Λύθηκε ένα θρίλερ της παγκόσμιας Τέχνης από το 1932: Πώς βρέθηκε στο Τατόι ο πίνακας «Προμηθέας Λυόμενος»

Άφαντος από το 1932, ο «Προμηθέας Λυόμενος», magnum opus του Δανού ζωγράφου Carl Bloch, εντοπίστηκε στο Τατόι, ανάμεσα στα έργα τέχνης της τέως βασιλικής οικογένειας. Από τις 11 Φεβρουαρίου θα εκτίθεται στην Πινακοθήκη της Δανίας. Ο επιμελητής της έκθεσης μιλάει στο iefimerida.

Πανέμορφος. Μεγαλειώδης. Καθηλωτικός. Λέξεις που αναβλύζουν και μόνο κοιτάζοντας μέσα από την οθόνη τον πίνακα «Προμηθέας Λυόμενος» (Prometheus Unbound) που δημιούργησε το 1864 ο ζωγράφος Carl Bloch. Oι διαστάσεις του ξεπερνούν τα τέσσερα μέτρα ύψος και τρία μέτρα πλάτος. Απεικονίζει τη στιγμή της λύτρωσης: Ο Προμηθέας επιτέλους σπάει τα δεσμά του, ο Ηρακλής τον έχει μόλις απελευθερώσει. Ο αετός που κάθε μέρα έτρωγε τα σωθικά του Προμηθέα καταρρέει στον βράχο.

Αυτό το έργο που ζωγράφισε ο Bloch όσο βρισκόταν στη Ρώμη ήταν μια από τις πρώτες αναθέσεις -ίσως και η πρώτη- που έκανε ο γεννημένος στη Δανία βασιλιάς Γεώργιος Ι, μόλις ανέλαβε τον θρόνο της Ελλάδας. Και μόνο με αυτόν τον πίνακα ο Bloch κατόρθωσε να αποκτήσει όχι μόνο τη φήμη, αλλά και την υστεροφημία του. Το 1865 έγινε το σύμβολο της απελευθέρωσης της Δανίας, μετά την τραυματική εμπειρία με τους Πρώσους έναν χρόνο πριν.

Ο «Προμηθέας Λυόμενος», έργο του 1864 / Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδας

Προτού μεταφερθεί στην Αθήνα, εκτέθηκε για λίγο στο παλάτι Charlottenborg και μετά ταξίδεψε στην Αθήνα, όπου σύμφωνα με πληροφορίες κρεμάστηκε σε έναν τοίχο στην κεντρική σκάλα των ανακτόρων. Το 1932 ταξίδεψε ξανά στην Κοπεγχάγη, και πάλι για μια έκθεση στο Charlottenborg. Eκείνη την εποχή τα έργα του Bloch δεν αντιμετωπίζονταν ως το ίδιο συναρπαστικά, τα θεωρούσαν παλαιομοδίτικα, χρειάστηκε να μπούμε στη δεκαετία του ’80 για να ξαναβρούν την αίγλη τους.

«O πίνακας εκτίθετο στο Charlottenborg Palace στην Κοπεγχάγη το 1932 με την αναγραφή ότι ανήκει στον πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδας και της Δανίας. Ο πρίγκιπας Γεώργιος έζησε για πολλά χρόνια σε Ελλάδα και Δανία και ήταν ιδιοκτήτης του μεγάρου Gurrehus στο North Zealand της Δανίας. Απ’ ό,τι γνωρίζω, ο πίνακας έμεινε στην Κοπεγχάγη για μερικά χρόνια μετά το 1932, και ήταν κρεμασμένος στο Παλάτι Christiansborg» λέει στο iefimerida ο επιμελητής της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας, Peter Nørgaard Larsen.

«Στη συνέχεια, το 1956 παρουσιάστηκε στο βιβλίο του Erik Zahle σχετικά με την τέχνη στη Δανία, με το παλάτι Christiansborg να αναγράφεται ως τοποθεσία του πίνακα. Κατά πάσα πιθανότητα, ο “Προμηθέας Λυόμενος” επέστρεψε στην Αθήνα μετά τον θάνατο του πρίγκιπα Γεώργιου το 1957, όμως δεν διαθέτουμε πληροφορίες για το πού αποθηκεύτηκε. Υποθέτουμε στο Τατόι, όπου εντοπίστηκε το 2012 από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού» προσθέτει ο Peter Nørgaard Larsen. Ειδικοί, ιστορικοί τέχνης, ακόμα και ντετέκτιβ τoν αναζητούσαν ματαίως. Κανένας δεν μπόρεσε να βγάλει άκρη. Τα ίχνη του πίνακα είχαν χαθεί για πάντα. Μέχρι ένα πρωί την άνοιξη του 2022.

