Ηταν στη δεκαετία του ’90, αν δεν με απατά η μνήμη μου, όταν είχαν κυκλοφορήσει οι πρώτες εκδόσεις κλασικής ελληνικής λογοτεχνίας μεταφρασμένες στη δημοτική. Παπαδιαμάντης, Βιζυηνός και οι λοιποί είχαν μεταγραφεί από λογοτέχνες στο ιδίωμα της εποχής. Το επιχείρημα ήταν άκρως δημοκρατικό. Θα πρέπει να δώσουμε τη δυνατότητα στις νεότερες γενιές να έχουν πρόσβαση στους νεοέλληνες κλασικούς. Το εγχείρημα ήταν ανάλογο με τον εκσυγχρονισμό της Αθήνας όπου τα κλασικά τοπόσημα, εστιατόρια, καφενεία, ακόμη και πλατείες καταστρέφονταν για να προσαρμοσθούν στη ζωή της νέας πόλης, σε πεζοδρόμια γεμάτα τραπεζοκαθίσματα. Ομως τότε, όταν η λεγόμενη «προοδευτική» νοοτροπία είχε χτυπήσει ως ιός ακόμη και τους κλασικούς φιλολόγους πολλοί αξιόλογοι συγγραφείς, όπως ο Μένης Κουμανταρέας, είχαν υποστηρίξει το εγχείρημα. Το εγχείρημα δεν είχε την ίδια επιτυχία με την εξάπλωση των τραπεζοκαθισμάτων. Το οικονομικό όφελος δεν ήταν το ίδιο. Είχε όμως ιδεολογικό αντίκρισμα. Την παραδοχή ότι οι νεότερες γενιές δεν μιλούν την ίδια γλώσσα με τους κλασικούς. Και δεν αναφέρομαι στην αρχαία γραμματεία. Αναφέρομαι σε κείμενα που γράφτηκαν εκατό χρόνια πριν.
Πριν από δύο ή τρία χρόνια κυκλοφόρησε ξανά η Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του Φίνλεϊ σε μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Εργο κλασικό που κυκλοφορεί από το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. Πλην όμως η νέα έκδοση είχε και ένα επιπλέον μπόνους. Ο Παπαδιαμάντης μετέφρασε το έργο στα δικά του ελληνικά. Οι σύγχρονοι εκδότες του μετέφρασαν τη μετάφραση του Παπαδιαμάντη στα ελληνικά του 21ου αιώνα. Μετάφραση εις την δευτέρα – δεν ξέρω πώς λέγεται αυτό. Παγκόσμια πρωτοτυπία.
Ενας φίλος μού επεσήμανε προ ημερών ότι κυκλοφορούν έργα των Ελλήνων κλασικών συγγραφέων σε «απλοποιημένα ελληνικά» και ευσύνοπτες εκδόσεις. Πηνελόπη Δέλτα, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Παπαδιαμάντης, Βιζυηνός «Ποιος ήταν ο φονιάς του αδελφού μου». Απευθύνονται σε όσους μαθαίνουν τα ελληνικά ως δεύτερη γλώσσα. Θεμιτό ή όχι δεν ξέρω. Εκείνο που ξέρω είναι ότι με τον τρόπο που διδάσκονται τα ελληνικά στη Μέση Εκπαίδευση κάλλιστα θα μπορούσαν να διδαχθούν και στα Ελληνάκια της. Αν συνεχίσουμε έτσι τα ελληνικά θα διδάσκονται στα παιδιά μας με τους όρους της δεύτερης γλώσσας.
Η γλώσσα είναι υπαρξιακή αξία αντίστοιχη με τα σύνορά μας. Ομως, ενώ ξοδεύουμε δισεκατομμύρια για την προστασία των συνόρων μας, δεν ξοδεύουμε ούτε ένα δράμι μυαλό για την προστασία της γλώσσας μας.
Τι εννοώ; Εχει ο μαθητής της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επαφή με τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη ή του Βιζυηνού; Ή μήπως την θεωρεί απόξενη σε σχέση με τα ελληνικά που του διδάσκουν, κι αυτά που μιλάει στην καθημερινότητά του; Με δύο λόγια: το πρόβλημα της εκπαίδευσης, εκτός των άλλων, είναι ότι έχει περιορίσει το ιστορικό βάθος της ελληνικής γλώσσας στα τελευταία πενήντα ή εξήντα χρόνια. Κι ότι έχει αποκόψει τις νεότερες γενιές από την προοπτική της αρχαιότερης γλώσσας του Πολιτισμού μας. Το μεγαλείο των σύγχρονων Ελλήνων κλασικών είναι ότι έχτισαν γέφυρες με το ιστορικό βάθος της γλώσσας μας.
Αφήστε μας με τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και τους συνδικαλιστές. Δεν ενδιαφέρουν κανέναν εκτός απ’ αυτούς που ενδιαφέρουν. Αφήστε μας με τα ιδεολογήματα περί δημοτικής και καθαρεύουσας. Η ελληνική γλώσσα είναι μία. Και έχει έναν πλούτο αντίστοιχο με τη μακραίωνη επιβίωσή της. Μπορείτε να βρείτε μέθοδο για να περάσετε αυτόν τον πλούτο στις νεότερες γενιές; Να μια πραγματική μεταρρύθμιση της παιδείας.
Αν όχι, σε λίγα χρόνια από σήμερα, τα ελληνικά θα διδάσκονται ως δεύτερη γλώσσα στους Ελληνες. Και μακάρι η πρώτη να είναι τα αγγλικά. Το πιθανότερο είναι να επικρατήσει το υβριδικό ιδιόλεκτο των «γκρίκλις», αφού τα κοινωνικά δίκτυα έχουν μεγαλύτερη επιδραστικότητα από τη σχολική τάξη. Μην ανησυχείτε. Τίποτε φοβερό. Θα είναι δύσκολη η συνεννόησή μας. Λες και σήμερα είναι εύκολη.
Ας μην κοροϊδευόμαστε. Η γλώσσα είναι υπαρξιακή αξία για μας. Αντίστοιχη με τα σύνορά μας. Ομως ενώ ξοδεύουμε δισεκατομμύρια για την προστασία των συνόρων μας, δεν ξοδεύουμε ούτε ένα δράμι μυαλό για την προστασία της γλώσσας μας. Η πρώτη γραμμή αμύνης είναι η παρακαταθήκη της λογοτεχνίας μας. «Οπου και να θολώνει ο νους σας μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη», όπως έγραψε ο Ελύτης.
Kythira Online
