Μαύρος Θάνατος: «Από το Κιργιστάν» ξεκίνησε η πανδημία πανώλης στη μεσαιωνική Ευρώπη

Ένα ιστορικό και βιολογικό μυστήριο 675 ετών φαίνεται πως βρήκε τη λύση του.

Η ανάλυση του DNA επτά ανθρώπων που πέθαναν τον 14ο αιώνα από βουβωνική πανώλη δείχνει ότι ο διαβόητος «Μαύρος Θάνατος», η επιδημία που σάρωσε την Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, προήλθε από την Κεντρική Ευρασία και συγκεκριμένα από την περιοχή του σημερινού βορείου Κιργιστάν. Αυτό είναι το συμπέρασμα γερμανικής μελέτης με επικεφαλής μια Ελληνίδα της διασποράς.

Η πανούκλα που προκαλεί το βακτήριο Yersinia pestis εξόντωσε έως το 60% του ευρωπαϊκού πληθυσμού μεταξύ 1346-1353 μ.Χ. Παρά τις προσπάθειες των επιστημόνων εδώ και χρόνια, η γεωγραφική προέλευση της πανδημίας παρέμενε αβέβαιη έως τώρα, με τις πιθανές περιοχές από όπου πήγασε η λοιμώδης νόσος να εκτείνονται από τη Δυτική Ευρασία μέχρι την Ανατολική Ασία και την Κίνα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρα Μαρία Σπύρου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του γερμανικού Πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν και του Τμήματος Αρχαιογενετικής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Επιστήμη της Ανθρώπινης Ιστορίας στην Ιένα, αναφέρουν στο περιοδικό Nature ότι προσδιόρισαν την περιοχή Τιαν Σαν της Λίμνης Ισίκ-Κουλ του σημερινού Κιργιστάν ως το πιθανότερο επίκεντρο της πανούκλας, η οποία μετά εξαπλώθηκε προς τα δυτικά μέσω κυρίως των εμπορικών οδών.

 

Βακτήρια πανώλης (κίτρινο) πάνω σε ψύλλο Xenopsylla cheopis. Οι ψύλλοι είναι πιθανότατα οι κύριοι φορείς της ασθένειας (US NIAID)

Στην περιοχή αυτή έχουν βρεθεί απρόσμενα πολλοί τάφοι της περιόδου 1338-1339 μ.Χ. με ενδείξεις, όπως επιγραφές στη συριακή γλώσσα σε ταφόπλακες, που παραπέμπουν στην πανώλη ως αιτία θανάτου.

Σε συνδυασμό με τη νέα γενετική ανάλυση αρχαίου DNA από τα δόντια επτά σκελετών σε δύο νεκροταφεία και την ανίχνευση του βακτήριου Yersinia σε τρεις από αυτούς, η μελέτη κατέληξε στην εκτίμηση ότι το σημείο εκείνο έπαιξε κομβικό ρόλο στο ξέσπασμα της επιδημίας. Η συγκριτική γενετική ανάλυση με σημερινά στελέχη του ίδιου βακτηρίου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αρχαίο στέλεχος είχε ντόπια καταγωγή.

Το 1347 η πανώλη πέρασε στη Μεσόγειο μέσω του θαλάσσιου εμπορίου και των πλοίων που μετέφεραν προϊόντα από τις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας που τότε βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της μογγολικής Χρυσής Ορδής. Στη συνέχεια, η πανώλη εξαπλώθηκε στην Ευρώπη στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική. Το πρώτο αυτό κύμα συνεχίστηκε με ένα παρατεταμένο δεύτερο κύμα που διήρκεσε έως τον 19ο αιώνα.

«Βρήκαμε το πηγαίο στέλεχος του Μαύρου Θανάτου και γνωρίζουμε ακόμη την ακριβή χρονολογία του (1338)» δήλωσε η Σπύρου, η οποία έχει εξειδικευθεί στην ιστορία και εξέλιξη των λοιμωδών νόσων, ιδίως της πανώλης.

Κατά βάση η πανώλη δεν είναι ανθρώπινη νόσος, μεταδίδεται όμως στον άνθρωπο από τους ψύλλους των τρωκτικών.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