Να σωθεί τώρα το Σηματολόγιο στο Μουδάρι

Μ ε το δρόμο που ετοιμάζεται να ανοίξουν για το Φάρο στο Μουδάρι προέκυψε και το θέμα της διάσωσης του κτηρίου του Σηματολογίου ή Σηματορείου, όπως το έλεγαν οι ντόπιοι, λίγα μέτρα παρακάτω, το οποίο έχει ερειπωθεί και έχουμε όλοι υποχρέωση να μην το αφήσουμε να καταστραφεί. Ας δούμε λίγα στοιχεία από την ιστορία των δύο κτισμάτων.

Ο Φάρος στο Μουδάρι είναι έργο της Αγγλοκρατίας και αποφασίστηκε να ανεγερθεί για τη διευκόλυνση της ναυσιπλοΐας στο Στενό της Ελαφονήσου, όπως ανέφερε το Βρετανικό Ναυαρχείο, το 1856. Σύμφωνα με τα πολύτιμα ιστορικά στοιχεία, τα οποία περιέλαβε στο βιβλίο του  BRITAIN’S GREEK ISLAND ο Peter Prineas, τα οποία θα δημοσιεύσουμε αυτούσια σε ένα από τα προσεχή φύλλα μας, οι εργασίες για την κατασκευή του Φάρου άρχισαν το 1856 και ολοκληρώθηκαν ένα χρόνο αργότερα. Τη μελέτη του έργου έκανε ο  μηχανικός Alexander Gordon και προέβλεπε 14 ανακλαστήρες για να έχει εμβέλεια 24 μιλίων με μία φωτοβολή/λεπτό μέχρι τα δυτικά του ακρωτηρίου Ματαπά και εκτιμώμενο κόστος κατασκευής 3.000 λίρες και κόστος συντήρησης 300 λίρες ετησίως που θα κατέβαλε η κυβέρνηση των Ιονίων Νήσων, κάτι που τελικά δεν έγινε και πλήρωνε το Βρετανικό Ναυτικό. Το έργο ανέλαβε ο μηχανικός William Parkes και όλο το σύστημα βάρους 20 τόνων θα ερχόταν από την Αγγλία μέσω Μάλτας, πλην του οικοδομικού υλικού που θα ήταν από τον ίδιο τόπο, δηλαδή το Μουδάρι. Θα γινόταν και ένας δρόμος μέχρι τον κόλπο του Αγίου Νικολάου, στον οποίο θα εκφόρτωναν τα μεταλλικά και λοιπά μέρη του φάρου, ενώ κατασκευάστηκε επί τόπου ξύλινο συγκρότημα στρατώνα και λατομείο. Οι 27 εργάτες που ξεκίνησαν δεν επαρκούσαν και σύντομα έγιναν 50, μερικοί από τους οποίους βρήκαν «στέγη» σε μια όχι πολύ κοντινή σπηλιά (πιθανώς στις Πυρεατίδες ή Φωνοσπηλιές, αφού αναφέρεται ότι δεν ήταν κοντά, όπως η σπηλιά, που αναφέρεται παρακάτω και ήταν πολύ κοντά). Ενώ το έργο του Φάρου και δύο βοηθητικών κτηρίων προχωρούσε γρήγορα και τον Αύγουστο του 1856 είχαν φθάσει στα 46 πόδια ύψος, μία κάτοικος του Καραβά, η χήρα του Θεοδώρου Κορωναίου-Τζωρτζόπουλου διεκδίκησε τη γη, καθώς ισχυριζόταν ότι είχε τίτλους για τη Σάντα Σπηλιά, όπως ονόμαζε το χωράφι στην περιοχή «σπηλιά στο Πυργιάντε»! Τελικά το έργο δεν σταμάτησε, καθώς ζητήθηκε από την Κέρκυρα να προβλεφθεί ποσό απαλλοτρίωσης σε περίπτωση που θα κέρδιζε την αγωγή η γυναίκα, όμως καθυστερούσε να φθάσει το συγκρότημα, το οποίο έφθασε  το Δεκέμβριο, όταν ο μηχανικός αντικαταστάθηκε λόγω σοβαρής ασθενείας. Τελικά το έργο ολοκληρώθηκε και λειτούργησε το Μάρτιο του 1857 με πρώτο υπεύθυνο τον Σπυρίδωνα Ragnis και βοηθό του το Δημ. Πάτερο, ο οποίος ήταν υπεύθυνος δημοσίων έργων στα Κύθηρα και ήταν ήδη βοηθός του Βρετανού μηχανικού.

