Νέες ασθένειες καταστρέφουν δέντρα και καλλιέργειες στην Ε.Ε.

Για παράδειγμα, από τότε που οι επιστήμονες ανακάλυψαν για πρώτη φορά την χylella fastidiosa το 2013 στην Απουλία της Ιταλίας, η ασθένεια έχει σκοτώσει το ένα τρίτο των 60 εκατομμυρίων ελαιόδεντρων της περιοχής. Η Απούλια κάποτε παρήγαγε σχεδόν το μισό ελαιόλαδο της Ιταλίας ενώ πολλά από τα ελαιόδεντρα είχαν ηλικία αιώνων. Τα αγροκτήματα σταμάτησαν να παράγουν, τα ελαιοτριβεία χρεοκόπησαν και οι τουρίστες απέφευγαν την περιοχή. Χωρίς ακόμα να υπάρχει κάποια θεραπεία, το βακτήριο έχει ήδη προκαλέσει ζημιές που υπολογίζονται στο ένα δισεκατομμύριο ευρώ.

Μια δεκαετία αργότερα, η απειλή για τα ευρωπαϊκά φυτά από την χylella και άλλες ασθένειες συνεχίζει να είναι παρούσα: τον Φεβρουάριο του 2024, οι επιστήμονες της Απουλίας ανακάλυψαν ένα άλλο υποείδος της χylella, το οποίο είχε εξολοθρεύσει τους αμπελώνες των Ηνωμένων Πολιτειών και δεν είχε ποτέ προηγουμένως εντοπιστεί στην Ιταλία. Για πολλούς αγρότες, επιστήμονες και ρυθμιστικές αρχές, η εμφάνιση αυτής της νέας ασθένειας είναι ενδεικτική ενός πολύ ευρύτερου προβλήματος: της δυσκολίας της Ε.Ε. να περιορίσει την εισαγωγή νέων φυτικών ασθενειών.

Τα νέα στοιχεία, που δόθηκαν στη δημοσιότητα, δείχνουν ότι στην Ε.Ε. εντοπίζονται κάθε χρόνο δεκάδες εστίες νεοεισαχθεισών ασθενειών, αν και οι αγρότες από κοινού με τους επιστήμονες αγωνίζονται να τις περιορίσουν. Σε ολόκληρη την Ενωση τα κρούσματα νεοεισαχθεισών φυτικών ασθενειών συνεχίστηκαν με αμείωτο ρυθμό, κατά μέσο όρο 70 ετησίως, μεταξύ 2015 και 2020, παρά τους κανονισμούς για τις εισαγωγές που θεσπίστηκαν το 2016. Στο μεταξύ, αν και ορισμένα κράτη-μέλη έλαβαν μέτρα για την πρόληψη και τον περιορισμό των ασθενειών, οι επιστήμονες, οι επιδημιολόγοι φυτών και οι γεωπόνοι λένε ότι εξακολουθούν να είναι ανεπαρκή.

«Δεν μπορώ να καταλάβω πώς, μετά την χylella, δεν μάθαμε σχεδόν τίποτα», λέει ο Pierfederico La Notte, ένας Ιταλός επιδημιολόγος φυτών.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα βακτήρια χylella προήλθαν από τη Λατινική Αμερική και, πιθανότατα, μεταφέρθηκαν από καλλωπιστικά φυτά που πέρασαν από την Ολλανδία. Περίπου 30 δισεκατομμύρια φυτά και βολβοί εισήλθαν από τρίτες χώρες στην Ευρώπη μεταξύ 2005 και 2014, κυρίως μέσω ολλανδικών λιμανιών. Η Ε.Ε. θέσπισε νέους κανονισμούς το 2016 για την καλύτερη διαχείριση του τι φυτά εισέρχονται και πώς στην Ενωση. Παρ’ όλα αυτά, με τόσες πολλές πύλες εισόδου, οι επιστήμονες και οι ρυθμιστικές αρχές δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τον όγκο των εισερχόμενων φυτών.

Ετσι, το trioza erytreae θέτει σε κίνδυνο τα πορτογαλικά εσπεριδοειδή. Ενα βακτήριο που μολύνει τα καρότα και το σέλινο έχει προκαλέσει ανησυχίες μεταξύ αγροτών και επιστημόνων σε όλη την Ευρώπη ενώ το Hymenoscyphus fraxineus έχει σκοτώσει τις φλαμουριές στην Πολωνία. Πολλοί επιστήμονες φοβούνται ότι η εξάπλωση των ασθενειών θα βοηθηθεί και από την κλιματική κρίση, η οποία καθιστά την Ευρώπη ένα θερμότερο και πιο φιλόξενο μέρος για την ευδοκίμηση ξένων φυτοπαράσιτων.