Μηχανισμό-ασπίδα για τον ευρωπαϊκό Νότο ετοιμάζει η ΕΚΤ

Η ΕΚΤ δέχεται αυστηρή κριτική για την καθυστέρηση στη λήψη μέτρων κατά του πληθωρισμού, όπως η έγκαιρη αύξηση των επιτοκίων. Αυτό είναι εμφανές και από το τα μηνύματα που δέχεται στο Twitter το εκτελεστικό μέλος της ΕΚΤ, Frank Elderson, ενόψει του προγραμματισμένου δημόσιου διαλόγου “#AskECB” με τους πολίτες της Ευρωζώνης την Παρασκευή, 6 Μαΐου.

Πολλές είναι οι κριτικές που ισχυρίζονται ότι η ολιγωρία της ΕΚΤ οφείλεται και στην προστασία του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, προκειμένου να μην επιδεινωθεί το δημόσιο χρέος και το κόστος χρηματοδότησης, με εκτίναξη των spread στα ομόλογά τους.

Η κριτική αυτή ενισχύθηκε τις τελευταίες ημέρες, ύστερα από δημόσιες δηλώσεις αξιωματούχων της ΕΚΤ, όπου παραδέχονται ότι o πληθωρισμός αποδείχθηκε ισχυρότερος από ό,τι αναμενόταν, με τις ανατιμήσεις στις τιμές ενέργειας να περνούν σε μη ενεργειακά προϊόντα, όπως οι υπηρεσίες. Ήδη, το “γεράκι” της ΕΚΤ Isabel Schnabel, σε συνέντευξή της στην εφημερίδα Handelsblatt, δήλωσε ότι δεν θα ήταν για την ίδια άκαιρη μια αύξηση επιτοκίων ακόμα και τον Ιούλιο, καθώς ο δομικός πληθωρισμός (πλην ενέργειας και τροφίμων) ξεπερνά τις προβλέψεις και έχει ήδη αγγίξει το 3,5%.

Νέος μηχανισμός

Σύμφωνα με πηγές, η ΕΚΤ, πέραν της διατήρησης του προγράμματος αγοράς ομολόγων PEPP και των επαναγορών των τίτλων που λήγουν μέχρι το 2024, πρόκειται να ενεργοποιήσει ένα νέο εργαλείο εξομάλυνσης των spread. Ο μηχανισμός αυτός στοχεύει κυρίως στα ομόλογα του υπερχρεωμένου Νότου, όπου υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος κερδοσκοπίας και αύξησης των spread. Δηλαδή θα παρεμβαίνει όπου και όταν τα spread δεν δικαιολογούνται από τα δημοσιονομικά και βασικά μεγέθη των οικονομιών. Μάλιστα, οι ίδιες πηγές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί το εργαλείο αυτό και για άλλα ομόλογα πλην του ευρωπαϊκού Νότου, όπου, δηλαδή παρατηρηθεί κερδοσκοπία ή δυσκολία χρηματοδότησης κρατών. Ωστόσο, το ενδεχόμενο αυτό είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί στις χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος. Και η παρούσα συγκυρία, λόγω αβεβαιότητας από τον πόλεμο και τις κυρώσεις, αυξάνει τις πιθανότητες αυτές.

Στα πρότυπα του OMT

Ο μηχανισμός αυτός θα περιλαμβάνει στοχευμένες αγορές ομολόγων για τη μείωση των spread με παράλληλη απορρόφηση της αντίστοιχης ρευστότητας από την αγορά που θα μπορούσε να επιτείνει τις πληθωριστικές πιέσεις (sterilisation). Αυτός είναι τουλάχιστον ο αρχικός σχεδιασμός, ο οποίος στηρίζεται σε ένα παλαιότερο εργαλείο, το οποίο είχε δημιουργηθεί κατά την περίοδο της δημοσιονομικής κρίσης από τον ESM και την ΕΚΤ. Ήταν το πρόγραμμα OMT (Outright Monetary Transactions) του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας), το οποίο, όμως, δεν ενεργοποιήθηκε.

