O Άγιος Γιώργης στα Λενταρακιάνικα

Η περιφέρεια των Φρατσίων άλλοτε ήταν πολυάνθρωπη. Kατά το 18ο αι. 400 άτομα περίπου μοιράζονταν στις ενορίες του Σωτήρα στα Κεντρωτιάνικα, των Αγίων Πάντων στα Κασιματιάνικα, του Αγίου Παντελεήμονα στα Παντολιάνικα-Ραυτακιάνικα, του Αγίου Γεωργίου στα Λενταρακιάνικα, του Αγίου Ιωάννου στα Μαρεντιάνικα, της Παναγίας της Τζιγκουριώτισας στα Παυλακιάνικα, της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας- Μανολίτισσας στα Ραϊσιάνικα, του Αγίου Δημητρίου, που σήμερα είναι κοιμητηριακός ναός και του Αγίου Χαραλάμπους στα Πετροχειλιάνικα.

Τα Λενταρακιάνικα είναι ένας όμορφος συνοικισμός με πολύτιμα απομεινάρια της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, που κάποτε έσφυζε από ζωή. Το 18ο αι. κατοικούσαν πάνω από 50 άτομα, ενώ κατά τα μέσα του 19ου αι. ήταν πάνω από 80 άτομα με το επώνυμο Λενταράκης και τα παρωνύμια Αραμάρας, Λαφαζάνης, Καρασουμάνουγλος, Μαμαλούκος, Κόντες, Ψεύτης, Προβύζης, Αμίτας. ΄Ολοι αυτοί κινούνταν γύρω από το ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος χτίστηκε από το Γεώργιο Λενταράκη ποτέ Θοδωρή, σύμφωνα με τη διαθήκη του,που συνέταξε κατά το 1682. ΄Ετσι θα πρέπει να τοποθετήσομε την ίδρυση του ναού περί τα μέσα του 17ου αι. Ο κτήτορας και ο πατέρας του, κατά τη συνήθεια της εποχής, προίκισαν το ναό με δύο σόχωρα, αμπέλι, χωράφι, ελιές. Στη διαθήκη του ο Γεώργιος αφήνει το ναό στο γιό του, τον παπά Μιχάλη Λενταράκη, να τον φροντίζει μαζί με την περιουσία, αφήνει δε παραγγελία, όταν χειροτονηθεί και άλλος ιερέας από την οικογένεια, να αναλαμβάνουν, κατά τη συνήθεια, την εφημερία εκ περιτροπής. Στη διαθήκη του ο παπά Μιχάλης Λενταράκης το 1733, θέλει να τον κηδεύσουν στον άγιο Γιώργη, «…οπου ηνε γονηκών του…» και αφήνει ένα χωράφι στον ΄Ελυσο «…και τα χαρτία του, οσα έχι να είνε εις τον αυτόν ναόν πάντοτε..»

΄Ετσι ο ναός πέρασε από γενιά σε γενιά στην οικογένεια Λενταράκη, η οποία ανέδειξε πολλούς ιερείς, που είχαν την υποχρέωση να συντηρούν το ναό, να φροντίζουν την περιουσία του και να διαθέτουν μέρος των εισοδημάτων «…διά να γήναιτε αγουμέντο εις τον αυτό ναό…»

Το 1736 ανέλαβε το ναό ο παπα- Γιάννης Λενταράκης, πιθανόν εγγονός του κτήτορος, ο οποίος έκαμε πολλές επισκευές και «καλλιέργειες» ανακαίνισε την αγία τράπεζα, επιδιόρθωσε όλη την εκκλησία εσωτερικά και εξωτερικά δύο φορές, έκανε επικάλυψη της στέγης με χελόπλακες για να την στεγανοποιήσει «…την δευτερι φορα εφερα και εβαλα χελόπλακες διατή εστασε ο θόλος όταν εβρεχε…» αγόρασε κανδήλια, θυμιατό, άμφια, δισκοπότηρα, καλύμματα, κασέλα για τα σκεύη του ναού, αρτοφόριο, τετραπόδιο, λειτουργικά βιβλία, μεταξύ των οποίων και μια φυλλάδα της Μυρτιδιώτισσας (μάλλον χειρόγραφη, διότι η πρώτη έντυπη έκδοση έγινε στη Βενετία το 1744) Ακόμα πλήρωσε αγιογράφο για τους 4 Ευαγγελιστές, τον Επιτάφιο θρήνο, και τον Πρόδρομο.

Το 1789 ο παπα-Βρετός Λενταράκης ποτέ Μιχάλη αφήνει μια πολύτιμη ενθύμηση:

« 1789 Iανουαρίου 20 Τζηρήγο

Eνθήμησης διά τα έξωδα οπού έκαμα και καληαίργηα εις τον ναόν του αγήου Γεωργήου Λενταρακηάνηκα ώς φένουνται την σήμερον διά τα οπήα εσημφόνησα με τον ζογράφο διά την άνωθεν δουλήα ήγουν γρόσηα τον αρηθμόν σαράντα Νο 40 και διά τες σπέζαις του οπού την εδούλεβε όλλον τον κερόν όλλα 15.

