Μέγιστο μάθημα ενάρετης ανυπακοής από έναν ταπεινό Λογιστή

Πέρασε πολύς καιρός και από τη επαναπροβολή στην ΕΡΤ της τηλεοπτικής σειράς “Mr. Selfridge”, ένα  δραματοποιημένο χρονικό της δημιουργίας του ομώνυμου λονδρέζικου πολυκαταστήματος και της ζωής του ιδρυτή του. Ένα περιστατικό, παρόλο έλασσον σε σχέση με άλλα της σειράς, το “κουβαλάω” από τότε και θα ήθελα να το μοιραστώ μαζί σας. Εκεί λοιπόν, κάπου στον 3ο κύκλο, ο Mr. Crabb, ο λογιστής της εταιρείας, όταν πληροφορείται ότι ο Mr. Selfridge, θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη της χαμένης γυναίκας του σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει, με κεφάλαια της εταιρείας, ένα συγκρότημα κατοικιών για τη στέγαση των βετεράνων του πολέμου, μετά από μια βασανιστική διεργασία αναστολών και ψυχικών συγκρούσεων θα βρει το κουράγιο να αναρριχηθεί σε δυσθεώρητο ηθικό ύψος, να κοιτάξει στα μάτια το μεγάλο αφεντικό και με απροσδόκητο θάρρος να εκστομίσει μια φράση που θα αφήσει άφωνο τον παντοδύναμο συνομιλητή του.

Σ’ αυτό το σημείο, και προς χάριν όσων δεν έχουν δει τη σειρά, έτσι για να εισπραχθεί και απ’ αυτούς, όσο πιο δραματολογικά γίνεται, η αξία της φράσης, είναι απαραίτητο να περιγράψουμε εδώ την απόσταση που χωρίζει τους δύο άνδρες.

Ο ένας, πανίσχυρος μεγαλομέτοχος-επιχειρηματίας, του οποίου όλα τα τολμηρά σχέδια έχουν πραγματοποιηθεί, κόντρα σε κάθε κύμα προκαταλήψεων, αναχρονιστικών πεποιθήσεων και άλλων αντιξοοτήτων.

Ο άλλος, ένας ασήμαντος καταστιχογράφος, που με την ψυχή στο στόμα προσπαθεί να μαζέψει τις μικρές καταστροφές που αφήνουν πίσω τους οι συνεχείς και απρόβλεπτες αποφάσεις του άτσαλου, καινοτόμου ηγέτη. Μια καρικατούρα συντηρητισμού, που όλα τα χρόνια συρόταν να ικανοποιεί αμήχανα και αδέξια τα ανατρεπτικά σχέδια του “Μεγάλου”.

Και το πιο σημαντικό: Όλα τα υπόλοιπα μέλη του Δ.Σ. δεν εξέφρασαν καμία αντίρρηση στην απόφαση του προέδρου, για εκταμίευση του ποσού.

Μόνος λοιπόν και μόνο αυτός, ο έως και γραφικός κομπάρσος, η επιτομή του αντιήρωα, έχοντας προφανώς κάνει όλους τους λογαριασμούς του, θα αντιπαρατεθεί, ως ίσος προς ίσον, θα εναντιωθεί στο συγκεκριμένο σχέδιο του Mr. Selfridge, και “σαν έτοιμος από καιρό” θα βροντοφωνάξει το μεγάλο όχι της ζωής του.

Μεταφέρω, λοιπόν από μνήμης, τη γενναία, επίμαχη φράση: “Mr. Selfridge, είμαι εδώ για να εκπληρώσω κάποια καθήκοντα που μου έχουν ανατεθεί, με τον καλύτερο τρόπο. Το ύψιστο απ’ αυτά τα καθήκοντα είναι να  προστατεύω και να υπερασπίζομαι τα συμφέροντα της εταιρείας, όταν αυτά κινδυνεύουν…” Και μετά από έναν σιωπηρό μετεωρισμό, θα  κάνει τα πράγματα πιο καθαρά, προσθέτοντας: “Ακόμα κι από εσάς…!”

Και χωρίς χρονοτριβή, που θα έδινε στον εμβρόντητο συνομιλητή του το χρόνο να βρει τον εαυτό του από το σοκ, σε μια κλιμάκωση της έντασης θα του εγχειρίσει την παραίτησή του λέγοντας: “Και για να σας απαλλάξω από τη δοκιμασία να με απολύσετε, ορίστε η παραίτησή μου…”

Πρόθυμος, έτσι, να καταβάλει το τίμημα της υπεύθυνης στάσης του. Γιατί: “Αλήθεια που δε ζημιώνει τόν που την λέει”…;!

Η πρώτη σκέψη μου, γράφοντας αυτό το κείμενο, ήταν να το τελειώσω εδώ, ώστε, εν είδει επίγευσης, να αφήσω τον κάθε αναγνώστη να αναμετρηθεί με το δραματικό, το θυσιαστικό ρίγος αυτής της υψηλού συμβολισμού ενάρετης ανυπακοής του Mr. Crabb. Μιας κατά μέτωπον ανυπακοής, όπως υποδηλώνουν οι λέξεις- κλειδί της φράσης: “ακόμα κι από εσάς…”

Την ιδέα για να επεκτείνω το κείμενο μού έδωσε ένα παλιό άρθρο του κ. Κώστα Λεονταρίδη στην Καθημερινή.

