Ο χρονικογράφος Γρηγόριος Ιερομόναχος Λογοθέτης

Οι πατρωνίες ναών στα Κύθηρα δημιούργησαν πολλές λευιτικές οι­κογένειες, όπως η οικογένεια Λουράντου, Λεβούνη, Μαρσέλου, Μεγαλοκονόμου-Μεταξά, Λογοθέτη κ.α.

Στην οικογένεια Λογοθέτη από τα Λογοθετιάνικα, που ήσαν νοικοκυραίοι του Αγίου Μηνά ανήκει ο γνωστός χρονικογράφος, Γρηγόριος ιερομόναχος Λογοθέτης του Εμμανουήλ, κατά κόσμον Γεώργιος. Η οικογένεια Λογοθέτη συνδέ­θηκε με το Μυλοπόταμο και 3 διακε­κριμένοι ιερείς απ’ αυτήν την οικογένεια υπηρέτη­σαν σε ενορίες του κατά το 18ο και 19ο αι. Ο παπα Γεώργιος Λογοθέτης του Μηνά (1713-1793) θείος του χρονικογράφου και αρχιερατικός ε­πίτροπος της περιφέρειας Μυλοποτάμου, αφιέρωσε τη ζωή του στον άγιο Χαράλαμπο, διαμόρφωσε και ανέδειξε το χώρο γύρω από τον ά­γιο, εξωράισε το ναό, και οικοδόμη­σε κελιά με βοηθητικούς χώρους. Στη συνέχεια ο ιερομόναχος Γρηγόριος και ο ανε­ψιός του Γρηγορίου, Παπά Γεώρ­γιος Λογοθέτης του Μηνά, ο νεότε­ρος, κατέβαλαν μεγάλες προσπά­θειες για τον εμπλουτισμό και τη συντήρηση του συγκροτήματος.

Advertisement

   Στην απογραφή του 1770 ο χρο­νικογράφος είναι 19 ετών, αναγνώ­στης, που σημαίνει ότι βρίσκεται στον προθάλαμο της ιεροσύνης, και απογράφεται στον άγιο Μηνά στα Λογοθετιάνικα με τους γονείς του Μανώλη και Ειρήνη και τα αδέλφια του Μαρία, Έλενα, Μηνά και Διατσέντα. Το 1778, σε ηλικία 27 ετών χειροτονήθηκε ιερέας από τον Επί­σκοπο Κυθήρων Νεόφυτο Καλούτση. «Τῆ ιη΄ τοῦ Ἀπριλίου αψοη  ἐχειροτονίθη ἰερεύς τῆ χάριτη τοῦ παναγίου πνεύματος ὁ Γρηγόριος Λογοθέτης τοῦ Ἐμμανουήλ καί ἐδόθη αὐτῶ συστατικόν κατά τάξιν» Στις απογραφές του 1784 και 1788 απογράφεται στην ενορία του αγίου Σώζοντος, όπου υπηρέτησε ως εφη­μέριος και αρχιερατικός επίτροπος της περιφέρειας Μυλοποτάμου. Τα χρονικά του ο Λογοθέτης, που καλύπτουν την περίοδο από 1780 μέχρι 1817, άρχισε να καταγράφει όντας εφημέριος στο Μυλοπόταμο σε ηλικία περίπου 30 ετών. Είναι πολύτιμες καταγραφές γεγονότων του καθημερινού βίου στα Κύθηρα, αλλά κυρίως είναι πολύτιμες μαρτυρίες για τα συνταρακτικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στα Κύθηρα με την εναλλαγή των κυριάρχων και των πολιτικών συ­στημάτων κατά το τέλος του 18ου και τις αρχές του 19ου αι.

