Μαγαζιά και επιχειρήσεις που άφησαν εποχή στο Επάνω Λειβάδι των Κυθήρων

Η ανάπτυξη και η αστικοποίηση στο Πάνω Λειβάδι είναι δημιούργημα του 20ού αι. Κατά μήκος του κεντρικού δρόμου κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου άνοιξαν μαγαζιά που άφησαν εποχή και προετοίμασαν τη δημιουργία του σημερινού εμπορικού κέντρου που μαζί με τον Ποταμό είναι τα δύο  μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα των Κυθήρων.

Και πρώτα-πρώτα να αναφέρομε το πρώτο ατμοκίνητο ελαιοτριβείο στα Κύθηρα που λειτούργησε στο Πάνω Λειβάδι το 1911, καθώς και τον πρώτο ατμοκίνητο αλευρόμυλο. Ο δημιουργός τους, ο Γαβρίλης ο Χάρος από το Μανιτοχώρι, άνθρωπος με όραμα και εξαιρετικές ικανότητες συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη του Λειβαδίου ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας νέους ανθρώπους. Το συγκρότημα που δημιούργησε έγινε σημείο αναφοράς και, καθώς βρέθηκε στο σημείο που ο κεντρικός δρόμος Χώρας Ποταμού συναντά το δρόμο που οδηγεί στα Μυρτίδια, έβαλε στο σπίτι του ένα πελώριο μεταλλικό χέρι για να δείχνει το δρόμο που οδηγούσε στα Μυρτίδια. Από τότε αυτό το πολυσύχναστο σημείο ονομάζεται «Χέρα». Το ιστορικό ελαιοτριβείο του Γαβρίλη λειτουργεί μέχρι σήμερα από τον εγγονό του Γαβρίλη Χάρο το νεότερο.

Τα μαγαζιά που θυμούνται όλοι οι παλιοί και ήταν σε πλήρη άνθηση από την περίοδο του Μεσοπολέμου είναι:

Του Κασιμάτη-Ξερού στην είσοδο του Λειβαδιού με είδη παντοπωλείου, τηλεφωνείο και πρακτορείο εφημερίδων. Το είχε ξεκινήσει ο Βασίλης Κασιμάτης-Ξερός, ο οποίος μετέφερε μία ανάλογη μικρή επιχείρηση μπακάλικου από τα Σκουλιάνικα.

Της Φρατζέσκαινας το καφενείο. Το έχτισε και το οργάνωσε ο Φρατζέσκος Λουράντος-Καλησπέρης από τα Καλησπεριάνικα και όταν πέθανε το ανέλαβε η γυναίκα του. Είχε και μπιλιάρδο και εκεί σύχναζε ο Αττίκ κατά τις διακοπές του στα Κύθηρα μαζί με άλλους εκπροσώπους του αρχοντολογίου δεδομένου ότι το Λειβάδι ήταν η Κηφισιά της εποχής εκείνης στα Κύθηρα, για τις διακοπές των αρχόντων που είχαν εκεί τα εξοχικά τους. Κατά διαστήματα φιλοξένησε μέσα ένα μικρό κουρείο με ξύλινο διαχωριστικό, το οποίο για κάποια χρόνια δούλευε ο  Δημ. Λευθέρης-Λεωνίδης.

Του Αρτέμη Καλλίγερου- Αρτεμά το μαγαζί γενικού εμπορίου, το οποίο σε ιδιαίτερο χώρο λειτούργησε και σαν εμποροραφείο από τη δραστήρια γυναίκα του. Είχε πολλούς και εκλεκτούς πελάτες που άφηναν τα γαϊδουράκια τους απέξω. Το μαγαζί αυτό λειτουργεί μέχρι σήμερα από την 3^η γενεά της οικογένειας, τον Αρτέμη Καλλίγερο το νεότερο, ο οποίος συντηρεί με πολύ προσοχή και σεβασμό την ατμόσφαιρα του παλιού μαγαζιού με τα ράφια, τις βιτρίνες κ.τ.λ.