Κοντά 50 χρόνια αργότερα, ενώ τα Κύθηρα και τα Επτάνησα ήταν πλέον μέρος της Ελληνικής επικράτειας, η τεχνολογία είχε προχωρήσει και το Ελληνικό κράτος  απεφάσισε να κατασκευάσει Σηματορείο (Σηματολόγιο) στα Κύθηρα για να δέχεται και να μεταβιβάζει σήματα. Για το σκοπό αυτό κρίθηκε  καταλληλότερος χώρος το Μουδάρι και δόθηκε εντολή κατασκευής κτηρίου στην περιοχή, στο οποίο θα έβαζαν τον ειδικό ιστό μέσω του οποίου εξειδικευμένος υπάλληλος θα έστελνε και θα λάβαινε τα σήματα. Για την κατασκευή του κτηρίου αυτού, που απέχει 260μ από το Φάρο, ελάχιστες διαθέσιμες πληροφορίες υπάρχουν. Σύμφωνα με μία αναφορά του Ι.Π.Κασιμάτη το έργο ολοκληρώθηκε το 1903 και το κόστος του κατέβαλε η  Βρετανική υπηρεσία φάρων. Το κτήριο κατασκευάστηκε από ντόπια πέτρα ασβεστόλιθου και φαίνεται να ήταν καλή κατασκευή, αφού υπάρχει ακόμα σε ανεκτή κατάσταση. Δεν είναι γνωστός ο τρόπος κατασκευής της οροφής, η οποία έχει καταστραφεί, όπως φαίνεται όμως ήταν κεραμοσκεπή. Μερικοί εικάζουν, αν και δεν υπάρχουν στοιχεία, ότι, όταν εγκαταλείφθηκε το Σηματορείο, με τη  γρήγορη επέκταση του τηλέγραφου, κάτοικοι της περιοχής αφαίρεσαν την ξυλεία της οροφής και  τα κεραμίδια, τα οποία ήταν από το εργοστάσιο του Δηλαβέρη! Την εποπτεία, σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες και την επίβλεψη του έργου είχε ο Εμμ. Καλλίγερος-Καγαρέλας από το Στραπόδι, (πάππος του εκδότη των «Κ», αδειούχος εργολήπτης από το Νομό Αργολιδοκορινθίας, στον οποίο τότε υπάγονταν τα Κύθηρα, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στον Καραβά και έκανε αρκετά αργότερα και την επίβλεψη της κατασκευής του δρόμου Αγία Πελαγία-Καραβάς, που ξεκίνησε το 1920. Διέμενε στην οικία της οικογενείας του Κων. Κύπριου, ο οποίος μας είχε δώσει και τις σχετικές πληροφορίες). Την εργολαβία είχε ο Γαβριήλ Χάρος από το Λειβάδι. Φυσικά σήμερα ο ιστός είναι σκουριασμένος και πεσμένος στον τοίχο και πολλά τμήματα του μηχανισμού στο έδαφος σε κομμάτια. Αναφέρεται ότι ο ιστός αυτός είναι ο μόνος που διασώζεται σε όλη την Ελλάδα και ότι το κτήριο, επίσης το μοναδικό που σώζεται σε καλή κατάσταση, θα έπρεπε να αποκατασταθεί λόγω και αυτό της μοναδικότητός του και παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλέον στέγη, ενώ δεν έχουν σωθεί φωτογραφίες πώς ήταν αυτή, όμως σίγουρα θα βρεθεί τρόπος, αν αποφασισθεί να γίνει κάτι.

Με την ευκαιρία της κατασκευής του δρόμου πρέπει να αναληφθεί άμεσα πρωτοβουλία, ώστε να επισκευασθεί το κτήριο και μέρος του ιστού και του μηχανισμού που είναι δυνατόν, καθώς αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας μας και δεν πρέπει να μείνουν στα σημερινά χάλια. Την πρωτοβουλία θα μπορούσε να αναλάβει η Εγχώριος, στην οποία μάλλον ανήκει το κτήριο (αν και μερικοί λένε ότι ανήκει στο Πολεμικό Ναυτικό λόγω του παρακείμενου Φάρου) ή ο Δήμος με τη βοήθεια τοπικών συλλόγων και με την αναζήτηση χορηγών ή την ανάληψη του έργου από την Περιφέρεια, που έχει πρόσβαση σε κονδύλια της Ε.Ε. για ανάλογα έργα. Είναι κρίμα να αφήνονται στο έλεος του Θεού και να καταστρέφονται έργα-μνημεία, όπως αυτό.

(Σημ. Εάν κάποιος έχει περισσότερα στοιχεία για το Σηματορείο ή παλαιές φωτογραφίες παρακαλούμε να επικοινωνήσει μαζί μας, καθώς ετοιμάζουμε εκτενέστερο αφιέρωμα στο θέμα αυτό).

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2018 ΤΗΣ ΕΝΤΥΠΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