Μύθοι και αλήθειες για τον τενεκέ με το λάδι

«Πολλές φορές ακόμα και για πράγματα που μας καίνε, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Αλλες πάλι φορές, η αντίληψή μας είναι επιλεκτική, γιατί έτσι μας συμφέρει. Να γίνει φασαρία και ας μη γίνει για το κυρίως θέμα. Αυτό συμβαίνει και σε άλλους κλάδους, αλλά στους αγρότες ακόμα περισσότερο». Με αυτά τα λόγια ελαιοπαραγωγός που ασχολείται και με την τυποποίηση περιγράφει τον θόρυβο που ξεσηκώθηκε σε σχέση με τον 17λιτρο τενεκέ και τη χρήση του για τη διακίνηση του ελαιολάδου.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι από τον Απρίλιο για όλα τα αγροτικά προϊόντα και από τον Οκτώβριο 2025 και για το ελαιόλαδο θα πρέπει να εκδίδονται παραστατικά και ηλεκτρονικά τιμολόγια από τους παραγωγούς σε μια προσπάθεια να ελεγχθεί όλη η αλυσίδα διακίνησης και εμπορίας, να καταμετρούνται επακριβώς οι παραγόμενες ποσότητες και βέβαια να φορολογούνται. Αρχικά η σχετική νομοθεσία θα έμπαινε σε εφαρμογή από τον Απρίλιο του 2024, αλλά δόθηκε παράταση.

Ο Μύρωνας Χιλετζάκης, ελαιοπαραγωγός από την Κρήτη και πρόεδρος των μικρών συνεταιρισμών της Εθνικής Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ), τονίζει ότι πολλοί αγρότες είναι υπέρ της συγκεκριμένης ρύθμισης γιατί θεωρούν ότι θα βοηθήσει να μη γίνονται ελληνοποιήσεις. «Δεν υπάρχει κάποιος μηχανισμός ελέγχου και τώρα προετοιμάζεται η εφαρμογή ηλεκτρονικών τιμολογίων και δελτίων αποστολής. Είναι ένα μέτρο θετικό, αλλά τώρα πόσο θα εφαρμοστεί είναι άλλη συζήτηση», επισημαίνει.

Από τον Οκτώβριο 2025 θα πρέπει να εκδίδονται παραστατικά και ηλεκτρονικά τιμολόγια από τους παραγωγούς.

Η απαγόρευση

Πώς όμως προέκυψε η αντιπαράθεση με τον 17λιτρο τενεκέ; Η μεταφορά του ελαιολάδου σε 17λιτρο τενεκέ για πώληση απαγορεύτηκε με νομοθεσία του 2017 και το πρόστιμο που προβλεπόταν για εμπορία ελαιολάδου με αυτόν τον τρόπο ήταν 5.000 ευρώ. Επρόκειτο για τον ίδιο νόμο που καθόριζε ότι το ελαιόλαδο στα καταστήματα εστίασης θα πρέπει να διατίθεται τυποποιημένο πάνω στο τραπέζι του καταναλωτή. Επτά χρόνια μετά, το λαδομπούκαλο στο τραπέζι ζει και βασιλεύει όπως και ο 17λιτρος τενεκές. Η διακίνηση όμως για ιδιοκατανάλωση με τον τενεκέ δεν απαγορεύεται. «Αν μπείτε στα πλοία της γραμμής αυτή την εποχή όλα τα αυτοκίνητα έχουν καθίσει γιατί στο πορτ μπαγκάζ έχουν τενεκέδες με λάδι. Αυτό δεν είναι παράνομο», εξηγεί ο κ. Χιλετζάκης. Οι μισοί Αθηναίοι κάθε χρόνο τέτοια εποχή πάνε στο χωριό να μαζέψουν ελιές και φεύγουν με κάμποσους τενεκέδες για φίλους και γνωστούς.

Οπως ανέφερε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, «η κυβέρνηση δεν πρόκειται να πάρει την οποιαδήποτε νομοθετική πρωτοβουλία. Ολη αυτή η συζήτηση δεν αφορά τους παραγωγούς, οι οποίοι καταναλώνουν οι ίδιοι το λάδι τους ή το δωρίζουν σε συγγενικά ή φιλικά τους πρόσωπα». Αρκετές ποσότητες όμως πωλούνται με αυτόν τον τρόπο. Εκτιμάται ότι σχεδόν το 70% της εγχώριας κατανάλωσης αφορά ποσότητες που διακινούνται χύμα με τη μέθοδο του τενεκέ. Με τα ηλεκτρονικά τιμολόγια επιχειρείται να μπει ένα φρένο στη δήθεν ιδιοκατανάλωση, γιατί εφόσον θα είναι καταγεγραμμένες οι ποσότητες, είναι φανερό ότι δεν μπορεί μια οικογένεια να καταναλώνει έναν τόνο ελαιόλαδο τον χρόνο.

