Μύκονος: Τσιλιαδόροι, παράγοντες και οικοδομή τη νύχτα

Αυτό το διάστημα δουλεύουν κυρίως τη νύχτα. Στη σκιά των πρόσφατων καταγγελιών για τη δράση ενός συστήματος εκφοβισμού δημόσιων λειτουργών στη Μύκονο, οι επαγγελματίες της οικοδομής που λειτουργούν παρακάμπτοντας τη νομοθεσία εμφανίζονται θορυβημένοι.

«Εχουν έρθει διάφορα κλιμάκια τώρα στο νησί -πολεοδομία, ΣΔΟΕ, αρχαιολογία- και οι μεγάλες οικοδομές έχουν σταματήσει. Ούτε μπετονιέρα δεν βλέπεις στον δρόμο. Σε αυτή τη συγκυρία δουλεύουμε τη νύχτα. Εννοείται ότι έχουμε βάλει τσιλιαδόρους. Δύο εργάτες που απλώς έχουν τα μάτια τους ανοιχτά», λέει μηχανικός στη Μύκονο, τα στοιχεία του οποίου βρίσκονται στη διάθεση της «Κ». Οχι πολύ μακριά από γνωστή παραλία της Μυκόνου, μία από τις δεκάδες οικοδομές του νησιού βρίσκεται σε προσωρινή επιφυλακή. «Υπάρχουν τσιλιαδόροι, όπως υπήρχαν στη Δραπετσώνα τη δεκαετία του 1960», λέει.

Ο ξυλοδαρμός του αρχαιολόγου Μανώλη Ψαρρού, υπαλλήλου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, στις 7 Μαρτίου, και το απειλητικό μήνυμα που έλαβε στο κινητό της, στις 21 Μαρτίου, συνάδελφός του («Μωρή καρ… θα γαμ… εσένα και την οικογένειά σου») καταδεικνύουν την ύπαρξη στο νησί της Μυκόνου ενός μηχανισμού που δραστηριοποιείται σε παράνομες οικοδομικές δραστηριότητες. Καλά πληροφορημένη πηγή, που θέλει να μείνει ανώνυμη, λέει χαρακτηριστικά: «Εδώ. όποιος πήγε να τα βάλει με αυτούς, αντιμετωπίστηκε με αεροδιακομιδή».

Ενώ πηγές κάνουν λόγο για διαρκή ατιμωρησία, τα στοιχεία που διέθεσε στην «Κ» η Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Νοτίου Αιγαίου και αφορούν στις καταγεγραμμένες παραβάσεις δίνουν μια τάξη μεγέθους της έκτασης του προβλήματος. Το 2022 συνελήφθησαν στις Κυκλάδες 135 άτομα και σχηματίστηκαν ισάριθμες δικογραφίες για παράβαση του Ν. 4495/2017 περί «Ελέγχου και προστασίας δομημένου περιβάλλοντος». Πρόκειται αναλογικά για μία σύλληψη κάθε τρεις ημέρες, αλλά, αν αναλογιστεί κανείς ότι κατά την τουριστική περίοδο οι οικοδομικές εργασίες μειώνονται, οι παραβάσεις εντοπίζονται κυρίως σε διάστημα περίπου εξαμήνου. Μόνο τους δύο πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους συνελήφθησαν 61 άτομα για 46 υποθέσεις παραβάσεων.

Τζογάροντας με τις άδειες

«Έχω βγάλει άδεια και επειδή ξέρω ότι δεν ελέγχεται κατέθεσα μόνο το πρωτόκολλο και δεν κατέθεσα την απόφαση (της Εφορείας Αρχαιοτήτων). Το έκανα επειδή θα έπαιρνε στην Αρχαιολογία τέσσερις μήνες (για να εκδώσει απόφαση). Αν ήταν αρνητική η απόφαση θα είχα χοντρό πρόβλημα. Προχώρησα χωρίς να έχω την έγκριση της υπηρεσίας», παραδέχεται μηχανικός στην «Κ», εξηγώντας πώς παρακάμπτει τον νόμο προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες του, σχεδόν απρόσβλητου σε πιέσεις νομιμότητας, οικοδομικού οργασμού του νησιού.

«Πρέπει να είσαι πολύ άτυχος για να πάει η άδεια που έχεις εκδώσει στην πολεοδομία και να την ελέγξουν. Μόνο ένα 30% των αδειών που εκδίδονται, ελέγχονται και ο έλεγχος είναι δειγματοληπτικός», προσθέτει.

Η έκδοση αδειών για οικοδομικές εργασίες πραγματοποιείται τα τελευταία τρια χρόνια ηλεκτρονικά και παρότι ο νόμος παραμένει συγκεκριμένος ως προς τα προαπαιτούμενα της αδειοδότησης, οι μηχανικοί έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια να παρακάμψουν τη νομοθεσία αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τα δικαιολογητικά που καταχωρουν -και κυρίως γι αυτά που παραλείπουν.

«Πριν γίνει ηλεκτρονικό το σύστημα δεν υπήρχε περίπτωση να σε αφήσει η πολεοδομία χωρίς την έγκριση της Αρχαιολογίας ή οποιασδήποτε άλλης υπηρεσίας, να προχωρήσεις τη διαδικασία. Τώρα ο καθένας ανεβάζει ό,τι (έγγραφα) θέλει. Στην πραγματικότητα, δεν μειώνεται ο χρόνος με την ηλεκτρονική διαδικασία. Απλά παλιά δεν είχες επιλογή να μην κάνεις υπομονή. Και τώρα παίρνει χρόνο αλλά υπάρχει διέξοδος. Διέξοδος να παρανομήσεις».