Του Φατσέα-Φουριάρη το φωτογραφείο. Ο Παναγιώτης Φατσέας ταλαντούχος φωτογράφος οργάνωσε μια επιχείρηση που άφησε εποχή κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Τα παιδιά του Μανώλης και Χαράλαμπος συνέχισαν επάξια το έργο του στη φωτογραφία από το 1938 και μετέπειτα και άφησαν ένα ανεκτίμητο έργο. Δίπλα σ’ αυτό το κτίριο, που οι πινακίδες του έγραφαν ΦΩΤΟΓΡΑΦΕΙΟΝ ΚΟΡΝΙΖΟΠΟΙΕΙΟΝ ΚΑΘΡΕΠΤΟΠΟΙΕΙΟΝ, λειτούργησε κατά τις δεκαετίες του 1950-‘60 και ο υπαίθριος κινηματογράφος των αδελφών Φατσέα που οι προβολές του ήταν γεγονός τα καλοκαίρια των μαθητικών μας χρόνων.

Του Πιέρου το μικρό καφενεδάκι με το όνομα ΠΕΥΚΑΚΙ. Αυτός που το έστησε ήταν ο Μαν. Λουράντος –Καλησπέρης, επίσης από τα Καλησπεριάνικα, που ξεκίνησε με ένα μικρό υποδηματοποιείο αλλά πέθανε πρόωρα, συνέχισε όμως να το λειτουργεί η γυναίκα του η Κυρά-Κατερίνα, μια πανέξυπνη, κοινωνική και αστεία γυναίκα, η οποία παρέδωσε τη σκυτάλη στο  γιο της, τον πασίγνωστο Γιάννη Πιέρο που μεγάλωσε την επιχείρηση, οργάνωσε ξενοδοχείο και ένα από τα πιο φημισμένα εστιατόρια του νησιού.

Το μηχανουργείο του Παναγιώτη Κασιμάτη-Μηχανικού. Αυτός ο ταλαντούχος μηχανικός οργάνωσε και παγοποιείο και ήταν περιζήτητος και σαν μηχανικός και σαν παγοπώλης.

Το υφαντουργείο του Σταματουλά. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 ο Γιάννης ο Δαπόντες έφερε αργαλειούς στα Κύθηρα και έστησε μια επιχείρηση, την οποία κατόπιν ανέλαβε η δυναμική και ευφυέστατη Σταματούλα Κασιμάτη με τους γιούς της Βαλέριο και Μποτή. Η επιχείρηση στεγάστηκε στο Λειβάδι στη μεγάλη αίθουσα του Γαβρίλη του Χάρου και εξυπηρέτησε επί σειράν ετών τις Τσιριγώτισσες ανυφαντούδες.

