Μικροπλαστικά: Ο «αόρατος» εχθρός είναι παντού

Διαθέτοντας πλέον όλο και περισσότερα εργαλεία ακρίβειας για την παρατήρηση των μικροπλαστικών, επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο καταγράφουν την εξάπλωσή τους, αλλά και τις επιπτώσεις που ενδεχομένως να έχουν στον άνθρωπο.

Εκτός από το πλήθος ερευνών που αποδεικνύουν πως τα μικροπλαστικά καταλήγουν στο πιάτο μας μέσω των ψαριών, δύο πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν πως το ταξίδι τους είναι πολύ πιο πολύπλοκο απ’ όσο πιστεύαμε. 

Ειδικότερα σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Environmental Chemistry Lette, Ιάπωνες επιστήμονες ανέβηκαν στο όρος Φούτζι και στο όρος Ογιάμα και διαπίστωσαν πως κάθε λίτρο νερού από σύννεφο που ελέγχθηκε, περιείχε από 6,7 έως 13,9 κομμάτια πλαστικού. Μία άλλη αμερικάνικη έρευνα διαπίστωσε πρόσφατα πως το εμφιαλωμένο νερό περιέχει «εκατοντάδες χιλιάδες αόρατα νανοπλαστικά» που μπορούν να περάσουν από τα έντερα και τους πνεύμονες απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος. Στη συνέχεια μπορούν να καταλήξουν σε όργανα, όπως η καρδιά και ο εγκέφαλος, ή και μέσω του πλακούντα ακόμα και στα σώματα των εμβρύων.

Τη στιγμή λοιπόν που οι έρευνες αποδεικνύουν την «κυριαρχία» των μικροπλαστικών, είναι εφικτό να μειώσουμε την έκθεσή μας σε αυτά; O Γιάννης Κατσογιάννης, καθηγητής στο τμήμα Χημεία του ΑΠΘ στον τομέα της περιβαλλοντικής τεχνολογίας, πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Χημικών εξηγεί στην «Κ» τα πάντα για τα μικροπλαστικά αλλά και τι μπορούμε να κάνουμε για να τα αποφύγουμε.

Τι είναι τα μικροπλαστικά;

Ο όρος «μικροπλαστικά» αναφέρεται σε οποιοδήποτε πλαστικό σωματίδιο που είναι μικρότερο από 5 χιλιοστόμετρα και προφανώς δεν είναι ορατό με γυμνό οφθαλμό. Τα μικροπλαστικά χωρίζονται σε πρωτογενή και δευτερογενή. Τα πρωτογενή είναι τα μικρά κομμάτια πλαστικών που χρησιμοποιούνται σε μεγάλες κατηγορίες βιομηχανιών, όπως των καλλυντικών. Αυτή η κατηγορία αποτελούν το 30% των μικροπλαστικών που βρίσκουμε στο περιβάλλον.

Τα δευτερογενή μικροπλαστικά, το υπόλοιπο 70%, προέρχονται από μεγαλύτερα αντικείμενα, όπως πλαστικές σακούλες, συσκευασίες, καλαμάκια, μπουκάλια. Προέρχονται από βιομηχανικά λύματα, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, συνθετικά ελαστικά αυτοκινήτων, προϊόντα προσωπικής φροντίδας και άλλες πηγές.

Πώς καταλήγουν στον οργανισμό μας;

Τα μικροπλαστικά καταλήγουν στον οργανισμό μας με τρεις τρόπους. Τρώγοντας, πίνοντας και εισπνέοντας. Τα δευτερογενή μικροπλαστικά –τα οποία δεν ανακυκλώνονται– καταλήγουν σε ποταμούς και θάλασσες και είτε εξαιτίας των καιρικών συνθηκών ή άλλων παραγόντων σπάνε σε μικρότερα κομμάτια. Υστερα μπαίνουν στην τροφική αλυσίδα μέσω των ψαριών και καταλήγουν στο πιάτο μας. Μικροπλαστικά υπάρχουν βάσει ερευνών και στο πόσιμο νερό, τα οποία δεν «μπλοκάρουν» τα συνήθη φίλτρα, αλλά και στο εμφιαλωμένο καθώς εκεί δημιουργούνται μικροπλαστικά στην επαφή του μπουκαλιού με το νερό.

Μπορούμε να απαλλαγούμε από τα μικροπλαστικά;

Κατά τη γνώμη μου δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τα μικροπλαστικά σε αυτή τη φάση γιατί είναι πραγματικά παντού. Μπορούμε όμως και πρέπει να μειώσουμε τη χρήση πλαστικών ατομικά και συλλογικά, ενώ θα πρέπει να αυξηθεί και η ανακύκλωση. Επίσης οι συσκευασίες παίζουν μεγάλο ρόλο καθώς μπορεί να περιέχουν μικροπλαστικά και να το αποβάλλουν στο περιεχόμενό τους.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευθούμε;

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι –όπου μπορούμε– να αγοράζουμε χύμα προϊόντα και να αποφεύγουμε τα συσκευασμένα. Εννοείται χρειάζεται πάρα πολύ καλό πλύσιμο σε ό,τι τρώμε.
Επίσης τα ρούχα από πολυεστέρα και όσα δεν είναι 100% βαμβάκι ή μαλλί απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες μικροπλαστικών στο περιβάλλον κατά τη διάρκεια της πλύσης τους. Επομένως καλό θα ήταν, έστω τα εσώρουχα αλλά και όπου αλλού μπορούμε, να τα αποφεύγουμε.

Τι επιπτώσεις έχουν στην υγεία μας τα μικροπλαστικά;

Υπάρχουν πολλές έρευνες που επισημαίνουν τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην υγεία μας κυρίως μέσω της συσσώρευσής τους στους πνεύμονες. Σύμφωνα με έρευνα σε περίπου 100 ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, βρέθηκαν μεγάλες ποσότητες μικροπλαστικών σε ποσοστό πάνω από 75% στους ιστούς των πνευμόνων τους. Εδώ να συμπληρώσουμε βέβαια πως υπάρχουν μικροπλαστικά και στα φίλτρα των τσιγάρων. Πάντως μέχρι στιγμής οι έρευνες δεν αποδεικνύουν άμεση σύνδεση των μικροπλαστικών με μία νόσο, αλλά για ενδείξεις συσχέτισης.

Η Ε.Ε. έχει προχωρήσει στη λήψη μέτρων ή σε συστάσεις;

Η μεγάλη εικόνα είναι πως υπάρχει μία έλλειψη συντονισμού από την Ε.Ε. για τα μικροπλαστικά. Στο κομμάτι του τρόπου μέτρησης των μικροπλαστικών, η Ε.Ε. δεν έχει καταλήξει σε ένα πρωτόκολλο που θα είναι καθολικά αποδεκτό και θα το εφαρμόζουν όλοι. Η έλλειψη πρωτοκόλλου μέτρησης, σε συνδυασμό με την έλλειψη αποδείξεων άμεσης συσχέτισης των μικροπλαστικών με ασθένειες, έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν ακόμη θεσμοθετημένοι κανόνες από την Ε.Ε. Αυτήν τη στιγμή στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπάρχουν θεσμοθετημένοι κανόνες ως προς το ποσοστό ανακύκλωσης και προτροπή στη χρήση πλαστικών. Να σημειωθεί πως το 2020 είχε γίνει απαγόρευση για την προσθήκη μικροπλαστικών σε καλλυντικά και απορρυπαντικά.