Νόσος Πάρκινσον: Καινοτόμο υπό δοκιμή εμβόλιο υπόσχεται θεραπεία

Τα αποτελέσματα μιας μικρής κλινικής δοκιμής, που δημοσιεύονται στο Nature Medicine, ίσως αποτελούν προάγγελο μιας επανάστασης στη διαχείριση της νόσου Πάρκινσον. Πρόκειται για ένα διαγνωστικό τεστ και μια πιθανή ανοσοθεραπεία που λειτουργεί όπως τα εμβόλια. Αν και σε αρχικό στάδιο, οι επιστήμονες πίσω από την πολλά υποσχόμενη έρευνα δηλώνουν ενθουασιασμένοι.

Αμφότερες οι καινοτόμες μέθοδοι στοχεύουν στην πρωτεΐνη α-συνουκλεΐνη. Τα σφάλματα κατά την αναδίπλωση της α-συνουκλεΐνης, η οποία υπάρχει φυσιολογικά στα κύτταρα, είναι αυτά που προκαλούν τις νευροεκφυλιστικές διαταραχές στη νόσο Πάρκινσον. Αυτή η μη φυσικά αναδιπλούμενη πρωτεΐνη αρχίζει και συσσωρεύεται στους νευρώνες, κυρίως τους ντοπαμινεργικούς που βρίσκονται στη μέλαινα ουσία (substantia nigra) του εγκεφάλου, περιοχή που εμπλέκεται στη ρύθμιση της κίνησης.

Παρότι η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει χρόνια τον ρόλο που διαδραματίζει στην εμφάνιση και παθολογία της νόσου, δεν έχει καταφέρει να τη μετρήσει και να στοχεύσει σε αυτήν. Όσον αφορά τις δυσκολίες στη μέτρηση, ο Δρ Mark Frasier, επικεφαλής επιστημονικός υπεύθυνος στο ίδρυμα Michael J. Fox Foundation για την Έρευνα της Νόσου Πάρκινσον, το οποίο χρηματοδότησε το πειραματικό σκέλος της έρευνας, εξηγεί ότι οι συγκεντρώσεις της παθολογικής α-συνουκλεΐνης είναι μικρές συγκριτικά με τη φυσιολογική της μορφή, οπότε γίνεται δύσκολη η απεικόνισή τους, ενώ η συσσώρευσή της στο εσωτερικό παρά την επιφάνεια των κυττάρων την καθιστά δυσδιάκριτη.

Έπειτα, σε περίπτωση που οι συσσωματώσεις είναι αρκετά μεγάλες για να ανιχνευθούν, είναι πολύ πιθανό να μοιάζουν στη δομή τους με τις πλάκες β-αμυλοειδούς ή πρωτεΐνης Ταυ (tau) -τις πρωτεΐνες που εμπλέκονται στη νόσο Αλτσχάιμερ– οπότε οι απεικονιστικές έλεγχοι να οδηγήσουν λανθασμένα σε διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ αντί Πάρκινσον.

Διαγνωστικό τεστ

Το καινοτόμο τεστ ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Τέξας και τη Vaxxinity, την εταιρεία βιοτεχνολογίας με έδρα στη Φλόριντα που ανέπτυξε το τεστ και τη θεραπεία, μετρά τα επίπεδα της παθολογικής α-συνουκλεΐνης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, επιχειρώντας να ξεπεράσει τα παραπάνω εμπόδια εκμεταλλευόμενο τις φυσιολογικές μορφές της πρωτεΐνης.

Οι ερευνητές παίρνουν φυσιολογικές μορφές της πρωτεΐνης και τις προσθέτουν στο εργαστήριο σε δείγματα νωτιαίου υγρού από ασθενείς· τυχόν παθολογικά δείγματα της α-συνουκλεΐνης έλκουν τις φυσιολογικές πρωτεΐνες σχηματίζοντας μεγαλύτερες συσσωρεύσεις. Στη συνέχεια, χρησιμοποιούν έναν ανιχνευτή φθορισμού για να εντοπίσουν πόσα αντισώματα έναντι της παραμορφωμένης πρωτεΐνης παρήγαγαν οι ασθενείς, με αποτέλεσμα να προκύπτει ένας βιοδείκτης ή ένα υποκατάστατο για το αποτέλεσμα της θεραπείας.

