομένο ότι τα σημερινά Λουραντιάνικα είναι το Κάτω Χωρίο των πηγών, ενώ τα Λουραντιάνικα του 17ου αι., όπως αναφέρονται στις ενετικές απογραφές, αλλά και την Οθωμανική του 18ου αι., είναι οι σημερινοί οικισμοί Καλησπεριάνικα και Πιτσινιάνικα.

Μετά την αποσαφήνιση των πραγμάτων σχετικά με τον οικισμό και την ονομασία του εκείνο που έχει σημασία για την έρευνα είναι από ποία εποχή κατοικείται. Σύμφωνα με τις αναφορές στις πηγές ο ναός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος αναφέρεται και ως μονή σε πηγές στις αρχές του 18ου αι., χτίστηκε στο τέλος του 16ου αι. Στις απογραφές του 18ου αι. οι κάτοικοι που αναφέρονται ανήκουν όλοι σε μία οικογένεια. Αν συνδυασθούν όλα αυτά με την παρατήρηση ότι ο ναός αρχικά αναφέρεται ως μονή μπορούμε βάσιμα να εικάσουμε ότι ο οικισμός εμφανίζεται αρχικά ως σπιτότοπος ενός κλάδου της οικογενείας Λουράντου και γι’ αυτό ονομάζεται αργότερα Λουραντιάνικα, ενώ η περιοχή δεν πρέπει να κατοικείται στα αμέσως προηγούμενα χρόνια. Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για παλαιότερα, αν και δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν παλαιότερη κατοίκηση, ούτε στον ίδιο τον οικισμό, ούτε στις πηγές.

Τώρα το ερώτημα είναι γιατί ονομάστηκε Κάτω Χωρίο. Η παρατήρηση του Γ. Ν. Νικηφοράκη[2] ότι αυτό μπορεί να έγινε σε αντιδιαστολή με κάποιο επάνω χωρίο, δηλαδή τα Καλησπεριάνικα, έχει μεν λογική, προϋποθέτει όμως ότι οι δύο οικισμοί ιδρύθηκαν την ίδια περίπου εποχή, κάτι λίαν αμφίβολο, καθώς το Κάτω Χωρίο/Λουραντιάνικα φαίνεται να είναι παλαιότερο από τα Λουραντιάνικα/Καλησπεριάνικα. Παρά ταύτα τα τελευταία έχουν πάντα σταθερό πληθυσμό τον 18ο αι., ενώ στο Κάτω Χωρίο κατοικεί μόνιμα μία οικογένεια. Ακόμη, σε κάποιες απογραφές, όπως αυτή του 1784, το Κάτω Χωρίο αναφέρεται αμέσως μετά από τα Λουραντιάνικα/Καλησπεριάνικα, καίτοι μεσολαβούν πολλές ενορίες ανάμεσά τους[3]. Η παρατήρηση αυτή οδηγεί στη σκέψη ότι το Κάτω Χωρίο αναφέρεται όντως σε αντιδιαστολή με το επάνω, όπως υποθέτει ο Νικηφοράκης. Αν, λοιπόν, η ονομασία Κάτω Χωρίο δόθηκε σε αντιδιαστολή με ένα πλησιέστερο σε αυτό Απάνω χωρίο θα πρέπει να αναζητηθεί το τελευταίο κάπου στο Λειβάδι. Κάτι τέτοιο στις πηγές δεν έχει εντοπισθεί εκτός και το γνωστό μας από τον 14ο αι. χωριό στην ευρύτερη περιοχή Λειβαδίου με την ονομασία Σπανοχωριό είναι παραφθορά κάποιου Απανωχωριού, όμως η αναφορά του Σπανοχωριού σε πηγές από τον 14ο αι. δεν αφήνει περιθώρια τέτοιας ερμηνείας. Ο γρίφος έχει σχέση ουσιαστικά μόνο με την ιστορική έρευνα και θα παραμένει μέχρι προσκομίσεως νέων στοιχείων.

Ο οικισμός Λουραντιάνικα, στον οποίο υπάγεται και ο γειτονικός, αλλά εγκαταλελειμμένος σήμερα, σπιτότοπος κλάδου της οικογενείας Λουράντου-Κονταράτου με την ονομασία Κονταράτη, είχε πάντα σχετικά μικρό αριθμό κατοίκων, όλων από την οικογένεια Λουράντου, από την οποία προερχόταν και ο εφημέριος του ναού, σύμφωνα με παλαιά διάταξη της διαθήκης του ιδρυτού του ναού ιερομονάχου Γερασίμου Λουράντου από το 1612[4]. Ναός του Αγίου Γεωργίου εις το Κάτω Χωρίο αναφέρεται από το 1586[5]. Καίτοι αυτός ο χρόνος δεν απέχει πολύ από τη διαθήκη του Γερ. Λουράντου δίνει και μία υποψία μήπως υπήρχε παλαιότερος ναός και ανοικοδομήθη από τον ιερέα αυτόν, όπως γινόταν συχνά στα Κύθηρα. Στο απόγειο της πληθυσμιακής ακμής του βρέθηκε ο οικισμός κατά τα μέσα του 20ού αι, όταν κατοικούσαν εκεί πάνω από πέντε πολυμελείς οικογένειες. Η εγκατάλειψη που ακολούθησε ήταν πλήρης και ο οικισμός ερημώθηκε εντελώς στο τέλος του 20ού αι για να αρχίσει να αποκτά και πάλι ελάχιστους κατοίκους πρόσφατα.

[1] Ελ. Χάρου-Κορωναίου, «Τα Λουραντιάνικα. Με παρελθόν αλλά χωρίς παρόν», εις εφημ. Κυθηραϊκά, φ. 61, Ιούνιος 1993, σ. 6.

[2] Γ. Ν. Νικηφοράκης, «Τα Λουραντιάνικα, τα Καλησπεριάνικα και το Κάτω Χωρίο», εις εφημ. Κυθηραϊκά, φ. 113, Μάρτιος 1998.

[3] Απογραφές…, τόμ. Β΄, σ. 294, όπου αναφέρεται η Parocchia di San Georgio a Cato Corio αμέσως μετά την Parocchia di San Zorzi a Lurandianica.

[4] Ελ. Χάρου-Κορωναίου, «Ο Άγιος Γεώργιος εις το Κάτω Χωρίο», εις εφημ. Κυθηραϊκά, φ. 240, Οκτώβριος 2009, σ. 8.

[5] Ελ. Χάρου-Κορωναίου – Εμμ. Δρακάκης, Δημήτριος Φάναρης νοτάριος…, σ. 86.