Μπουρδολογία: Ασήμαντη γλώσσα, αντάξια ασήμαντης ζωής (ΙΙ)

Μετά από τη σύντομη περιδιάβαση στις κενολογικές, επιδεικτικές και γλωσσολογικές μπούρδες, στο προηγούμενο ομότιτλο κείμενο, ερχόμαστε σήμερα στον κύριο όγκο της κατευθυνόμενης μπουρδολογίας που κυρίως μονοπωλείται από τους πολιτικούς και τηλεοπτικούς άρχοντες της χώρας.

Η συνθηματολογική, πολιτική μπουρδολογία κατέχει ιδιαίτερη θέση, σε μια χώρα, της οποίας το πολιτικό σύστημα είναι δομημένο πάνω στην κενολογία, την τιποτολογία και όπου κανένας δεν ενδιαφέρεται για τα ουσιώδη του συλλογικού βίου. Κύριο στοιχείο της πολιτικής και δημοσιογραφικής συνθηματολογικής μπουρδολογίας, η ανυπαρξία της τεκμηρίωσης κάθε  ισχυρισμού.

Τυπικές περιπτώσεις αποτελούν τα δελτία ειδήσεων, κυρίως τα μονοθεματικά, όπου πολιτικοί και δημοσιογράφοι συναγωνίζονται στην ακατάσχετη φλυαρία με θύματα την επιχειρηματολογία, την ουσία και την αλήθεια. Η τελευταία κατακερματίζεται κατά το δοκούν και συμφέρον των τελεταρχών και των παραθυρόβιων. Η γλώσσα  γίνεται εργαλείο προπαγάνδας και απόκρυψης.

Το λέει πολύ καλύτερα ο Θουκυδίδης: Tην ειωθύιαν αξίωσιν των ονομάτων ες τα έργα αντήλλαξαν τη δικαιώσει (και τη καθιερωμένη σημασία των λέξεων την άλλαζαν με τρόπο που να δικαιώνονται τα έργα τους).

Βοηθούσης και της ανυπαρξίας αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων, οι μπουρδολόγοι δεν διστάζουν, στο βωμό της πρόσκαιρης αποκομιδής κερδών και εντυπωσιασμού να επικαλεστούν φανταστικά, ποσοτικά ή ποιοτικά στατιστικά στοιχεία, ακόμα και να παραποιήσουν νούμερα του δημόσιου λογιστικού.

Πολιτικοί και δημοσιογράφοι, άνετοι σα στο σπίτι τους, ξεσκολισμένοι της επικοινωνίας, σε κραυγαλέα αντίθεση λόγου και προσωπικής ζωής, μακριά από τους αγώνες των κανονικών ανθρώπων της πραγματικής ζωής, τον ιδρωμένο συνάνθρωπό τους, ανταγωνίζονται σε ένα φτηνό λαϊκισμό συναισθημάτων, συντηρώντας ένα παιχνίδι αντιπαραθέσεων, αντεγκλήσεων, συγκρούσεων, αιχμηρών δηλώσεων, υβριστικών ανταπαντήσεων, απειλών, ακόμα και ξεκαθαρίσματος λογαριασμών.

Και την αποκαλούν αυτή καταγγελτική, αποκαλυπτική δημοσιογραφία… Μια αρένα, που δείχνει, ιδιαίτερα κάτω από συνθήκες ενδοσυντεχνιακής αναμέτρησης, να ισορροπεί στη λογική της ισότητας: “Εσύ δεν ξέρεις πως ξέρω εκείνα που δεν ξέρεις πως ξέρω (για σένα) και εγώ ξέρω πως δεν ξέρεις εκείνα που δεν ξέρεις πως δεν ξέρεις ( για μένα)…”

Και τίθεται το ερώτημα: Κάνει καλό η μπουρδολογία στους πολιτικούς; Προφανώς είναι ο ευκολότερος τρόπος για την εξασφάλιση της περιζήτητης επωνυμίας, μέσα από τη δημοσιότητα. Γι’ αυτό και οι ενδιαφερόμενοι τσαλαπατιούνται και τής παραδίδονται άβουλοι και μοιραίοι…Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, ο λογαριασμός μάλλον τούς βγαίνει: οι πολλοί κέρδισαν περισσότερα από όσα πραγματικά άξιζαν. Και δεν πληρώνουν  και τίποτα. “Όταν είσαι ένα τίποτα δεν πληρώνεις και τίποτα. Όταν δεν είσαι κανείς, μπορεί να γίνεις όποιος λαχταράει η ψυχή σου”.

