Ο Χότζας στο Δημόσιο

Είναι γνωστή η ιστορία του Ναστραντίν Χότζα, που κάποιος του παραπονέθηκε ότι περνάει χάλια γιατί στο σπίτι του, που είναι ένα δωμάτιο καθώς μένουν αυτός, η γυναίκα του, τα παιδιά του και η πεθερά του. Του λέει ο Χότζας βάλε τον σκύλο σου στο σπίτι τον βάζει και μετά τον ρωτάει, πως είναι τώρα τα πράγματα; Χειρότερα του απαντά ο άνθρωπος και τότε ο Χότζας τον συμβουλεύει: “τώρα βάλε και τη γάτα”.

Πράγματι ο ταλαίπωρος άνθρωπος το κάνει και στην ερώτηση του Χότζα για το πως είναι τα πράγματα απαντάει “ακόμα πιο χειρότερα”. Βάλε και τον κόκκορα μέσα επιμένει ο Χότζας και στη γνωστή ερώτηση ο άνθρωπος που του είχε εκφράσει το παράπονο απαντάει πως η κατάσταση είναι ακόμα πιο χειρότερη, “Τότε βάλε και τον γάιδαρο μέσα” τον προτρέπει ο Χότζας. Μετά και τον γάιδαρο τον ρωτάει για ακόμη μια φορά πως είναι τα πράγματα στο σπίτι για να πάρει την απάντηση “ανυπόφορα”. Τότε βγάλε τον γάιδαρο τον συμβουλεύει και αρχίζει πάλι να τον ρωτάει για το πως είναι η κατάσταση στο σπίτι για να ακούσει τη φράση “λίγο καλύτερα”. Τότε τον συμβουλεύει να αρχίσει να βγάζει ένα -ένα τα ζώα που έβαλε και έτσι ήλθε στα ίσα και ένιωθε πως το σπίτι ήταν και ευρύχωρο.

Η ιστορία αυτή θα μπορούσε να εφαρμοσθεί κατά αναλογία στο κράτος, στη κοινωνία και στη καθημερινή μας ζωή, αν θα μπορούσαμε να αποβάλλουμε μόνοι μας ή με τις κατάλληλες διαδικασίες από το κράτος ή από άλλους τρίτους, κάποιες οχληρές καταστάσεις, τις οποίες ανεπαίσθητα, χωρίς να αντιληφθούμε, μας έχουν επιβληθεί ή έχομε αποδεχθεί ως αναπόφευκτες, και έτσι θα μπορούσε η ζωή μας να γίνει κάπως καλύτερη.

Φυσικά δεν αναφέρομαι στα μεγάλα προβλήματα που μαστίζουν τη χώρα και την υφήλιο, όπως είναι οι γεωπολιτικές αλλαγές ή απειλές για τη χώρα μας ή ο πόλεμος στην Ουκρανία, η παγκόσμια περιβαλλοντολογική ή επισιτιστική ή ενεργειακή ή οικονομική κρίση ή η πανδημία, ενδεχομένως όμως μπορούμε να περιορίσιμε κάποιες από τις συνέπειες αυτών, αλλά αναφέρομαι κυρίως στα καθημερινά προβλήματα, που μας ταλαιπωρούν.

Τα προβλήματα αυτά είναι γνωστά στις αρμόδιες αρχές, στις εκάστοτε κυβερνήσεις, στους φορείς, που ιδρύθηκαν από το κράτος, όπως είναι οι ανεξάρτητες αρχές, η από ιδιώτες όπως κάποια σωματεία και διάφορες ΜΚΟ, ειδικά για να επιλύουν τέτοια προβλήματα ή για να μας προστατεύουν από τις συνέπειες τους και δεν μπορούν να ισχυριστούν άγνοια, που είναι η συνηθισμένη δικαιολογία για την απραξία τους.

