Ο Άγιος Ιωάννης ο εν Κρημνώ και το νερό της Αφροδίτης. Αρχαίοι θεοί και χριστιανοί άγιοι αντάμα…

Στον απότομο βράχο, που υψώνεται λίγες εκατοντάδες μέτρα πάνω από το Καψάλι, βρίσκεται μία μικρή σπηλιά στο ψηλότερο σημείο. Φθάνεις εκεί, αφού περάσεις το πανέμορφο πευκοδάσος, που έγινε τα τελευταία χρόνια κι ανέβεις τα σκαλιά από το τέλος του αμαξιτού δρόμου.

Μέσα στο βράχο ένα μικρό ναΐδριο αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη το Βαπτιστή με παλιές εικόνες περιμένει τον επισκέπτη. Στο βάθος της σπηλιάς μία μεγάλη πήλινη γαβάθα γεμίζει με σταγόνες, που πέφτουν από την οροφή της σπηλιάς. Αγίασμα, λένε ντόπιοι κι έτσι θα ‘ναι, αφού τα νερά τ’  αγιάζει πάντα η πίστη της ψυχής. Από το κεφαλόσκαλο στην είσοδο του ναϊδρίου αγναντεύεις εύκολα την Κρήτη, όταν στο επιτρέπει ο καιρός κι ακόμα πιο εύκολα τ’ Αντικύθηρα. Αντίκρυ ακριβώς ο φρουρός των Κυθήρων από τα Νότια, ο γυμνός βράχος της Χύτρας, που οι ναυτικοί την λένε Αυγό, με τους πετρίτες να κόβουν βόλτες συνεχώς γύρω της πάνω από τα χρυσαφιά λουλούδια της σεμπρεβίβας. Κάτω η πανέμορφη δίδυμη παραλία του Καψαλιού, να ησυχάζει στη σκιά του Ενετικού κάστρου και να σου θυμίζει τους μικροπολέμους που έκαναν για να κατακτήσουν αυτό τον τόπο άνθρωποι από χώρες μακρινές, που πήραν μόνες τους το δικαίωμα να μάχονται μέσα στον δικό μας και ξένο γι’  αυτούς  …αχυρώνα.

Μια κι εμείς είχαμε χάσει το παιχνίδι, όποιοι περνούσαν και μπορούσαν σκύλευαν πάνω στα χώματά μας, Ενετοί, Γάλλοι, Ρώσοι, Τούρκοι, Βρετανοί. Έπρεπε παντού να πατήσουν το πόδι τους, να μολέψουν, να φτιάξουν επικράτειες και αυτοκρατορίες. Κι οι  λαοί; Ποίος σκοτίζεται ποτέ γι’  αυτούς και ποίος τους ρωτά;

 

Πρωινό, λοιπόν, στον Άγιο Γιάννη το Γκρεμνό, όπως τον λένε σήμερα, τον Εγκρεμνό ή τον Εν Κρημνώ, όπως τον ήξεραν παλιότερα. Κάτω από το εκκλησάκι που είδαμε, υπήρχε, λένε ένα άλλο, αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο. Τώρα από πού βγήκε η φήμη ότι εδώ άρχισε να γράφει την Αποκάλυψη ο Ευαγγελιστής, ο οποίος αργότερα πήγε στην Πάτμο να την συμπληρώσει, δεν είναι γνωστό. Γεγονός είναι πως αρκετοί περιηγητές είχαν ακούσει το θρύλο και αποδίδουν σε αυτόν το μεγάλο σεβασμό που έτρεφαν οι κάτοικοι των Κυθήρων για το χώρο.

Εξ άλλου παρόμοιες παραδοχές είναι συνήθως θρύλοι που εγκαθίστανται σιγά –σιγά στις ψυχές των ανθρώπων και γίνονται εύκολα πεποιθήσεις άσχετα αν δεν έχουν κανένα ιστορικό υπόβαθρο. Σε όλους αρέσουν περισσότερο οι θρύλοι από την ιστορία, καθώς την τελευταία την γράφουν με δυσκολία σε σιδερένιες δέλτους, ενώ τους θρύλους τους διαδίδει ακόμα κι ο αέρας. Κι από αυτόν εδώ έχουμε άφθονο δόξα τω Θεώ.