Ποικιλία παραβάσεων

Στην πλατεία περιμένουν από νωρίς αλλοδαποί εργάτες, κυρίως από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές, για την κάλυψη έκτακτων αναγκών των οικοδομών από το κλάδεμα δέντρων μέχρι τη φύλαξη των εργασιών για την αποτροπή αιφνιδιαστικών ελέγχων. Οι εργολάβοι περνάνε και ζητάνε κόσμο, που για μεροκάματα καλύτερα από αυτά της Αθήνας μπορεί να εργάζονται υπό επίφοβες για την ασφάλειά τους συνθήκες. Νωρίτερα τον Μάρτιο, ένας 49χρονος εργάτης από την Αλβανία σκοτώθηκε εν ώρα εργασίας, πέφτοντας από σκαλωσιά.

«Ποιοι δουλεύουν και πόσες ώρες δουλεύουν είναι ένα άλλο θέμα, γιατί στη Μύκονο η δουλειά δεν σταματάει ποτέ. Δουλεύουν άνθρωποι 7 ημέρες την εβδομάδα, 15 ώρες την ημέρα για να προλάβουν τη ζήτηση του οικοδομικού οργασμού», λέει η ίδια πηγή. «Όλοι αυτοί, αν γίνει έλεγχος, πρέπει να τρέξουν να φύγουν προς πάσα κατεύθυνση. Προς τη Σύρο, την Τήνο, όπου μπορεί ο καθένας. Κάπου πρέπει να εξαφανιστούν».

Οι παραβάσεις δεν εξαντλούνται στην αδήλωτη εργασία. Όπως εξηγεί ο μηχανικός συνηθέστερες είναι η υπέρβαση δόμησης, κάλυψης και πλαγίων αποστάσεων, η έκδοση αδειών μικρής κλίμακας για μεγάλες οικοδομικές εργασίες («να λες ότι θα βάλεις μια πέργκολα και να εμφανίζεται ένας όροφος») και η καταπάτηση αιγιαλού και προστατευόμενων χώρων.

Ωστόσο, παρά την ευθύνη που φέρουν για τις αναφερθείσες παρατυπίες, οι μηχανικοί δεν αυθαιρετούν μόνοι τους. Πηγές κάνουν λόγο στην «Κ» για ένα σύστημα ιδιότυπης προστασίας των ιδιοκτητών των επιχειρήσεων ενδιαφέροντος. «Αν είσαι νέος μηχανικός και ξένος και πεις “θέλω να στήσω τη ζωή μου στην Μύκονο”, έρχεται ένας παράγοντας και σου λέει “και φυσικά μπορείς να πάρεις μερίδιο της αγοράς, αρκεί από τα κέρδη σου να δίνεις ένα ποσοστό (10-30%) και μη σε νοιάζει, θα φροντίσω εγώ να έχεις δουλειά”».

Να μη γίνουν οι Κυκλάδες, Τέξας

«Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά», λένε επαγγελματίες στη Μύκονο σχετικά με την πρόσφατη διάταξη που ψήφισε η Βουλή για αναστολή της ανοικοδόμησης στο νησί σε εκτός σχεδίου περιοχές μέχρι τον Δεκέμβριο, εξηγώντας ότι αυτοί που χτίζανε χωρίς άδειες θα συνεχίσουν να το κάνουν, ενώ πλήττονται οι τυπικοί.

«Το περιβάλλον στο οποίο καλούμαστε να λειτουργήσουμε αλλάζει συνεχώς. Αυτό τρομοκρατεί πολύ κόσμο», λέει ο πρόεδρος του Συλλόγου Μηχανικών Νάξου, Χρυσόστομος Κυπριτζής. «Τιμωρούνται οι νόμιμοι».

Αν και το φαινόμενο έκδοσης αδειών χωρίς όλα τα απαραίτητα έγγραφα είναι εκτεταμένο, πολλοί είναι οι επαγγελματίες του χώρου που ζητάνε περισσότερους ελέγχους. «Ως σύλλογοι Μηχανικών θέλουμε να υπάρχει ανταγωνισμός στη βάση της ποιότητας της δουλειάς μας, όχι βάση του πόσο θρασύς είναι κάποιος», λέει ο Χρυσόστομος Κυπριτζής. Παράλληλα, όμως, εξηγεί πως οι διαδικασίες αδειοδότησης ήταν προηγουμένως χρονοβόρες και πως αρμόδιοι για την αδειοδότηση ελεγκτικοί φορείς μπορεί να «λάμβαναν 600 αιτήματα και μέσα σε έναν χρόνο να διεκπεραιώνουν τελικά τα 30».

Ο οικοδομικός οργασμός παρουσιάζει ορισμένες διαφορές ανάμεσα στα πιο τουριστικά από τα νησιά των Κυκλάδων, κυρίως ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς, τα οικονομικά μεγέθη, και τη γεωγραφική έκταση. Αλλά φαίνεται πως οι σχετιζόμενες με αυτόν παρατυπίες, αφορούν σε όλα τα κυκλαδονήσια. “Η αυθαίρετη δόμηση είναι πιο θελκτική από τη νόμιμη”, λέει ο Κυπριτζής. Στην σκιά των πρόσφατων περιστατικών απειλών δημόσιων λειτουργών, ευσυνείδητοι επαγγελματίες του χώρου ανησυχούν στο ενδεχόμενο να γίνουν «οι Κυκλάδες, Τέξας».