Το πρόβλημα στην παρούσα φάση είναι ότι το εργαλείο αυτό δεν ελέγχεται απ’ ευθείας από την ΕΚΤ, αλλά θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία με Κομισιόν (Eurogroup) κλπ, κάτι, το οποίο, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, αυτό θα στερήσει την απαιτούμενη ευελιξία. Έτσι, η ΕΚΤ προσπαθεί είτε να πάρει υπό τον έλεγχο το εργαλείο αυτό είτε να δημιουργήσει ένα δικό της.

Κρίσιμος ο Ιούνιος

Πηγές από την Φρανκφούρτη δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο το εργαλείο αυτό ή κάποια περιγραφή του να περιλαμβάνεται στις ανακοινώσεις του Ιουνίου. Η συνεδρίαση είναι κρίσιμη καθώς η ΕΚΤ θα έχει στη διάθεσή της νεότερα στοιχεία σχετικά με την επίπτωση μέτρων που ελήφθησαν σε επίπεδο χωρών για πλαφόν στις τιμές ενέργειας και για μείωση της φορολογίας. Παράλληλα, θα έχει καλύτερη εικόνα για τις επιπτώσεις από τις νέες κυρώσεις και τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής στα τέλη του μήνα, αλλά και την ανοδική επίπτωση στον πληθωρισμό από τα προσωρινά μέτρα που έχουν ληφθεί σε επίπεδο κρατών. Επιπλέον, παρακολουθεί στενά τις μισθολογικές αυξήσεις και τις διαπραγματεύσεις με τα συνδικάτα, όπου, για παράδειγμα, στη γερμανική μεταλλουργία ζητούν αυξήσεις άνω του 8%.

Πάντως, οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι η αύξηση των επιτοκίων, όταν γίνει κάποια στιγμή μετά το τέλος του προγράμματος αγοράς ομολόγων APP, θα επιτρέψει στη νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης να παραμείνει χαλαρή. Ωστόσο, δεν αποκλείουν την αρνητική επίπτωση στην ανάπτυξη, η οποία ήδη ροκανίζεται λόγω του πληθωρισμού. Μάλιστα, κάποια μέλη της ΕΚΤ σχεδόν προεξοφλούν ότι ένα τρίμηνο μπορεί να παρουσιάσει αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης. Πιστεύουν, όμως, ότι δεν θα υπάρξει δεύτερο αρνητικό τρίμηνο στη σειρά που θα σημαίνει ότι (τεχνικά) η Ευρωζώνη εισήλθε σε ύφεση. Σε κάθε περίπτωση, αναλυτές αναφέρουν ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να ζυγίσει το κόστος στην ανάπτυξη από την αύξηση των επιτοκίων ή από τον πληθωρισμό.

Για την ΕΚΤ, ακόμα και με αύξηση των επιτοκίων, η νομισματική πολιτική θα παραμείνει χαλαρή, διότι το πρόγραμμα APP μπορεί να λήξει τον Ιούλιο, ωστόσο τα άλλα προγράμματα, όπως το PEPP και οι επαναγορές ομολόγων που λήγουν θα διαρκέσουν μέχρι το 2024. Επιπλέον, τα επιτόκια θα είναι σχεδόν μηδενικά. Παράλληλα, θα ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός για εξομάλυνση των spread όπου αυτό χρειαστεί.

Τέλος, με την άνοδο των επιτοκίων ενδεχομένως να ενισχυθεί η ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου, κάτι το οποίο θα απορροφήσει μέρος του λεγόμενου εισαγόμενου πληθωρισμού (κυρίως ενέργεια, τρόφιμα και ό,τι τιμολογείται σε δολάρια και εισάγεται στην Ευρώπη). Σημειώνεται ότι οι αποφάσεις της ΕΚΤ δεν λαμβάνουν υπόψη την ισοτιμία, παρά μόνο το επίπεδο των τιμών.