Για να γυρίσουμε στο χώρο, τον ξέρουν μεν όλοι σήμερα, αφού τον βλέπουν να δεσπόζει πάνω από το πιο τουριστικό κομμάτι του νησιού, λίγοι όμως τον επισκέπτονται πια. Πού ν’  ανέβουν τόσα σκαλιά. Αν πήγαινε το αυτοκίνητο, καλά θα ήταν! Ο χώρος όμως υπάρχει. Ζει τη δική του ιστορία, που χάνεται εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια πίσω. Πόσα; Κανείς δεν τα έχει μετρήσει. Μία επιγραφή σε κτήριο πριν τα σκαλιά φέρεται να είναι του 18ου αι., μία άλλη που αναφέρει ο ιερέας Δανιήλ Βαρυπάτης που την είδε σε μία εικόνα του Βαπτιστή πηγαίνει πίσω στον 4ο αι, αν και φαίνεται ότι η υγρασία πρέπει να είχε «φάει» κάποιο γράμμα και να ήταν 14ος αι, που κι αυτός δεν είναι κοντά! Έχει όμως αυτό τόση σημασία; Ο τόπος εκεί είναι αγιασμένος κατά την παράδοση εδώ και χιλιάδες χρόνια. Κι αυτό γιατί στο δημόσιο δρόμο, λίγα μόλις μέτρα παρακάτω, ένας άλλος θρύλος για ένα άλλο ιερό μας πάει πίσω πάλι μερικές χιλιάδες χρόνια. Εκεί, λέει αυτός ο θρύλος, που τον ξανάγραψαν οι γνωστοί παραμυθάδες του Μ. Ναπολέοντα αδελφοί Στεφανόπολι,  ότι  ήταν ένα ιερό της θεάς των Κυθήρων της Αφροδίτης και ότι εκεί χάρηκαν τις πρώτες μέρες του έρωτά τους οι πλέον διάσημοι εραστές της Μυθολογίας, ο Πάρις με την Ωραία Ελένη, την οποία, όταν ο πρώτος την έκλεψε από τη Σπάρτη, την έφερε στα γειτονικά και ζάθεα Κύθηρα για να προσκυνήσουν μαζί τη θεά του έρωτα στον ιερό της τόπο.

Να λοιπόν, που αρχαίοι θεοί και χριστιανοί άγιοι συνυπάρχουν αρμονικά, όπως γίνεται άπειρες φορές σε πολλούς τόπους. Εκεί, λοιπόν, λέει πάλι ο θρύλος, που περίμεναν ούριο άνεμο για να πλεύσουν για την Τροία, έκαναν τις πρώτες τους σπονδές στη θεά του έρωτα και ήπιαν νερό από το πηγάδι, που αργότερα το είπαν το «Νερό της Αφροδίτης».

Σε αυτό το χώρο, τον αιώνια δημόσιο κι αναπαλλοτρίωτο, είχαν χτίσει οι Ενετοί ένα πεντάγωνο κτήριο, που κατεδαφίστηκε ή έπεσε κάπου στα τέλη του 19ου αι ή τις αρχές του 20ού αι. Εκεί, από το πόδι ενός αγάλματος της Αφροδίτης έτρεχε νερό και ήταν κι αυτό θαυματουργό, αλλά, μαζί με το κτήριο χάθηκε κι αυτό. Ίσως εδώ να έχει τη βάση του ο άλλος θρύλος, πως ο Ιωάννης ξεκίνησε να γράφει εδώ την Αποκάλυψή του. Ποίος μπορεί να φαντασθεί πλέον ιδανικό χώρο από ένα σπήλαιο που δεσπόζει σε ένα βράχο, απ’  όπου μπορείς να δεις με τη φαντασία σου τη θεά της ομορφιάς;

Εμείς, σήμερα, που ψάχνουμε τους τουρίστες με το …καμάκι για να ξεδιψάσουν τις μικροεπενδύσεις μας στον τόπο, ούτε το ένα σκεφθήκαμε να αξιοποιήσουμε, ούτε το άλλο. Ούτε για την Αφροδίτη μιλάμε και για την προστασία που έδωσε στον Πάρι και την καλή του, ούτε για τον Άγιο Ιωάννη, που αυστηρά είδε και προφήτεψε τα μελλούμενα μέσα από τις φρικτές σελίδες της Αποκάλυψης. Προς το παρόν μας αρκεί να τους πουλάμε λίγα χρωματιστά μπιχλιμπίδια, κατασκευασμένα συνήθως στην Κίνα, να βγάζουμε κανένα ευρώ. Όσο για τον τρόπο να βγάζουμε περισσότερα, ούτε που τον σκεπτόμαστε.