Εκτός από τα παραπάνω όμως υπήρχαν και πολλοί άλλοι που άφησαν τη σφραγίδα τους την ίδια πάνω-κάτω εποχή στήνοντας τις μικροεπιχειρήσεις και τα μαγαζιά τους στον ανερχόμενο οικισμό πάνω στον κεντρικό δρόμο. Τα περισσότερα μαγαζιά ξεκίνησαν υποδηματοποιοί, καφετζήδες, ραφτάδες και άλλοι μικρέμποροι και επαγγελματίες της εποχής. Από την είσοδο του Λειβαδίου από τη Χώρα είχαμε ένα μικρό σιδεράδικο του Παναγιώτη Πετρόχειλου (Κολλητήρι). Λίγο παραπάνω ήρθε από τα Φατσάδικα στο Μεσοπόλεμο ή λίγο πριν, ο Ανδρέας Φατσέας (Λεώνης) από τα Φατσάδικα και άνοιξε στο σπίτι του ένα τσαγγαράδικο, στο οποίο έμαθαν τη δουλειά πολλοί νέοι αργότερα. Δίπλα από αυτό άνοιξε ένα αποστακτήριο ο Αντώνης Καλλίγερος (Κουλός) από το Στραπόδι, που ήταν γνωστός ως «χημικός», καθώς γνώριζε να υπολογίζει με επιστημονικό τρόπο τα γράδα στο κρασί και συμβούλευε πόσο νερό χρειαζόταν ο μούστος, ενώ κάθε Φθινόπωρο μάζευε μεγάλο αριθμό παραγωγών που πήγαιναν τα τσίκουδα ήδη από τον τρύγο, τα αποθήκευαν σε υπόγειες δεξαμενές για να φτιάξουν τσικουδιά. Εκεί δίπλα αργότερα, μετά τον πόλεμο, λειτούργησαν δύο κουρεία, που ήταν ανοιχτά μερικές ημέρες την εβδομάδα. Το ένα το δούλευε ο Σπύρος Φατσέας (Κόρσολας) από τα Φατσάδικα και το άλλο ο Μανώλης Ι. Καλλίγερος (Πλάστης) από τη Χώρα, ανιψιός του Αντώνη Καλλίγερου, που τώρα ζει στη Νότιο Αφρική. Απέναντι έχτισε σπίτι και αργότερα έκανε ένα μικρό καφενείο ο Κωνσταντίνος (Κώτσος) Φατσέας (Φουριάρης) και δίπλα από αυτό άνοιξε μπακάλικο μετά τον πόλεμο ο Εμμ. Βάρδας, πατέρας του διάσημου σήμερα καρδιολόγου Παν. Βάρδα. Δίπλα από το κατάστημα-ραφείο του Αρτεμά, που αναφέρεται παραπάνω ήταν ένα εργαστήριο που έφτιαχνε φόντια (το πάνω μέρος των υποδημάτων) ο Γεώργιος Κασιμάτης (Παυλινάς) και από την άλλη μεριά το εμπορικό του Σπύρου Ιερ. Σεμιτέκολου από το Κατούνι, που εμπορευόταν κυρίως δέρματα (σήμερα ανήκει στο Φ. Καλλίγερο, ο οποίος παλαιότερα είχε εκεί υδραυλικά είδη). Στο κτήριο του δασκάλου Ιω. Κασιμάτη-Ξερού, στη συνέχεια άνοιξαν στο Μεσοπόλεμο δύο καταστήματα. Γύρω στα 1925-30 δύο φίλοι από το Κάτω Λειβάδι, ο Μανώλης Ι. Καλλίγερος και ο Νικόλαος Στ. Γιαννιώτης (Μπογιατζής) οργάνωσαν σύγχρονο ραφείο αντρικών ρούχων με την επωνυμία ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ και δίπλα ακριβώς ο Παναγιώτης Καλλίγερος (Καγαρέλας), πατέρας του γράφοντος, άνοιξε λίγο αργότερα υποδηματοποιείο, το οποίο το 1960 μετακόμισε απέναντι.

Αυτοί ήταν πάνω-κάτω οι πρωτοπόροι που έκαναν το Λειβάδι εμπορικό κέντρο και, όταν έφευγαν, έδιναν τη σκυτάλη σε άλλους ή στους απογόνους τους. Έτσι έφθασε σήμερα, τα χωράφια των Βενιέρων[1] να γίνουν ένα ζωντανό σημείο του νησιού, ίσως το πλέον εμπορικό, αν λάβουμε υπ’ όψιν ολόκληρο το χρόνο.

---

[1]  Λέμε των Βενιέρων, καθώς η περιοχή ανήκε μέχρι και το 18^ο αιώνα σε απογόνους της οικογενείας Βενιέρη, των κυριάρχων των Κυθήρων, μέρος δε σε κλάδο της  οικογένειας Καλούτση, η οποία διέθετε και δύο αρχοντικά εξοχής πίσω από το μεσαιωνικό μνημείο του Αγίου Ανδρέα. Ενδιαφέρον είναι ότι από αυτόν τον κλάδο των Βενιέρων ο τελευταίος απόγονος Παπά Άνθιμος Βενέρης (κατά κόσμον Φραγκίσκος), που απεδήμησε πρόσφατα, ίσως να ήταν ένας από τους λίγους κατ’ ευθείαν απογόνους κλάδου των αρχικών κυριάρχων της νήσου, που διέθετε περιουσιακά στοιχεία της αρχοντικής αυτής οικογενείας στο Λειβάδι. (Πρόκειται για το οικόπεδο που είναι ανάμεσα στο εστιατόριο του Πιέρρου και το κατάστημα του Νικ. Κασιμάτη-Ταμπούρου).