Κύρια μορφή της κατευθυνόμενης μπουρδολογίας, αυτή που θάλλει σε όλες σχεδόν τις ζώνες των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Πρόκειται για έναν άλλης μορφής δεσποτισμό των σύγχρονων μέσων ομαδικού επηρεασμού και υποβολής με οικουμενικό βεληνεκές.

Με οδηγό το τρίπτυχο: έρως, σεξ, θάνατος και μέσα από την κουτσομπολευτική λογοδιάρροια έχουν βρει τη συνταγή-αγκίστρι ακροαματικότητας. Άλλες συνιστώσες της συνταγής; Η καταγγελία καθιερώνει… Η προβολή προϋποθέτει την προσβολή…

Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στο εμπόριο, οι κανόνες του θεάματος αποδεικνύουν πως για ορισμένα πρόσωπα η δυσφήμιση μπορεί να είναι εξίσου αποδοτική με τη διαφήμιση.  Παράπλευρη απώλεια, θύματα της αδιαμφισβήτητης γοητείας της επωνυμίας, κάποιοι ταλαίπωροι που μεταβάλλονται, εκόντες άκοντες, σε διασημότητες του ενός τετάρτου.

Κι όλα αυτά μέσα από έναν ψευδοαυθόρμητο ατημέλητο λόγο ακατάσχετης κενολογίας ή μελοδραματικής τρυφερότητας που προσβάλλει ακόμα και το κακό γούστο μας.

Και η απάντηση στον ειδήμονα, στο σοβαρό ειδικό που θα είχε να εισφέρει μια ενδιαφέρουσα άποψη; “Μπορεί να είσαι παντογνώστης, αλλά δε θα σε χρειαστούμε παραπάνω από ενάμισι λεπτό”.

Με βάση τα παραπάνω δεν είναι και τόσο υπερβολική η άποψη ότι η μπουρδολογία και τα συμπαρομαρτούντα της είναι μια άλλης μορφής λογοκρισία. Μια μάχη, με άλλα λόγια, της εξουσίας επί του λόγου και της εικόνας. Μια πατερναλιστική λογοκρισία, που, ναι μεν δεν καταστέλλει, αλλά διεστραμμένα  “δημιουργεί”, στο όνομα πολύπλευρων σκοπιμοτήτων που επιβάλλονται από τις πολυδιάστατες εξουσίες, ιδιωτικές και δημόσιες.

Μια λογοκρισία που διαβρώνει την κοινωνία με ασημαντότητα, που παράγει αποπροσανατολισμένους πολίτες, που αφαιρεί από την προσωπικότητα των ανθρώπων την ειδοποιό τους μοναδικότητα, που παγιδεύει ευάλωτα άτομα στην αναζήτηση και μίμηση προτύπων,  μέσα από την καλλιέργεια μιας ψευδομέθεξης στον κόσμο των τέλειων, επιτυχημένων ατόμων, αντικειμένων και αγαθών, που  γοητεύει τα νέα και επιπόλαια μυαλά, αφού αβανταδόρικα τους “επιτρέπει να μιλούν και τους απαλλάσσει από το να σκέφτονται”.

“Η ψεύτικη ζωή μας κάνει ψεύτικη και τη γλώσσα μας. H αλήθεια δεν επιβάλλεται από τη γλώσσα στη ζωή, αλλά από τη ζωή στη γλώσσα. Θα πρέπει να ξαναζήσουμε αληθινά για να μιλήσουμε αληθινά”. Χρησιμοποιώ τα λόγια του Ζήσιμου Λορεντζάτου και ως επίλογο των δύο αυτών άρθρων. Κι αυτό, επαναλαμβάνω, γιατί αν είναι να μείνει κάτι απ’ αυτά είναι ότι η σύγχρονη φτώχεια της γλώσσας μας είναι αντάξια της ψεύτικης ζωής των ημερών μας.

 

Αναφορές:

Θ. Βερέμης: Περί μπουρδολογίας, Καθημερινή

Γ. Καλιόρης: Παρεμβάσεις, Κέδρος

Ζ. Λορεντζάτος : Colectanea, Δόμος

Γ. Τζανετάκος : Λόγος ελληνικός στη δημοσιογραφία, Λύχνος

Χ. Τσούκας: Η δημοκρατία της μπαρούφας, Καθημερινή

 

*Τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα

gcostoulas@gmail.com