Μήπως όμως ξέρουμε για Αφροδίτες και Ευαγγελιστές; Άντε το πολύ-πολύ να μιλάμε για σύγχρονες Αφροδίτες του καλοκαιριού, αν δούμε κάποια καλλίπυγο απομίμησή της να λικνίζεται στην αμμουδιά… Κι όσο για τον Άγιο, ούτε τον είδαμε, ούτε ξέρουμε για τους θρύλους της Αποκάλυψης. Και βρήκαν άλλοι τον τρόπο να διαφημίζουν τον τόπο τους και τα χρυσά τους ηλιοβασιλέματα, τα οποία μαγνητίζουν χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο που έρχονται να παντρευτούν στα μέρη τους.

Κι εδώ, που είχε το ιερό της η ίδια η θεά της ομορφιάς αυτοπροσώπως, δεν αφήνουμε να διαφημιστεί το ίδιο, να έρχονται από παντού να ονειρεύονται τον έρωτά τους, να δει λίγη προκοπή ο τόπος, να έρχονται από παντού να κάνουν το γάμο τους στο νησί του έρωτα και να έχουν ταυτόχρονα τις ευλογίες της Αφροδίτης και του Μεγάλου Θεολόγου. (Δυστυχώς όμως, ακόμα κι αν τυχόν φανεί κανείς, υπάρχουν τρόποι να τον κάνουμε να φύγει και να ψάχνει αλλού για γάμους, για έρωτες και Αφροδίτες και να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του). Ούτε όμως κάνουμε κάτι αντίστοιχο με αυτό που έξυπνα κάνει η εκκλησία στην Πάτμο και το νησί γεμίζει τουρίστες – προσκυνητές. Εδώ τα ξεχάσαμε-ξεγράψαμε όλα!

Το μικρό εκκλησάκι μέσα στο βράχο μένει τώρα έρημο. Μέχρι πριν λίγα χρόνια ανέβαινε εκεί λίγες φορές το χρόνο ο υπέργηρος λευίτης της Χώρας, ο παπά Σταύρος. Τώρα όμως που ανέβηκε και αυτός στις ουράνιες πεδιάδες λιγόστεψαν κι οι ευλογίες στον Ευαγγελιστή. Να είχε, λέει, και ο Κύριλλος Κεντρωτής, τη φλόγα του δυναμικού Αγαθάγγελου Καλλίγερου, που του έδωσαν οι Άγγλοι την εξουσιοδότηση (που είχαν σίγουρα πιο πολύ μυαλό από τους δικούς μας…), να χτίσει τα Μυρτίδια, που την ίδια εποχή είχε αναλάβει το μοναστήρι στον Εγκρεμνό! (Όμως αυτός ο ευλογημένος, όπως μαρτυρεί και πάλι ο ίδιος χρονικογράφος ο Βαρυπάτης, ιερέας κι αυτός, ενδιαφερόταν περισσότερο για το …καλό φαΐ).  Κι έτσι πέρασαν τα χρόνια κι ο ναός ερήμωσε. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια φλόγα!

 Και τώρα όμως ο τόπος αυτός είναι πρόκληση. Πρόκληση για όσους θέλουν να στηρίξουν τον τουρισμό μόνο στις καλές ταβέρνες, πρόκληση για όσους θέλουν να διασώσουν την ιστορία και τον πολιτισμό, σε όσους βλέπουν πέραν από ασφαλτοστρώσεις και άκομψα κτίσματα,  σε όσους βλέπουν κάτι παραπέρα και θέλουν να ταιριάξουμε στον τόπο μας τους μειλίχιους, χαρούμενους και ανθρώπινους θεούς της αρχαιότητος με τους αυστηρούς χαρακτήρες της χριστιανοσύνης. Σε όλα όμως μπορούν οι άνθρωποι να βρουν ένα κοινό βάδισμα.

Κι ας είναι αυτό το πιο δύσκολο πράγμα σε αυτή τη χώρα σήμερα…

Ε. Π. ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