Δημήτρηος Καρβελάς βεβαιώνο τα άνωθεν»

Το όνομα του ζωγράφου είναι γνωστό στα Κύθηρα από ενυπόγραφες αλλά αχρονολόγητες φορητές εικόνες, που βρίσκονται σε δύο ναούς της Χώρας. Συγκεκριμένα στο ναό των Αγίων Πάντων, δεξιά στο Τέμπλο υπάρχει η εικόνα του Προδρόμου με την υπογραφή του ζωγράφου, καθώς επίσης και ο Ελκόμενος στο Δεσποτικό, εξαίρετα δείγματα μεταβυζαντινής αγιογραφίας. ΄Εργο του ιδίου ζωγράφου είναι και η εικόνα του Αγίου Γεωργίου στο φερώνυμο ναό του Βούργου, που ανήκει στην οικογένεια Καλούτση. Με αυτή την ενθύμηση του παπά Βρετού, μπορούμε με βεβαιότητα πλέον να τοποθετήσομε τον αγιογράφο Δημήτριο Καρβελά στο δεύτερο μισό του 18ου αι. Στα Κύθηρα εντοπίζονται Καρβελάδες στις απογραφές και στα ληξιαρχικά από το 1753 μέχρι το 1814 στη Χώρα και στις Πιτσινάδες. Μάλιστα στη Χώρα απογράφονται στην ενορία του Εσταυρωμένου και στην ενορία του Σωτήρα των Σφακιανών, όπου μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται το τοπωνύμιο «στου Καρβέλα». ΄Ενας από τους Καρβελάδες της Χώρας έχει το πατριδωνυμικό Βατικιώτης, ενώ αλλού Ασπρογίτης δηλ. από τα Ασπρόγεια. Η ονομασία αυτή είναι γνωστή στη Φλώρινα και στα Φάρσαλα. Πιθανόν όμως να απαντά και στην Πελοπόννησο. Κατά μία εκδοχή η οικογένεια Καρβελά είναι Κρητικής καταγωγής και μετά την άλωση του Χάνδακα πολλοί απ΄ αυτούς κινήθηκαν προς την Πελοπόννησο και τα Eπτάνησα. Προς το παρόν δεν γνωρίζομε, αν οι Καρβελάδες των Κυθήρων είχαν σχέση με το ζωγράφο, όπως δεν γνωρίζομε και ποια έργα έκανε ο ζωγράφος κατά παραγγελίαν του παπά Βρετού.

Ακόμη ο παπα Βρετός δίνει αναλυτικό λογαριασμό των εξόδων, που έκανε για το ναό. Ενδιαφέρον έχει το σημείο, που αναφέρεται στο πηγάδι, που βρίσκεται στο δρόμο δίπλα στο ναό. Αυτό το πηγάδι φημίζεται για το κρύο νερό του. Γύρω απ’ αυτό μαζεύονταν άλλοτε και έβγαζαν τα ριζικά και γενικά ήταν πολύτιμο για το συνοικισμό και σημείο αναφοράς, όπως κι ο άγιος Γιώργης. Φαίνεται πως ο παπα-Βρετός ισχυριζόταν, πως το πηγάδι ανήκει στο ναό, ενώ οι χωριανοί το θεωρούσαν κοινοτικό και τούτο τον οδήγησε στα δικαστήρια με όλα τα σχετικά έξοδα. «…και αν πρότης διά κρησήματα, οπου με εκατάτρεξαι όλλο το χορήο εις την βήζητα του ευγενού ανδρός Πέτρου Μαρτζέλου εζητόντας να μου πάρουν το ναιρό της εκκλησήας εξώδευσα γρόσηα εκατό επτά..»

Στην απογραφή του 1721 ο άγιος Γιώργης είναι οργανωμένη ενορία και τα ληξιαρχικά βιβλία του ναού αρχίζουν το 1722. Μέσα από αυτά περνούν όλοι οι Λενταράκηδες του 18ου και 19ου αι. καθώς και Μαρέντηδες, που είναι κλάδος των Λενταράκηδων. Κατά το 1862-1865 οι ενορίες των Φρατσίων περιορίστηκαν σε 4. Στον άγιο Γιώργη εφημερεύει ο Εμμανουήλ Λενταράκης. Κατά το το 1923 οι ενορίες των Φρατσίων συρρικνώθηκαν σε 2 από έλλειψη ιερέων. Το άλλοτε πολυπληθές ιερατείο της νήσου περιορίστηκε σε 28 άτομα. ΄Ετσι ο άγιος Γιώργης δεν λειτούργησε πια σαν ενορία. Ο τελευταίος ιερέας από την οικογένεια των κτητόρων ήταν ο παπά Κοσμάς Λενταράκης, ο επιλεγόμενος Σκονάκης, ο οποίος κατά το 1923 εφημέρευε στην Ελεούσα και στον άγιο Χαράλαμπο στα Πετροχειλιάνικα εκ περιτροπής. Σήμερα ο ναός πανηγυρίζει ανελλιπώς κατά την εορτή του αγίου.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Αγουμέντο= αύξηση, επέκταση (ιταλ.agomento)

Καλλιέργειες= εξωραϊσμοί, καλλωπισμοί ναών.

Τετραπόδιο= Πτυσσόμενο ξύλινο προσκυνητάρι, με 4 στηρίγματα

Σπέζες= έξοδα (ιταλ.spesa)

ΠΗΓΕΣ

Νοτάριος Δράκος Μορίζος βιβλίο 17 φ. 32rv και 19 φ. 46v-47r

Noτάριος παπα Πέτρος Μασσέλος filza 1, φ. 1rv

Φοίβος Πιομπίνος: Έλληνες αγιογράφοι μέχρι το 1821.

Σπύρου Στάθη: Κυθηραϊκή Επιθεώρησις 1923

Δημοσιεύθηκε στο φ. 234, Μάρτιος 2009 της έντυπης έκδοσης.