Εφόσον το τεστ αποδειχθεί στις επόμενες δοκιμές αποτελεσματικό και επικυρωθεί, θα δώσει τη δυνατότητα εντοπισμού των ασθενών σε πρώιμα στάδια, όταν οι θεραπείες είναι ακόμα αποτελεσματικές. Περαιτέρω έρευνα θα μπορούσε να βελτιώσει τον έλεγχο ώστε να αποκαλύπτει και τα άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον.

Εάν ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) χορηγήσει πλήρη έγκριση, θα αποτελέσει το πρώτο τεστ για τη διάγνωση της νόσου Πάρκινσον. To 2019, o FDA το έθεσε υπό καθεστώς “Breakthrough Device”, το αναγνώρισε δηλαδή ως ιατροτεχνολογικό προϊόν δηλαδή που μπορεί να εξασφαλίσει αποτελεσματική διάγνωση για τη σοβαρή πάθηση και ως εκ τούτου πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες ανάπτυξης και έγκρισής του.

Εμβόλιο ανοσοθεραπείας

Στόχος της θεραπείας, εξηγούν οι ερευνητές, είναι να μπορέσει το ίδιο το σώμα να αντιμετωπίσει τη νόσο. «Η βασική ιδέα είναι ότι οι ίδιοι οι ασθενείς θα πρέπει να αναγνωρίζουν τις δικές τους λανθασμένα αναδιπλούμενες πρωτεΐνες, και πρόκειται για εξατομικευμένη προσέγγιση ακριβώς επειδή το δικό τους ανοσοποιητικό σύστημα κάνει τη δουλειά» ανέφερε ο Δρ Frasier.

Στην κλινική δοκιμή φάσης Ι, που πραγματοποίησαν από κοινού ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τέξας, την Κλινική Μάγιο, το Ίδρυμα Michael J. Fox και τη Vaxxinity, συμμετείχαν 20 άτομα με νόσο Πάρκινσον που έλαβαν ενέσιμα τρεις δόσεις φαρμάκου σε διάστημα σχεδόν ενός έτους -μια ομάδα έλαβε άλλη δοσολογία και μια ψευδοφάρμακο (placebo). Καθώς στη φάση αυτή εξετάζεται μόνο η ασφάλεια της θεραπείας, συγκεντρώθηκαν μόνο ενδείξεις για την αποτελεσματικότητά της.

Συνολικά, τα άτομα που έλαβαν το εμβόλιο ανέπτυξαν περισσότερα αντισώματα κατά της παθολογικής πρωτεΐνης α-συνουκλεΐνης από εκείνους που εμβολιάστηκαν με εικονικό φάρμακο, σύμφωνα με τις μετρήσεις του ειδικού τεστ για τη νόσο Πάρκινσον. Τα αντισώματα άρχισαν να αυξάνονται περίπου τέσσερις μήνες από την έναρξη των εμβολιασμών.

«Αυτό που είναι μοναδικό στην τεχνολογία μας είναι ότι μπορεί να διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα προς παραγωγή πολλών και πολύ στοχευμένων αντισωμάτων κατά των τοξικών μορφών της α-συνουκλεΐνης, και μάλιστα με ασφαλή τρόπο, γεγονός καθησυχαστικό» σχολίασε ο Jean-Cosme Dodart, Α’ Αντιπρόεδρος έρευνας της Vaxxinity και κύριος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Περίπου οι μισοί από τους ασθενείς που συμμετείχαν στη δοκιμή εμφάνισαν υψηλά επίπεδα αντισωμάτων έναντι της παθολογικής α-συνουκλεΐνης, οι περισσότεροι εκ των οποίων έλαβαν την υψηλότερη δόση του εμβολίου. Επίσης, σημείωσαν τις υψηλότερες βαθμολογίες σε κινητικές και γνωστικές δοκιμασίες. Αν και το μικρό πληθυσμιακό δείγμα δεν επέτρεψε την ακριβή εκτίμηση στη βελτίωση των συμπτωμάτων, οι ερευνητές πιστεύουν ότι η μεγαλύτερη παρακολούθηση με αυτές τις δοκιμασίες και ενδεχομένως συχνότερες ή υψηλότερες δόσεις του εμβολίου θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υψηλότερες βαθμολογίες.