Νικόλαος Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφώφ

Με την ευκαιρία της ανακοίνω­σης της συμμετοχής του Δήμου Κυ­θήρων στο έτος για τις ρωσοτουρκικές σχέσεις με εκδηλώσεις για τον Νικόλαο Φιλοσοφώφ τα «Κ» θε­ωρούν ενδιαφέρουσα τη δημοσίευση μία μικρής περίληψης από την περιπετειώδη ζωή ενός Ρώσου ναυ­άρχου, ο οποίος, μετά από μία σει­ρά οικογενειακών ατυχιών κατέλη­ξε φαροφύλακας στα Αντικύθηρα.

Ο Νικόλαος Φιλοσοφώφ του Νι­κολάου και της Σοφίας γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη στις 28 Απριλίου του 1867. Γόνος αριστο­κρατικής οικογένειας, ευπαρουσία­στος, λάτρης της λογοτεχνίας και της μουσικής.

Φοίτησε στη Ρωσική Σχολή του Αυτοκρατορικού Ναυτικού όπου α­ποφοίτησε το 1887. Παντρεύτηκε και απέκτησε δύο γιούς.

Δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί τα ονόματα της συζύγου του και των γιων του. Οι σχέσεις του με την αυλή του Τσά­ρου Νικόλαου Β’ ήταν πολύ καλές. Μάλιστα φημολογείτο ότι είχε βαπτίσει ένα από τα παιδιά του Τσά­ρου.

Υπηρέτησε σε διάφορες θαλάσ­σιες υπηρεσίες του Ρωσικού Ναυτι­κού. Το 1907 βρίσκεται στην Κρήτη, Κυβερνήτης του καταδρομικού «Χι- βίντιτς» επικεφαλής της Ρωσικής Ναυτικής Ειρηνευτικής Δύναμης η οποία έδρευε στην Μεγαλόνησο.

Στην Κρητική Πολιτεία έχουν παραμείνει πολεμικά πλοία των Με­γάλων Δυνάμεων, από ένα από κά­θε Δύναμη, οι δε θαλάσσιες συγκοι­νωνίες της Κρήτης διεξάγονται με ελληνικά και ξένα ατμόπλοια που προσεγγίζουν σε τακτική βάση τα λιμάνια της Κρήτης, ενώ οι κρητικές θάλασσες βρίσκονται συχνά πάνω στο δρόμο των ατμόπλοιων ανεξάρ­τητα εάν έχουν προορισμό την Κρή­τη.

Ενα από τα τελευταία, το «ΙMPERACTICE» του Αυστροουγγρικού Λόυντ, που εκτελούσε το δρομολό­γιο Τεργέστη-Καλκούτα, έπλεε τα ξημερώματα της Παρασκευής 9 Φεβρουαρίου 1907 κοντά στο Ελαφο- νήσι, μεταφέροντας 144 μέλη πλη­ρώματος και 38 επιβάτες. Η θάλασ­σα του Ελαφονησιού είναι πάντοτε πολύ επικίνδυνη για τα παραπλέοντα πλοία, από τις πιο επικίνδυνες της Μεσογείου, και είχαν συμβεί εκεί αρκετά ναυάγια, αφού μία ελάχι­στη παρέκκλιση από την πορεία του ενός πλοίου, μπορούσε να το ρίξει πάνω στις ξέρες. Αυτό συνέβη και την ημέρα εκείνη. Λόγω της μεγά­λης θαλασσοταραχής και των ισχυ­ρών ανέμων, το «Imperactice» ξέφυγε από την πορεία του και στη συνέ­χεια προσέκρουσε στους υφάλους του Ελαφονησιού. Οι επιβάτες και το πλήρωμα αναστατώθηκαν από τον εκκωφαντικό θόρυβο της πρό­σκρουσης, ενώ λίγο μετά έσβησαν οι λαμπτήρες και ο πλοίαρχος διέτα­ξε το πλήρωμα και τους επιβάτες να συγκεντρωθούν στη πλώρη του πλοίου, ενώ η πρύμνη ήταν μισοβυθισμένη και οι αποθήκες και οι χώροι των επιβατών είχαν γεμίσει νερό. Στο σημείο αυτό φάνηκε η αυταπάρ­νηση του κρητικού πληθυσμού, που μόλις αντελήφθη το ναυάγιο έσπευσε στην ακτή και υπό την καθοδήγη­ση του Ηγουμένου της Μονής Χρυσοσκαλίτισσας, αφενός κατάφερε να σώσει όσους ανθρώπους ήταν δυνατόν να σωθούν, αφετέρου κα­τάφερε να παράσχει τις πρώτες βοήθειες ώστε να μην κινδυνεύσουν οι ναυαγοί που ήταν σε άσχημη κα­τάσταση.

Ο Φιλοσοφώφ ειδοποιείται τότε και καταφθάνει με το «Χιβίντιτς» και το πλοίο Κάστωρ και περισυλλέγουν 144 ναυαγούς.