Εκεί ο αρθρογράφος, κάνοντας μια αναδρομή στις ποδοσφαιρικές συνήθειες των παιδικών ομάδων που έπαιζαν στις αλάνες των γειτονιών των προηγούμενων δεκαετιών, μας θυμίζει ότι, σε εκείνες τις ομάδες τερματοφύλακες συνήθως έπαιζαν παιδιά ατάλαντα, αργοκίνητα, μυξιάρικα, παρείσακτα με λίγα λόγια, που ήξεραν τη μοίρα τους και στωικά αποδέχονταν τον ρόλο του τερματοφύλακα, έτσι  για τη χαρά της συμμετοχής στο παιχνίδι.

Κάθονταν, λοιπόν, μας λέει ο αρθρογράφος, κάτω από τα νοερά δοκάρια και από φιλότιμο και ενοχές μάτωναν στην κυριολεξία, υπερασπίζοντας με αυταπάρνηση την εστία τους, επιζητώντας έτσι κάποια αναγνώριση.

Αρχηγοί εκείνων των ομάδων δεν ήταν οι πιο ταλαντούχοι, αλλά οι λίγο μεγαλύτεροι, οι μεγαλόσωμοι, οι τσαμπουκάδες. Αυτοί επέλεγαν και τους συμπαίκτες, αφήνοντας έξω τα μαύρα πρόβατα –αποδέκτες μιας πρόδρομης μορφής ρατσισμού.

Εκείνοι λοιπόν οι κουμανταδόροι, θιασώτες των γιουρουσιών και της φουλ επίθεσης, “παιχταράδες”, ανίατες, εγωπαθείς βεντέτες, πότε αποθεώνονταν, πότε γιουχάρονταν, πάντα όμως οχυρωμένοι πίσω από το άλλοθι της συλλογικής ευθύνης.

Αντιθέτως, ο τερματοφύλακας, ύστατος παντεπόπτης κάθε κινδύνου, ακροβατεί στη λεπτή λευκή γραμμή, ευάλωτος και μοναχικός. Πότε αίλουρος, πότε τροχονόμος, Θεός ή Ιούδας, φάντομ ή άγαλμα, κέρβερος ή κόσκινο, εναλλάξ. Πάντα ωστόσο μόνος αυτός, εγγυητής των μετόπισθεν. Ακριβώς αυτό: Εγγυητής των μετόπισθεν. Ο διασώστης που σώζει, όταν όλα πάνε να χαθούν. Κάτι, δηλαδή σαν τον Mr. Crabb της ιστορίας μας.

Το έχει πει ο Διακογιάννης: Μια μεγάλη ομάδα ξεκινά από έναν μεγάλο τερματοφύλακα, κι αυτό ισχύει και εκτός γηπέδων. Και πιο πολύ για έναν φύσει επιθετικό, πληθωρικό, χασογκόλη και φιγουρατζή λαό όπως εμείς.

Υπάρχει μια παλιά σοφή συμβουλή: “Ποτέ μη φοβάσαι μήπως δικαιωθείς πρόωρα”. Που όμως σπάνια  ακολουθείται. Όλοι φοβούνται την πρόωρη δικαίωση. Ιδιαίτερα αυτοί που, κυρίως, θα έπρεπε να την επιδιώκουν: Οι ηγέτες.

Η συμβουλή, όπως την καταλαβαίνω εγώ: Χειρότερο από τα συνεχή πλήγματα που μας καταφέρονται, είναι ότι τα  βλέπουμε να επέρχονται με νομοτελειακή βεβαιότητα, αλλά δεν κάνουμε τίποτα για να τα εμποδίσουμε, να τα αντιμετωπίσουμε. Κατά κανόνα, από έλλειψη πολιτικής βούλησης και ηγετικής κωφότητας. Όχι, ωστόσο, μόνο ηγετικής.

Ο δημόσιος βίος της χώρας μας, δυστυχώς, είναι γεμάτος από άτομα – θύματα της ηθικής, παθητικής νωθρότητάς τους, τα οποία υπηρετούν ανύποπτα την (αντιστρόφως) άκρως ενεργό και υπερδραστήρια ανηθικότητα των πάση θυσία ιδιοτελών κουμανταδόρων. Αυτών που μπερδεύουν το “πρέπει να γίνει” με το “θέλω να γίνει”.

Σωτήριο ανάχωμα απέναντι σε κάθε ιδιοτελή υλική ή θυμική αυθαιρεσία των παντοειδών αρπακτικών, θα αποτελούσαν συναρπαζόμενοι, όλοι οι “ποτέ από το χρέος μη κινούντες” Mr. Crabb-τερματοφύλακες αυτής της χώρας.

Σίγουρα δεν επιφυλάσσεται σε όλους η μοίρα να αξιωθούν το μεγάλο τους όχι, όπως ο Mr. Crabb. Σ’ αυτόν το στίβο όμως, και η παραμικρή νίκη  έχει την αξία της. “Γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν είναι πτωχοί, παλ’ εις μικρόν γενναίοι”.

Η ηθική μάς διδάσκει, ότι η Αρετή εμπεριέχει την αμοιβή της. Την “ηδονή της τιμιότητας”: Τη γλύκα τού να είσαι ενάρετος, όταν μπορείς να είσαι ανήθικος.

*O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου  χρηματοπιστωτικού τομέα gcostoulas@gmail.com