Μέση Ανατολή: Φόβοι για παγκόσμιο πετρελαϊκό σοκ

Ο φόβος για μία γενίκευση του πολέμου στη Μέση Ανατολή που θα μπορούσε να πλήξει την παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιραν, οδηγεί τους αναλυτές σε εκτιμήσεις για τον κίνδυνο εκτίναξης των τιμών του πετρελαίου ακόμη και στα 130 δολάρια, με τον στασιμοπληθωρισμό να πλήττει την Ευρώπη.

Το καμπανάκι αφορά το ενδεχόμενο ενός παγκόσμιου πετρελαϊκού σοκ που θα εκτινάξει τις τιμές του μαύρου χρυσού σε τριψήφια νούμερα και θα στείλει κύματα αποσταθεροποίησης στην παγκόσμια οικονομία, που είναι βέβαιο ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα φτάσουν στην ΕΕ και την Ελλάδα.

Οι χειρότεροι φόβοι επικεντρώνονται στον κίνδυνο απότομης πτώσης της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου. Σύμφωνα με ανάλυση των New York Times, ένα τέτοιο ενδεχόμενο, που εξετάζεται ενεργά στις πρωτεύουσες όλου του κόσμου, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτίναξη των τιμών της βενζίνης, του πετρελαίου θέρμανης και των προϊόντων που παράγονται με πετρέλαιο, όπως τα πλαστικά, τα χημικά και τα λιπάσματα. Θα μπορούσε επίσης να κάμψει τις επενδύσεις, τις προσλήψεις και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, απειλώντας πολλές οικονομίες -ιδιαίτερα στην Ευρώπη- με τον κίνδυνο ύφεσης. Οι επιπτώσεις θα ήταν ισχυρές και στα έθνη που εξαρτώνται από το εισαγόμενο πετρέλαιο, ιδίως στις φτωχές χώρες της Αφρικής.

Από την πλευρά τους, οι Financial Times, σε ανάλυσή τους υπό τον τίτλο «Τι θα μπορούσε να σημαίνει ένα σοκ στις τιμές του πετρελαίου στη Μέση Ανατολή», σχολιάζουν ότι το χειρότερο σενάριο για την αγορά θα μπορούσε να στείλει τις τιμές σε τριψήφιο νούμερο. Ο κόσμος κρατάει την αναπνοή του καθώς περιμένει τα ευρέως αναμενόμενα αντίποινα του Ισραήλ κατά του Ιράν. Η ραγδαία κλιμάκωση αφύπνισε μια αγορά πετρελαίου που κατά τα άλλα δεν έδειχνε σημάδια ανησυχίας για τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, καθώς μέχρι τώρα οι συγκρούσεις δεν είχαν προκαλέσει σημαντικές διαταραχές στον εφοδιασμό.

«Ο φόβος μεταξύ των αναλυτών είναι ότι τα ισραηλινά αντίποινα θα μπορούσαν να στοχεύσουν τις πετρελαϊκές υποδομές του Ιράν, που είναι μέλος του ΟΠΕΚ, ο οποίος εξάγει περίπου 1,7 εκατ. βαρέλια πετρελαίου την ημέρα. Μια επίθεση θα μπορούσε επίσης να φέρει την περιοχή πιο κοντά σε ένα ακόμη χειρότερο σενάριο για την αγορά πετρελαίου με βάση το οποίο η Τεχεράνη θα μπορούσε να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ» επισημαίνει η οικονομική εφημερίδα. Πρόκειται για έναν δίαυλο ζωτικής σημασίας που συνδέει τις χώρες της Μέσης Ανατολής που εξάγουν πετρέλαιο με τις αγορές στην Ασία, την Ευρώπη, και τη Βόρεια Αμερική. Τα στενά του Ορμούζ βρίσκονται μεταξύ του Ιράν και του Ομάν.

Οι NYTimes υποστηρίζουν ότι ορισμένα σενάρια θεωρούνται εξαιρετικά απίθανα, ωστόσο αλλά εξακολουθούν να είναι πιθανά:

♦ Ενα ισραηλινό χτύπημα στις ιρανικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις θα μπορούσε να ωθήσει το Ιράν να στοχεύσει διυλιστήρια στη Σαουδική Αραβία ή στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρες που είναι και οι δύο μεγάλοι παραγωγοί πετρελαίου.

♦ Οπως έχει κάνει και στο παρελθόν, το Ιράν θα μπορούσε επίσης να απειλήσει τη διέλευση δεξαμενόπλοιων από τα Στενά του Ορμούζ, αποκόπτοντας την παραγωγή του Περσικού Κόλπου, την πηγή σχεδόν του ενός τρίτου της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να επιφέρει σύγκρουση με τα αμερικανικά πολεμικά πλοία που σταθμεύουν στην περιοχή.

Παρότι κατά τη νεοϋορκέζικη εφημερίδα «αυτό θεωρείται προς το παρόν απίθανο, η αναταραχή στην περιοχή τους τελευταίους μήνες έχει διευρύνει τις παραμέτρους της πιθανότητας, καθιστώντας εφικτά σενάρια που κάποτε απορρίπτονταν ως ακραία».