Το κυρίως θέμα δεν είναι ο τενεκές ως περιέκτης αλλά η ανωνυμία, οι ποσότητες που διακινούνται χωρίς παραστατικά και βέβαια η νοθεία. «Ο τενεκές είναι ο βασιλιάς της διακίνησης στην Ελλάδα και όχι μόνο», λέει στην «Κ» ο Παύλος Καπλάνης, παραγωγός που διατηρεί ελαιοτριβείο στη Μεσσηνία. «Εμένα μου έχουν ζητήσει και για τις εξαγωγές σε Πορτογαλία, Ιταλία και Ισπανία, τενεκέ», επισημαίνει. «Ως παραγωγός μπορώ να πουλήσω και σε κουβά. Ο τενεκές περνάει ως χύμα όπως και το φορτηγό που φεύγει για την Ιταλία. Το θέμα είναι αν θα κόψω παραστατικό», προσθέτει. Η καταμέτρηση των ποσοτήτων από την αρχή της αλυσίδας στο μάζεμα του ελαιοκάρπου θεωρείται ότι μπορεί να βοηθήσει να περικοπεί η διακίνηση ποσοτήτων χωρίς παραστατικά.

ΑΠΟΨΗ

Στον δρόμο προς την ποιότητα

Του Βασίλη Φραντζολά

Σχετικά με τον θόρυβο και τις αντιδράσεις που –δικαιολογημένα– έχουν εκδηλωθεί με την εφαρμογή απαγόρευσης κυκλοφορίας των 17λιτρων μεταλλικών δοχείων, είναι χρήσιμο να σημειωθούν τα εξής:

Η συσκευασία, πώληση και διακίνηση ελαιολάδου σε συσκευασίες μεγαλύτερες των 5 λίτρων απαγορεύεται ρητά σύμφωνα με τονΕυρωπαϊκό Κανονισμό 29/2023 και τηρείται σε όλη την Ε.Ε. και την Κύπρο, πλην της χώρας μας.

Στα δοχεία διακίνησης πρέπει να αναγράφονται με ανεξίτηλο τρόπο (δηλαδή όχι με ετικέτες) τα φορολογικά στοιχεία, η ποιότητα (π.χ. εξαιρετικό), προτεινόμενη ημερομηνία κατανάλωσης και το τυποποιητήριο με τη γνωστή σήμανση EL. Η ποιότητα του προϊόντος αλλά και η υγεία των καταναλωτών προστατεύονται έτσι και από ένα γεγονός, το οποίο δυστυχώς δεν είναι γνωστό. Ολες οι ποσότητες ελαιολάδων τα οποία «κόβονται» από την τυποποίηση επειδή βρέθηκαν να περιέχουν φυτοφάρμακα άνω των επιτρεπόμενων ορίων, δεν πετιούνται βέβαια, αλλά διατίθενται στην αγορά, μέσα στους γνωστούς ανώνυμους 17λιτρους τενεκέδες.

Οι παραγωγοί θα πρέπει να ενημερωθούν διεξοδικά από τις ανύπαρκτες επαγγελματικές οργανώσεις του τομέα και από το υπουργείο.

Οι παραγωγοί ελαιολάδου οι οποίοι φαίνεται να αντιδρούν στην –καθυστερημένη– επί 13 χρόνια εφαρμογή της νομοθεσίας, θα έπρεπε πρώτα να ενημερωθούν διεξοδικά από τις ανύπαρκτες επαγγελματικές οργανώσεις του τομέα και από το υπουργείο ώστε να πεισθούν ότι η κίνηση αυτή βοηθάει τελικά το ελληνικό ελαιόλαδο στον δρόμο προς την ποιότητα. Αυτό προϋποθέτει πως θα υπάρξει πρώτον, υποστήριξη της απαγόρευσης από το κράτος με τακτικούς ελέγχους σε σταθμούς λεωφορείων και μεταφορικές εταιρείες και, δεύτερον, με τον συνδυασμό παράλληλα ουσιαστικών ελέγχων ποιότητας στα ράφια των σούπερ μάρκετ, τα οποία είναι πλημμυρισμένα με «εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα» χωρίς να δικαιούνται στις περισσότερες των περιπτώσεων να έχουν τον τίτλο του «εξαιρετικού» κυρίως λόγω οργανοληπτικών ελαττωμάτων.

Ολα αυτά μαζί, αν γίνουν πράξη από ένα κράτος που η λέξη «έλεγχος» είναι τελείως έξω από την καθημερινότητά μας, θα έχουν ως αποτέλεσμα το ελληνικό ελαιόλαδο να ανέβει σημαντικά σε ποιότητα, κάτι το οποίο δυστυχώς η μεγάλη πλειονότητα των καταναλωτών θεωρεί ότι είναι δεδομένο.

---

* Ο κ. Βασίλης Φραντζολάς, είναι M.Sc. Food Policy, London C.U.