Advertisement

Ο Μητροπολίτης Κυθήρων απαντά στο θέμα για τη συντήρηση της Εικόνας της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας.

1.035

Στο προηγούμενο φύλλο μας της έντυπης έκδοσης είχαμε κάνει αναφορά στο θέμα της συντήρησης της Εικόνας της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας και στην αντίρρηση της Μητροπόλεως Κυθήρων στη διαδικασία που ακολουθήθηκε. Στο άρθρο αυτό απάντησε ο Μητροπολίτης Κυθήρων κκ Σεραφείμ. Επειδή η απάντησή του είναι εκτενής και υπερβαίνει τις δυνατότητες της έντυπης έκδοσής μας, τη στιγμή που απαιτείται η δημοσίευση της αλληλογραφίας που προηγήθηκε (όπως είχαμε προαναγγείλει ότι θα κάναμε εν ανάγκη στην ηλεκτρονική μας έκδοση) αλλά και επειδή στην ίδια απάντηση ο Μητροπολίτης απαντά και σε ένα μικρό άρθρο μας-παράκληση σχετικά με την Εγχώριο, θα αναδημοσιεύσουμε τα δύο κείμενα εδώ, στη συνέχεια θα παραθέσουμε την αλληλογραφία (για την ακρίβεια όσα έγγραφα έχουμε υπ’  όψιν μας μέχρι σήμερα) στη συνέχεια θα δημοσιεύσουμε την επιστολή του Σεβασμιωτάτου και μία πολύ σύντομη δική μας απάντηση.

Δυστυχώς είναι αδύνατον όλα αυτά να παρατεθούν στην έντυπη έκδοση, καθώς θα είχαμε ανάγκη πολλών ακόμη σελίδων, ενώ έχουμε και τα …γενέθλιά μας για τα οποία κάτι πρέπει να γράψουμε μια και τώρα τα γιορτάζουμε.

Εννοείται ότι όλων αυτών θα κάνουμε απλή αναφορά στην έντυπη έκδοση οπότε, όποιος επιθυμεί να ανατρέξει στην παρούσα ηλεκτρονική ανάρτηση και να έχει την πλήρη εικόνα. Φυσικά σε όλα αυτά αναμένουμε την αντίδραση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, την οποία κυρίως αιτιάται ο Σεβασμιώτατος, καθώς η εφημερίδα μας δεν έκανε τίποτε άλλο πέραν του να καταγράψει  δημοσιογραφικά το θέμα προς ενημέρωση των αναγνωστών της, χωρίς να έχει λάβει θέσιν επί του παρόντος πριν να ακούσει και τον αντίλογο των καθ’ ύλην αρμοδίων, δηλαδή των υπηρεσιών του Υπ. Πολιτισμού.

Το άρθρο μας σχετικά με τη συντήρηση της Εικόνας παρατίθεται στη συνέχεια.

«Ιερός πόλεμος» Μητρόπολης σε Αρχαιολογική για τη συντήρηση της Μυρτιδιώτισσας.

Ξαφνική κρίση με απρόβλεπτες προεκτάσεις ξέσπασε ξαφνικά μεταξύ Μητροπολίτη Κυθήρων και Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και με επίκεντρο τη συντήρηση της εικόνας της Παναγίας Μυριδιώτισσας.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες μας το θέμα είχε ξεκινήσει πριν από αρκετό καιρό, όταν η επιτροπή των Μυρτιδίων διεπίστωσε ότι η εικόνα είχε άμεση ανάγκη συντηρήσεως, καθώς κατά την περιφορά και από τις καιρικές συνθήκες είχαν παρατηρηθεί φθορές. Μάλιστα αυτή η παρατήρηση ήταν και η αιτία της αναζήτησης ειδικού οχήματος μεταφοράς της εικόνας, όταν οι καιρικές συνθήκες το επέβαλαν, που κατέληξε με τη δωρεά του οχήματος αυτού από Κυθήριο που διοικεί μεγάλη εταιρεία αυτοκινήτων.

Το θέμα της συντήρησης ετέθη από μέλη του Εκκλ. Συμβουλίου την περασμένη άνοιξη όταν συνέτασσε η Εγχώριος τον προϋπολογισμό της, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και αυτός του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας σε ξεχωριστό λογαριασμό. Συμφωνήθηκε να διατεθεί ειδικό κονδύλιο για το σκοπό αυτό και, όπως ήταν απαραίτητο, ζητήθηκε εγγράφως η άδεια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δεδομένου ότι η εικόνα, εκτός από τη θρησκευτική και συμβολική της αξία έχει και ανάλογα μεγάλη αρχαιολογική αξία, αφού είναι έργο πολλών αιώνων.