Η διαθήκη του Γρηγορίου με η­μερομηνία 30 Ιουλίου 1831 εγράφη στο σπίτι του, στον Άγιο Χαράλαμπο από τον νοτάριο Ιωάννη Δαρμάρο. «….μέσα εἰς τήν καμεροπούλαν του, πλησίον τοῦ πορτέγου του κατά ὀστρογάρμπη και τοῦ λαγκαδιοῦ τοῦ κοινοῦ δρόμου περ πονέντε, ὄπου ὁ αὐτός τεσταδόρος κοίτεται εἰς τόν κράβατον…» Επιθυμεί να ενταφιασθεί στον άγιο Χαράλαμπο «…ὁπού εἶναι ἀδελφάτο μας, ἀπέξω ἀπό τόν αὐτόν ναόν….» εις τον οποίον ναόν αφιερώνει « ἕνα εὐαγγέλιον ἀσημένιον, εἶναι ἐκείνο ὀπού ἔβαλα και μοῦ ἔφτιασαν εἰς την Σμήρνη, ὄταν ἐπήγα σωματικός εἰς τούς 1777, ἔνα τριόδηον, ἔνα πεντικοστάρη και ἔνα εὐκολόγιον καί μίαν ἱερατηκήν στολήν, δηλαδή ἔνα στηχάρη πάνινο ἅσπρο παπακερό, ἕνα πετραχήλη κίτρινον ἀτιλάζη, ἕ­να περιζόνιον με χαλκάδες ἀσεμίνιους, ή χαλκάδες με σμάλτα, ἕνα ζευγάρη ὑπομάνικα μεταξοτά καί μέ γαλόνη μισότριβα και ἕνα φελόνι ἄσπρο πουγασένιον και αὐτά τα ἀφιερώνο διά να ἕχη χρέος ὀ κατά κεροῦ ἐφημέριος νά μέ μνημονεύη παντωτινά…. » Αφήνει επίσης αφιε­ρώματα στον άγιο Σώζοντα,  στην Παναγία Ορφανή στο Μερτίδι, και στον άγιο Μηνά στα Λογοθετιάνικα «…εἰς το γιούς πατρονάτο μου…» Ο Γρηγόριος φαίνεται ότι έχει σεβαστή κτηματική περιουσία από κληρονομικό δικαίωμα και από αγορές δικές του στη Φοινικία, στις Όχελες, στο Πλατάνι, στις Μαγκουνάδες της περιφέρειας Λογοθετιανίκων αλλά και στο Μυλοπόταμο. Όλα αυτά τα αφήνει στα παιδιά του αδελφού του, του Μηνά, με την οι­κογένεια του οποίου φαίνεται ότι συνδέθηκε ιδιαίτερα. 0 Μηνάς έλει­πε στα μέρη της Ανατολής και ο Γρηγόριος φρόντισε τα ανίψια του σαν πατέρας, πάντρεψε την ανιψιά του Μαρία, ενώ τον ανιψιό του, τον παπα Γεώργη, με τον οποίο συγκα­τοικούσε μέχρι το τέλος, τον προε­τοίμασε για διάδοχό του στο ιερατι­κό στάδιο, τον μόρφωσε, τον πά­ντρεψε και τον κατέστησε γενικό κληρονόμο του αφήνοντάς του με­ταξύ των άλλων «….τήν ὀσπητοκατοικίαν ὄλην με κύπον καί μέ δένδρη ὠς βρίσκονται εἰς τό παρών χωρίον ἅγιον Σώστη, ὁπού εἶναι συνηνομένα μέ τόν ναόν τοῦ ἀγίου Χαραλάμπους….» Ακόμα στον παπα Γιώργη αφήνει όλα του τα «….μόμπιλε, στάμπηλε, κοινητά καί ἀκοίνητα……τόν ὁποίον ὀμπληγάρο, ἐάν καί γένουν ἰεροίς ἀπό τα παιδία του αυτοῦ μου ἀνεψιοῦ ἱερέος καί κλη­ρονόμου μου, νά τος μεράζη εἰς καιρόν θανάτου του ὅλα τά εκλησιαστηκά σκεύη, οπού ἔχω και τοῦ ἀπαρατῶ, ἀκόμα τον ὀμπληγάρω νά δόση προς τον υἰόν του Βασίλιον διά μίαν σύνεσιν ἀγάπης, ὀπού το ἀνάστεσα και αὐτό τούς δεκαέξε τόμους του Ρολήν….» Αυτός ο μικρανιψιός, ο Βασίλειος, φαίνεται ότι κι αυτός μορφώθηκε με τη φροντίδα του Γρηγορίου και είναι αυτός που οργάνωσε στο Μυλοπόταμο ιδιωτι­κό σχολείο και αντέδρασε στη λει­τουργία των δημόσιων αλληλοδιδα­κτικών σχολείων που οργανώθηκαν επί Αγγλικής προστασίας και άρχι­σαν να λειτουργούν στη δεκαετία του 1820. Μετά την Ένωση εξελέγη Δήμαρχος Φρατσίων.

Ο Γρηγόριος πέθανε στο Μυλο­πόταμο σε ηλικία 80 ετών, λίγες μέ­ρες μετά τη σύνταξη της διαθήκης του. Η ληξιαρχική πράξη θανάτου εγράφη στα λίμπρα της ενορίας του αγίου Σώζοντος «1831 χιλίους ὀ­κτακόσιους τριάντα ἔνα, μηνός Αὐγούστου τρις 3 ἡμέρα Δευτέρα ἕτος παλεόν. Ἐσώθη ο πανασιώτατος παπα κυρ Γρηγόριος Λογοθέ­της ποτέ Μανόλη καί πρόην επίτρο­πος Μυλοποτάμου, κάτικος εἰς τό παρόν χωρίον καί ἐθαύτη ἀπέξο ἀπό τήν ἐκκλησίαν τοῦ ἀγίου ἰερομάρτιρος Χαραλάμπους ζίσας χρό­νους ὀγδοήκοντα No 80 αἰωνία του ἡ μ<ν>ήμη. Γεράσημος ἱερομόνα­χος Τζιμέρις ἐφιμέριος»

ΠΗΓΕΣ

Γ.Α.Κ. Τοπικό Αρχείο Κυθήρων: Ληξιαρχικά ενορίας Αγίου Σώζο­ντος.

Γ.Α.Κ.Τοπικό Αρχείο Κυθήρων: Ληξιαρχικά ενορίας Αγίου Μηνά Λογοθετιανίκων

Γ.Α.Κ.Τοπικό Αρχείο Κυθήρων. Λυτή διαθήκη ιερομονάχου Γρηγορίου Λογοθέτη 31/7/1831. 
Νοτάριος Ιω. Δαρμάρος.

Κώδικας Επισκόπου Κυθήρων Νεοφύτου Καλούτση.

Απογραφές Πληθυσμού Κυθή­ρων 18ος αι. Εκδοση Εταιρείας Κυθηραϊκών Μελετών, 1997.

Σπύρου Στάθη: Κυθηραϊκή Επι­θεώρηση 1923. Χρονικά Ιερομονά­χου Γρηγορίου Λογοθέτη

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση Φ.280 – Μάιος 2013