Ο ζωγράφος Carl Bloch

Καθώς η Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας ετοίμαζε τη μεγάλη αναδρομική έκθεση για τον Carl Bloch, επικοινώνησε με το μουσείο Ribe Kunstmuseum προκειμένου να δανειστεί δύο προσχέδια του έργου «Προμηθέας Λυόμενος». Εκεί, κατά τη διάρκεια έρευνας στο αρχείο, ένας υπάλληλος ανακάλυψε μια επιστολή του 2006, από υπάλληλο της Εθνικής Πινακοθήκης της Αθήνας. Μια επιστολή που για κάποιον λόγο δεν είχε διαβάσει κανείς ως τότε. Σε αυτήν, αναφερόταν ότι ο αυθεντικός πίνακας είχε εντοπιστεί στη λίστα των αντικειμένων που η πρώην βασιλική οικογένεια της Ελλάδας επιθυμούσε να πάρει μαζί της στο Λονδίνο το 1991.

Το σοκ και ο ενθουσιασμός στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας ήταν άνευ προηγουμένου. Ο πίνακας εντοπίστηκε. Ήταν όλο αυτόν τον καιρό στην Ελλάδα, στην κατοχή του υπουργείου Πολιτισμού. Σύμφωνα με την Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας, όλες αυτές τις δεκαετίες ο πίνακας ήταν τυλιγμένος σε ρολό μεταξύ των υπόλοιπων αντικειμένων που άφησε πίσω της η πρώην βασιλική οικογένεια στο Τατόι.

Ο πίνακας, με τη συνοδεία υπαλλήλου του υπουργείου Πολιτισμού, έχει ήδη ταξιδέψει στην Κοπεγχάγη και έχει τοποθετηθεί, καθώς η έκθεση «Seduced» με τα έργα του Carl Bloch ανοίγει για το κοινό από το Σάββατο 11 Φεβρουαρίου και διαρκεί ως τα μέσα Μαΐου. Θα παρουσιαστεί στο κοινό για πρώτη φορά μετά από 90 χρόνια.

Ρώτησα τον Peter Nørgaard Larsen γιατί ο συγκεκριμένος πίνακας θεωρείται τόσο σημαντικός.

«Ο “Προμηθέας Λυόμενος” είναι ένα κορυφαίο έργο του Carl Bloch. Είναι ο πίνακας που του εξασφάλισε μεγάλη φήμη και σεβασμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, τον καθιέρωσε ως τον σημαντικότερο καλλιτέχνη στη Δανία», μου εξηγεί.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, ταυτόχρονα με την παρουσίαση του πίνακα, θα προβάλλεται και ένα ντοκιμαντέρ για την αξία του, τη διαδρομή του, την τεχνική του, το θρίλερ που συνδέθηκε με το όνομά του επί δεκαετίες.

Ένα ακόμα έργο του Bloch που θα παρουσιαστεί στην έκθεση. «Προετοιμασία για το καρναβάλι», 1887 /
Eric and Camille Smith, Photo: Hope Gallery Collection

«Αν και ο Bloch αναζωογόνησε την ιστορία της ζωγραφικής στη Δανία και δημιούργησε πολλά σημαντικά έργα, ο “Προμηθέας Λυόμενος” παραμένει το πλέον μεγαλειώδες έργο του, το magnum opus του. Αντιλαμβάνεστε ότι η εξαφάνισή του για 90 χρόνια αποτελούσε σημαντική απώλεια για την Ιστορία της Τέχνης στη Δανία, τους κριτικούς, τους ιστορικούς και, φυσικά, το κοινό, που δεν μπορούσε να απολαύσει αυτό το αριστούργημα και να αξιολογήσει εκ νέου τη σημασία του.

»H ανακάλυψή του από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού εξασφάλισε μια μεγάλη αποκλειστικότητα για την έκθεσή μας.

»Τα μέσα ενημέρωσης στη Δανία έγραψαν εκτενώς για αυτή την ανακάλυψη και περιμένουμε μεγάλους αριθμούς επισκεπτών που με τα ίδια τους τα μάτια θα δουν αυτό το μνημείο για την ιστορία της Τέχνης της Δανίας.

»Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους και αινίγματα της δανέζικης τέχνης, η εξαφάνιση του “Προμηθέα Λυόμενου”, λύθηκε, κι αυτό αναμφισβήτητα αυξάνει την περιέργεια του κοινού και τον ενθουσιασμό».

Καταλήγει, λέγοντας: «Ελπίζω ότι σύντομα θα εκτεθεί και στην Ελλάδα. Ως εορτασμός και ως ένα σύμβολο του αγώνα για ανεξαρτησία της Ελλάδας».

Οι προθέσεις του υπουργείου Πολιτισμού είναι ο πίνακας να εκτίθεται στο Τατόι, όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες αποκατάστασης και μετατροπής του σε μουσείο, γύρω στο 2025.

«Σαμψών και Φιλισταίοι», έργο του 1863 που θα παρουσιαστεί στην έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας