Ο καύσωνας «καίει» την αγροτική παραγωγή στις χώρες της Μεσογείου

Η ξηρασία, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και ο παρατεταμένος καύσωνας έπληξαν φέτος την αγροτική παραγωγή στις χώρες της Μεσογείου, προκαλώντας ζημιές, από τους ελαιώνες της Ισπανίας μέχρι τους σιτοβολώνες της Αλγερίας, μειώνοντας τις αποδόσεις και ωθώντας τους αγρότες να στραφούν σε πιο ανθεκτικές καλλιέργειες. Το κλίμα αλλάζει ταχύτερα στην περιοχή από ό,τι στα περισσότερα μέρη της Γης, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να επηρεάζουν την παραγωγή τροφίμων με πολλούς τρόπους. Οι αγελάδες, λόγου χάρη, παράγουν λιγότερο γάλα και οι μέλισσες είναι λιγότερο πρόθυμες να αναζητήσουν τροφή για γύρη, με αποτέλεσμα η παραγωγή μελιού να έχει μειωθεί κατά 70% σε σύγκριση με πέρυσι μόνον στην Ιταλία, σύμφωνα με την Coldiretti, τη μεγαλύτερη ένωση αγροτών της χώρας.

Οι μέσες θερμοκρασίες έχουν ήδη αυξηθεί κατά περίπου 1,5 β. Κελσίου από την αυγή της βιομηχανικής εποχής και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αγρότες στη Μεσόγειο αποτελούν προεπισκόπηση για τα επισιτιστικά προβλήματα που θα προκαλέσει παγκοσμίως ένας θερμότερος πλανήτης.

Το δέλτα του Εβρου στην Ισπανία, λόγου χάρη, όπου οι ορυζώνες εκτείνονται σε περίπου 200 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης, είναι εξαιρετικά ευάλωτο επειδή δέχεται διπλή πίεση από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την ξηρασία. Λόγω μιας παρατεταμένης ξηρασίας, ο ποταμός ήταν τόσο ξερός φέτος που, για πρώτη φορά, η παροχή νερού στο δέλτα διακόπηκε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε μία από τις χειρότερες σοδειές στην Ιστορία. «Αν καταφέρουμε να μαζέψουμε το 30% της περυσινής ποσότητας θα είναι πολύ», λένε αγρότες που καλλιεργούν ποικιλίες ρυζιού απαραίτητες για την παρασκευή μπίρας, δημητριακών και την τοπική σπεσιαλιτέ, την παέγια.

Οι βραχυπρόθεσμες λύσεις περιλαμβάνουν την επεξεργασία περισσότερων λυμάτων και την κάλυψη των καναλιών για να περιοριστεί η ποσότητα του νερού που εξατμίζεται. Η δημιουργία ζωνών προστασίας για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει, αλλά δεν θα λύσει το πρόβλημα. Σε ορισμένες περιοχές η παραγωγή ρυζιού δεν είναι πλέον εφικτή, λένε οι ειδικοί.

Στις περιοχές παραγωγής ρυζιού της βόρειας Ιταλίας η ξηρασία ήταν τόσο έντονη φέτος, που ορισμένοι αγρότες έχουν ήδη φυτέψει σόγια, η οποία απαιτεί λιγότερο νερό. Οι επιστήμονες δεν είναι αισιόδοξοι. Η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή αναφέρει ότι οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη στις παράκτιες χώρες της Μεσογείου θα ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες.

Στη βόρεια Ιταλία βάζουν σόγια αντί για ρύζι και φυτεύουν ελιές, στη νότια Ιταλία καλλιεργούν τροπικά φρούτα, στη νότια Γαλλία αμπελώνες καταστρέφονται.

Οι επιστήμονες στο IRTA, το Καταλανικό Ινστιτούτο Αγροτικών Τροφίμων και Τεχνολογίας, βοηθούν τους αγρότες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή, μελετώντας –μεταξύ άλλων– ποικιλίες ψαριών, φυκιών και θαλασσινών, που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τους ορυζώνες. Η IRTA έχει επίσης αναπτύξει μια νέα ποικιλία μήλων, σχεδιασμένη να αντέχει σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Παρόμοιες μελέτες γίνονται και αλλού. Στο Ισραήλ, ερευνητές ανέπτυξαν πρόσφατα μια νέα ποικιλία ντομάτας ανθεκτικής στην ξηρασία.

Η ξηρασία πιέζει το φτωχότερο νότιο άκρο της Μεσογείου, όπου οι οικονομίες αναγκάζονται να εισάγουν περισσότερο σιτάρι και άλλα βασικά τρόφιμα. Στην Αλγερία και το Μαρόκο τα χωράφια με σιτάρι, κριθάρι και άλλες βασικές καλλιέργειες κατά μήκος των μεσογειακών ακτών ξεράθηκαν από την επίμονη έλλειψη βροχοπτώσεων.

Κάποιοι προσπαθούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο το μεταβαλλόμενο κλίμα. Στη νότια Ιταλία οι αγρότες καλλιεργούν τροπικά φρούτα, όπως το… μάνγκο. Η καλλιέργεια φρούτων, όπως η μπανάνα, το μάνγκο και το αβοκάντο έχει τριπλασιαστεί στην Ιταλία τα τελευταία πέντε χρόνια και τώρα καλύπτει περίπου 12 τετραγωνικά χιλιόμετρα γεωργικής γης στις νοτιότερες περιοχές της χώρας, τη Σικελία, την Καλαβρία και την Απουλία, σύμφωνα με την Coldiretti. Στη βόρεια Ιταλία ο θερμότερος καιρός επέτρεψε τη μεγάλης κλίμακας παραγωγή ντομάτας και ελαιολάδου, καλλιέργειες που μέχρι πριν από 15 χρόνια ευδοκιμούσαν μόνο στις κεντρικές και νότιες περιοχές της χερσονήσου.

Στην οινοπαραγωγό περιοχή Languedoc της νότιας Γαλλίας, οι αμπελώνες έχουν καταστραφεί από ξηρασία μηνών και καύσωνα. Η έλλειψη βροχής συρρικνώνει τα σταφύλια, ενώ η ζέστη μπορεί να αυξήσει την περιεκτικότητα του κρασιού σε αλκοόλ και να αλλοιώσει τις χαρακτηριστικές γεύσεις ενός terroir.

Η περιοχή που εκτείνεται κατά μήκος της Μεσογείου κοντά στην Ισπανία είναι μια από εκείνες που κινδυνεύουν περισσότερο στη Γαλλία από την αύξηση της ζέστης και τις μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας. Οι οινοπαραγωγοί του Languedoc αναζητούν τρόπους για να προστατεύσουν τα προς το ζην από τις αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αφήνοντας μεταξύ άλλων το γρασίδι να αναπτυχθεί γύρω από τα αμπέλια τους για να συγκρατεί περισσότερη υγρασία στο έδαφος όταν βρέχει. Εξετάζουν επίσης τη φύτευση διαφορετικών ποικιλιών σταφυλιού, που μπορούν να αντέξουν καλύτερα στην ξηρασία και τη ζέστη.