Μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα: Τι μπορεί να αλλάξει. Το παράδειγμα των μεταμοσχεύσεων νεφρού

Την Τρίτη 7 Μαρτίου υποβλήθηκε στην Διαρκή Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής σχέδιο νόμου του υπουργείου Υγείας για τις μεταμοσχεύσεις. Το περιεχόμενό του έχει διάφορα χρήσιμα χαρακτηριστικά και επιδιώξεις. Ιδιαίτερα, τονίζει την ανάγκη να αυξηθούν οι αριθμοί των επιτυχών μεταμοσχεύσεων, επισημαίνει την ανάπτυξη του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων και υπογραμμίζει την αναγκαιότητα των Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων.

Απουσιάζουν όμως συγκεκριμένες μεταβολές στο υπάρχον σύστημα που θα επιφέρουν αυτό το αποτέλεσμα.

Συγκεκριμένα δεν γίνεται ιδιαίτερη μνεία για συστηματική οικονομική υποστήριξη των μεταμοσχεύσεων, η οποια θα εξασφαλίσει την υλοποίηση των ευεργετικών αυτών αλλαγών.

Χρειάζεται σαφέστερη αναφορά και προσδιορισμός της χρηματοδότησης του νέου ΕΟΜ που εμφανώς διευρύνεται με καθήκοντα, υποδομές και προσωπικό. Ο τωρινός προϋπολογισμός είναι πολύ μικρός και δεν μπορεί να υποστηρίξει τη βιωσιμότητα του νέου σχήματος του ΕΟΜ. Επίσης δεν προκύπτει με μεγάλη σαφήνεια πως θα χρηματοδοτούνται τα έξοδα των μεταμοσχεύσεων και των επεμβάσεων των δοτών.

Χωρίς τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους η προσπάθεια είναι καταδικασμένη να είναι ασθενική και μη αποτελεσματική.

Οι μεταμοσχεύσεις νεφρού έχουν γίνει ένα επείγον εθνικό πρόβλημα για δυο λόγους:
Στην Ελλάδα η συχνότητα νεφρικής ανεπάρκειας είναι σχεδόν διπλάσια από την υπόλοιπη Ευρώπη με αποτέλεσμα να υπάρχουν περίπου 15.000 νεφροπαθείς.

Επίσης επιτελούνται αναλογικά, το 1/3 των μεταμοσχεύσεων σε σύγκριση με τις περισσότερες άλλες χώρες της Ευρώπης.

Στην γειτονική Τουρκία, με πληθυσμό περίπου 85 εκατομμύριων, επιτελούνται περισσότερες από 4000 μεταμοσχεύσεις νεφρού το χρόνο (σημειωτέων 80% από ζώντες συγγενείς δότες). Αυτό αναλογεί σε 450 μεταμοσχεύσεις νεφρού το χρόνο στην Ελλάδα έναντι 150 που τώρα γίνονται.

Είναι φανερό ότι απαιτείται να γίνουν άμεσα παρεμβάσεις για την σταδιακή αντιμετώπιση του προβλήματος.

Από τα υπάρχοντα στοιχεία προκύπτει ότι οι αναγκαίοι οικονομικοί πόροι για τις μεταμοσχεύσεις νεφρού υπάρχουν και ήδη ξοδεύονται σε λιγότερο αποτελεσματικές θεραπείες, δηλαδή την αιμοκάθαρση.

Η αιμοκάθαρση είναι απαραίτητη για την επιβίωση των νεφροπαθών εν όψει της  απουσίας μεταμόσχευσης. Προσφέρεται όμως με μεγάλο τίμημα, όχι μόνο χρηματικό, αλλά επιβίωσης και σοβαρών επιπλοκών σε σύγκριση με την μεταμόσχευση νεφρού.

Για να εξηγήσω την πρόταση για χρηματοδότηση των μεταμοσχεύσεων, επισημαίνω ότι ο ΕΟΠΥΥ ξοδεύει σήμερα για τις αιμοκαθάρσεις τουλάχιστον 110 εκ. ευρώ εκτός από τα έξοδα που καλύπτει για τις μετακινήσεις, υλικά και άλλα σχετικά έξοδα.

Είναι τώρα επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι κάθε επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού εξοικονομεί στο Υγειονομικό σύστημα πολλά από τα χρήματα που ήδη ξοδεύονται για αιμοκάθαρση. Υπολογίζεται ότι με κάθε μεταμόσχευση εξοικονομούνται περίπου 70% των αναμενόμενων εξόδων.