Επισημαίνεται ακόμη ότι «καθώς το Ισραήλ σχεδιάζει την επόμενη κίνησή του, έχει και άλλους στόχους εκτός από τις ιρανικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις. Ωστόσο το Ιράν θα είχε λόγους να είναι προσεκτικό στη διαμόρφωση των δικών του αντιποίνων. Η επέκταση του πολέμου στους γείτονές του, στον Περσικό Κόλπο, θα προσκαλούσε μια τιμωρητική απάντηση η οποία θα μπορούσε να ωθήσει την ήδη ζοφερή οικονομία του ίδιου του Ιράν στα πρόθυρα της κατάρρευσης».

Αναλυτές εκτιμούν ότι οι κίνδυνοι μιας ευρύτερης σύγκρουσης έχουν αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες, καθώς το Ισραήλ έχει επεκτείνει τη στρατιωτική του εκστρατεία εναντίον των εχθρών του στον νότιο Λίβανο, όπου έχει θέσει στο στόχαστρο την υποστηριζόμενη από το Ιράν, Χεζμπολάχ.

«Πρόκειται για μια εξαιρετικά επισφαλή διεθνή συγκυρία», δήλωσε στους NYTimes ο Κένεθ Ρόγκοφ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, σήμερα καθηγητής στο Χάρβαρντ. «Ο κόσμος μας είναι ίσως ο πιο ασταθής που έχει υπάρξει μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτό δεν είναι πια ελαφρώς υπερβολικό. Θα μπορούσε να χειροτερέψει πολύ γρήγορα. Και θα είχε σίγουρα μεγάλο αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία» πρόσθεσε ο Ρόγκοφ.

Το σκεπτικό των αναλυτών που ανησυχούν ολοένα και περισσότερο είναι ότι κάθε σύγκρουση στη Μέση Ανατολή ενέχει τη δυνατότητα να θέσει σε κίνδυνο την πρόσβαση της παγκόσμιας κοινότητας στο πετρέλαιο. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι προσπάθειες του Ισραήλ να περιορίσει την απειλή από το Ιράν θα εξυπηρετούνταν καλύτερα με τη στόχευση των στρατιωτικών δυνατοτήτων του. Ανησυχούν, καθώς το Ιράν είναι ένας σημαντικός παραγωγός πετρελαίου, αντλώντας σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, ή περίπου το 4% του συνόλου διεθνώς, σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας.

Φόβοι για 130 δολάρια το βαρέλι

Βεβαίως, άλλα κράτη του Περσικού Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, θα μπορούσαν να επεκτείνουν την παραγωγή για να καλύψουν αυτόν τον όγκο, χαλαρώνοντας τις πιέσεις στις διεθνείς τιμές. Ενα παρόμοιο σενάριο διαδραματίστηκε πριν από πέντε χρόνια, μετά από επίθεση μη επανδρωμένου αεροσκάφους σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στη Σαουδική Αραβία, που έκλεισε τη στρόφιγγα για τη μισή περίπου παραγωγή της χώρας. Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν κατά 20%, αλλά στη συνέχεια έπεσαν γρήγορα καθώς η Σαουδική Αραβία απελευθέρωσε ποσότητες από τα αποθέματά της.

Ολοι ωστόσο φοβούνται το λεγόμενο «σοκ της προσφοράς». Σε έναν περιφερειακό πόλεμο με τη συμμετοχή του Ισραήλ και του Ιράν, οι τιμές του πετρελαίου θα εκτοξευθούν στα 130 δολάρια το βαρέλι και η παγκόσμια οικονομία θα υποστεί πλήγμα 0,4%, σύμφωνα με ανάλυση της Oxford Economics που επικαλούνται οι New York Times.

Ανοχύρωτη (ενεργειακά) η Ευρώπη

Οπως εξηγεί η αμερικανική εφημερίδα, οι τιμές του πετρελαίου δεν είναι απλώς ένας σημαντικός δείκτης στις αγορές, αλλά μια βασική δύναμη που επηρεάζει την οικονομική δραστηριότητα, τη χάραξη πολιτικής και την ψυχολογία στην πραγματική οικονομία σχεδόν σε κάθε κράτος. Η Ευρώπη εμφανίζεται ιδιαίτερα ευάλωτη σε διαταραχές καθώς βασιζόταν εδώ και καιρό στη ρωσική ενέργεια την οποία αγόραζε σε χαμηλές τιμές. Ο εφοδιασμός αυτός περιορίστηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναγκάζοντας πολλές χώρες να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις, περιορίζοντας παράλληλα την κατανάλωση.

Ενα ξαφνικό σοκ στην τιμή του πετρελαίου θα οδηγούσε σε νέα κρίση και οι συνέπειες για τον προσεχή χειμώνα στην Ευρώπη και την Ελλάδα θα ήταν σοβαρές. «Το αποτέλεσμα στην Ευρώπη θα ήταν ο στασιμοπληθωρισμός», δήλωσε ο Τζέικομπ Φανκ Κιρκέγκαρντ στους NYTimes, ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Πίτερσον για τα Διεθνή Οικονομικά στην Ουάσιγκτον, Ο όρος «στασιμοπληθωρισμός», που θα ήταν ένας εφιάλτης για την Ελλάδα, χρησιμοποιήθηκε κατά τη δεκαετία του 1970 για να περιγράψει έναν επίμονο συνδυασμό αύξησης των τιμών και χαμηλής ανάπτυξης.