Όμως όλοι τους ύστερα από κάποια αρχική δραστηριότητα υποκύπτουν στην όσμωση και περιπίπτουν στην δημοσιοϋπαλληλική ρουτίνα και γραφειοκρατική αγκύλωση με αποτέλεσμα να παράγουν υποπολλαπλάσιο έργο του αναμενομένου, αλλά κανείς δεν ενοχλείται ούτε ζητά ευθύνες, ενώ αντίθετα ευημερούν οι αριθμοί, που εμφανίζουν με πανηγυρικές ανακοινώσεις, ότι παράγεται έργο, χωρίς όμως ο λαός να το αντιλαμβάνεται ή να επωφελείται από αυτό.

Γενικά χαρακτηριστικά της ενσυνείδητης αυτής πολιτικής είναι ότι στα περισσότερα προγράμματα και σχεδιασμούς εκτελέσεως δημόσιων έργων ή μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση ή στην εκπαίδευση δεν υπάρχει συνέχεια (follow up), αφού ή οι νόμοι μένουν ανενεργοί ή δεν εκδίδονται οι απαραίτητες ΥΑ ή ΚΥΑ για τη εφαρμογή τους και μένουν απλά οι σχετικές πανηγυρικές υπουργικές διακηρύξεις, που ενδεχομένως μετά μεγάλο χρονικό διάστημα και με άλλο καθεστώς θα υλοποιηθούν. Διαχρονικά κατά μέσο όρο οι 8 στους 10 νόμους που ψηφίζονται δεν εκτελούνται. Το ζήτημα είναι κατ΄ εξοχή πολιτικό και δεν ωφελεί η θέσπιση του νόμου που πρότεινε ο Εμμανουήλ Ροΐδης «ενός νόμου έχομε χρεία, περί τηρήσεως των κειμένων νόμων».

Άλλο χαρακτηριστικό του Δημόσιου Τομέα, είναι ότι σχεδόν κανένας ΔΥ δεν σηκώνει το τηλέφωνο για πληροφορίες και φοβάμαι, ότι σε λίγο δεν θα απαντούν ούτε στα e-mail, μολονότι υπάρχει ρητή υποχρέωση προς τούτο από τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας. Φυσικά κατά κανόνα δεν απαντούν και στις διαμαρτυρίες για μη απάντηση. Η διάταξη που προέβλεπε καταβολή αποζημίωσης για μη απάντηση καταργήθηκε. Μετά την ψηφιοποίηση του κράτους συντελέσθηκε ένα μεγάλο βήμα για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση της χώρας, αλλά ένας μεγάλος όγκος εργασίας των ΔΥ ακόμα και η έκδοση συντάξεων εκτελείται από ιδιώτες.

Το ζήτημα της αξιολόγησης των ΔΥ και των πειθαρχικών ευθυνών είναι σύνθετο, πολιτικό, γιατί κανένας πολιτικός δεν τολμά να απολύσει ΔΥ, που τρούπωσε και κανένας συνδικαλιστής δεν θα το επιτρέψει. Άλλωστε με το νέο νόμο του κ. Βορίδη, ο ΔΥ που υστερεί δεν απολύεται ή τιμωρείται, αλλά στέλνεται σε σεμινάριο για επιμόρφωση.

Φυσικά δεν μπορώ να τα καταγράψω όλα τα προβλήματα ή να προτείνω λύσεις, γιατί αυτό αποτελεί ευθύνη του κράτους δικαίου, των θεσμικών οργάνων και φορέων, της κοινωνίας και των πολιτών, αλλά η ιστορία του Χότζα μας διδάσκει, ότι η λύση των προβλημάτων πρέπει να γίνεται σταδιακά με προτίμηση για τα επείγοντα, αλλά για αυτό απαιτείται συνεχής και σταθερή πολιτική βούληση (Constance volutes).

***

Λέανδρος Τ. Ρακιντζής – Αρεοπαγίτης ε.τ.