Για να γίνει πιο κατανοητό θα έλεγα ότι το κόστος μιας μεταμόσχευσης νεφρού μαζί με τη συντήρηση του μεταμοσχευμένου ασθενούς για ένα χρόνο, κοστίζει όσο θα ήταν το ετήσιο κόστος του ιδίου ασθενούς σε αιμοκάθαρση!

Επιπλέον, μετά από επιτυχή μεταμόσχευση ο ασθενής θα κοστίζει € 10.000 το χρόνο, έναντι €60.000 της αυτοδιάλυσης.

Αν τα παραπάνω στοιχεία εξεταστούν σε προοπτική πενταετίας ή δεκαετίας, με τα χρήματα που εξοικονομούνται από τις αιμοκαθάρσεις κάθε περιστατικό μεταμόσχευσης εξασφαλίζει το κόστος άλλων ,μεταμοσχεύσεων που θα ακολουθήσουν.

Για την τιμολόγηση των σχετικών Ιατρικών Πράξεων προτείνω να αυξηθεί η τιμή των υφιστάμενων κωδικών ΚΕΝ  ή Ergas για τις μεταμοσχεύσεις νεφρού στο ποσό των € 40.000 και να δημιουργηθούν και νέοι κωδικοί που δεν υπάρχουν σήμερα και αφορούν τους δότες με ποσό τάξης μεγέθους €10.000.

Για να ξεκινήσει το σύστημα που προτείνω, χρειάζεται να διατεθούν χρήματα μπροστά, εμπροσθοβαρείς  δαπάνες όπως λένε οι οικονομολόγοι. Για τα πρώτα 2-3 χρόνια λειτουργίας, υπολογίζω ότι  θα χρειαστούν περίπου € 20.000.000.

Αυτά τα χρήματα θα χρησιμοποιηθούν για να γίνονται οι μεταμοσχεύσεις σε αυτό το χρονικό διάστημα, να διοριστεί και να εκπαιδευτεί το κατάλληλο προσωπικό, ιδιαίτερα οι συντονιστές, νοσηλευτικό και Ιατρικό προσωπικό όπως και το κοινό. Αυτό το κονδύλιο θα μπορούσε να ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης ή σε άλλο κατάλληλο πρόγραμμα.

Οποίες λύσεις δοθούν στο θέμα των νεφρών μπορούν να  χρησιμεύσουν ως πρότυπα και στις μεταμοσχεύσεις των υπολοίπων συμπαγών οργάνων, ήπατος, καρδιάς και πνευμόνων τα οποία σύμφωνα με υπολογισμούς θα στοιχίζουν περίπου € 80.000-90.000.

Το σχέδιο νόμου σωστά αποδέχεται ότι τα έξοδα της μεταμόσχευσης περιλαμβάνουν πάγια και τρέχοντα έξοδα του Νοσοκομείου, των γιατρών και του προσωπικού που είναι υπεύθυνα για τη διεξαγωγή της  μεταμόσχευσης και της απαιτούμενης νοσηλείας.  Στη περίπτωση πτωματικού δότη, τα έξοδα του δότη πληρώνονται μέσω το ΕΟΜ. Περιλαμβάνουν τα έξοδα του νοσοκομείου και προσωπικού που ασχολείται με τη δωρεά του οργάνου, την ασφαλή διακομιδή του μοσχεύματος και τα έξοδα των Συντονιστών που συνέβαλαν στην δωρεά. Σε περίπτωση ζώντος δότη, τα χρήματα διατίθενται στο ίδιο Νοσοκομείο που γίνεται η δωρεά και η μεταμόσχευση.

Συμπερασματικά αν γίνουν αποδεκτές αυτές οι προτάσεις τότε το σύστημα με την νέα του μορφή θα αυτοχρηματοδοτείται. Ειδικά για τον ΕΟΜ, η ασφαλής και συνεχής χρηματοδότηση μέσω παραπάνω μορφής αποζημίωσης των εξόδων θα εξασφαλίσει την εκπαίδευση και συντήρηση των συντονιστών που είναι απαραίτητοι για την συνεχή ανάπτυξη των μεταμοσχεύσεων.

Ο Ανδρέας Γ. Τζάκης είναι καθηγητής Χειρουργικής Μεταμοσχεύσεων και Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
Emeritus Director Transplantation
Cleveland Clinic Enterprise
Tzakis Chair of Transplantation
University of Miami