Για την σωτηρία των ναυαγών ο Φιλοσοφώφ βραβεύεται από την Ελληνική Κυβέρνηση και ο Τσάρος Νικόλαος του απονέμει τον τίτλο του Ναυάρχου. Το 1914 τοποθετεί­ται στην Οδησσό, Διευθυντής των Φάρων και της Πλοηγίας του Ευξείνου Πόντου.

Η επανάσταση των Μπολσεβί­κων το 1917 βρίσκει την οικογένεια Φιλοσοφώφ να μάχεται στο πλευρό του Τσάρου. Χάνει τον ένα γιό του στα πεδία των μαχών της επανάστα­σης. Μετά την πτώση του Τσάρου η οικογένεια Φιλοσοφώφ διώκεται α­πό τους Μπολσεβίκους, αυτοκτονεί ο δεύτερος γιός του και η σύζυγός του πεθαίνει από τις κακουχίες.

Μόνος ο Φιλοσοφώφ διαφεύγει από την Οδησσό και φτάνει πεζός στην Κωνσταντινούπολη και από ε­κεί με πλοίο στην Ελλάδα. Στα ελά­χιστα προσωπικά του αντικείμενα που φέρνει μαζί του στην Ελλάδα περιέχονται η Αγία Γραφή, ένα χάρ­της με το Φαρικό Δίκτυο του Ευξείνου Πόντου, ένα βιβλίο με το γενεα­λογικό δέντρο της οικογένειας Φιλοσοφώφ και μερικές φωτογραφίες.

Στην Αθήνα φιλοξενείται στην αυλή του βασιλιά Γεωργίου στο Τατόι, αλλά η θλίψη για τις απώλειές του δεν του επι­τρέπουν να ζήσει την κοσμική ζωή του παλατιού και μετακομίζει.

Το 1922 πα­ρουσιάζεται στην Διεύθυνση Φάρων στον τότε Διευθυ­ντή της Υπηρεσίας Φάρων Στυλιανό Λυκούδη, και του ζητά να προληφθεί σαν φαροφύλακας. Ο Λυκούδης τον ε­νημερώνει ότι προτίθεται να τον το­ποθετήσει ημερο­μίσθιο επιστάτη, διότι δεν είχε απο­κτήσει την Ελληνι­κή Υπηκοότητα, στον νέο Φάρο της Ελαφονήσου στην Κρήτη. Σύμφωνα με τα λόγια του Λυκούδη, όταν έδει­ξε στον χάρτη την περιοχή του Φά­ρου της Ελαφονήσου ο Φιλοσοφώφ κατέρρευσε και με δάκρυα στα μά­τια τού αφηγήθηκε την ιστορία του Imperactice.

…. «Εκεί που έσωσα δεκάδες ναυαγούς εκεί σώθηκα και εγώ ναυαγός της ζωής»

Το 1923 παντρεύεται για δεύτε­ρη φορά με την Μαρία Ιβάνοβα, Ρωσίδα πρόσφυγα από την Οδησσό και κατά 30 χρόνια νεώτερή του. Αλλά η ζωή τού επιφύλασσε άλλη μια κα­κουχία. Η σύζυγός του απεβίωσε α­πό βαριά ασθένεια το 1925 στο Γαλ­λικό Νοσοκομείο Αθηνών.

 

Την 11 Οκτωβρίου του 1924 λαμβάνει την Ελληνική Υπηκοότητα και ορκίζεται μόνιμος Επιστάτης Α’ τάξης. Το 1926 μετατίθεται στο φά­ρο Απολυτάρες Αντικυθήρων όπου συνυπηρετεί με τον Παναγιώτη Μεγαλοκονόμο από το Καψάλι (Μποτή) και αργότερα γνωρίζει και παντρεύ­εται με την Ζαμπία (Πιπίνα) Χαρχαλάκη το 1927 και αποκτούν ένα γιο τον Νικήτα. Παραμένει στα Αντικύθηρα μέχρι την αποστρατεία του το έτος 1933. Μετά την αποστρατεία του, παραμένει για άλλα 2 χρόνια στην Υπηρεσία Φάρων ως καθηγη­τής φαροφυλάκων, ενώ πεθαίνει το 1946.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ζει στα Αντικύθηρα σε ένα σπίτι που του παραχωρήθηκε από το Ελληνικό Κράτος.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την συμβολή του στην οργάνω­ση και διάσωση του Ιστορικού Αρχείου των Αντικυθήρων από τις δυνάμεις κατοχής κατά τον 2ο Πα­γκόσμιο πόλεμο. Σήμερα ζουν στην Αθήνα οι δύο εγγονοί του Νίκος και Γιάννης Φιλοσοφώφ.

(Τα στοιχεία για τη ζωή του Νικ. Φιλοσοφώφ έχουν ληφθεί κυρίως α­πό Ημερολόγιο της Κοινότητος Αντικυθήρων, απ’ όπου και οι φωτο­γραφίες, αλλά και από το αφιέρωμα της εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ του 1995 για τους πέτρινους φάρους της Ελλάδος και το βιβλίο Πετρόκτιστοι φάροι, του ιδρύματος Αικ. Λασκαρίδου. Λίγα στοιχεία αντλήθηκαν και από το διαδίκτυο).

­

Δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση Φ. 309 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016