Σε όλες τις σχετικές συζητήσεις παρίστατο ή έλαβε γνώση και ο Μητροπολίτης, ο οποίος δεν εξέφρασε τότε αντιρρήσεις για τη συντήρηση. Τελικά η Αρχαιολογική Υπηρεσία απάντησε στις 27 Σεπτεμβρίου και ανακοίνωνε στην Επιτροπή ότι θα έρχονταν στα Κύθηρα για το σκοπό αυτόν οι αρμόδιοι υπάλληλοι και αρχαιολόγοι, ενώ είχε ήδη συμφωνήσει για τη συντήρηση με ειδικό πάνω στο θέμα αυτό αναφέροντας και τις σχετικές λεπτομέρειες της διαδικασίας που θα ακολουθείτο, ενώ η όλη εργασία θα γινόταν επί τόπου.

Στις 2 Νοεμβρίου 2017 εστάλη από το Μητροπολίτη Κυθήρων κκ Σεραφείμ έγγραφο προς τη διευθύντρια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, στο οποίο τόνιζε ότι η Επιτροπή έλαβε την απόφαση χωρίς να ενημερώσει το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο και τον ίδιο, ζητούσε, λόγω της σοβαρότητος του θέματος 10ήμερο αναβολή και πρότεινε να γίνει η επίβλεψη της συντήρησης αυτής από άλλον συντηρητή ή υπό την επίβλεψή του, τον οποίο και κατονόμαζε.  Από την υπηρεσία δεν δόθηκε απάντηση (ή τουλάχιστον εμείς δεν γνωρίζουμε κάτι τέτοιο) με αποτέλεσμα να ακολουθήσει νέα επιστολή στις 8 Νοεμβρίου και ενώ το κλιμάκιο της Αρχαιολογικής ήταν ήδη στα Κύθηρα για να γίνει πραγματογνωμοσύνη και να ακολουθήσουν οι προτάσεις των ειδικών για τον τρόπο της συντήρησης. Στη νέα αυτή επιστολή ο Μητροπολίτης επανελάμβανε τους φόβους και τις επιφυλάξεις του, ζητούσε και πάλι αναβολή και πρότεινε για μία ακόμη φορά να συμμετάσχει στην όλη διαδικασία ο προτεινόμενος συντηρητής. Την επομένη, 9 Νοεμβρίου, ο Μητροπολίτης αποστέλλει νέα επιστολή στην οποία τονίζει τα εξής:

1.     Ότι ζήτησε την αναβολή της εργασίας και την παράσταση του προτεινομένου συντηρητή τα έξοδα του οποίου θα κατέβαλε η Μητρόπολη.

2.     Αναφέρει ότι αγνοήθηκε ο ίδιος και το εκκλησιαστικό Συμβούλιο και ότι είχε μόνο προφορική ενημέρωση από τον πρόεδρο της Εγχωρίου.

3.     Εκφράζει αμφιβολίες για τον ορισμό συντηρητού από την Αρχαιολογική για να φέρει εις πέρας ένα «τόσο μείζωνος και υπερτάτης σημασίας έργο».

4.     Εκφράζει παράπονο για το ότι δεν έλαβε απάντηση από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

5.     Μετά από αυτά δεν επιτρέπει στους εκπροσώπους της υπηρεσίας, τόσο τη συντήρηση, αλλά ακόμη και  το αρχικό διερευνητικό και διαγνωστικό στάδιο των εργασιών, ενώ τονίζει το φόβο ότι μετά τη συντήρηση θα μπορούσε να μην επανατοποθετηθεί ο μεταλλικός (Σ.Σ. χρυσός) επενδύτης (Σ.Σ. είχε τοποθετηθεί το 1837 από το Ν. Σπιθάκη και είναι άγνωστο αν και πόσες φορές έχει αφαιρεθεί για να συντηρηθεί η εικόνα).

6.     Τέλος θεωρεί απαράδεκτη και αδιάλλακτη τη στάση των αρχαιολογικών υπηρεσιών, ζητεί από τον εφημέριο να εφαρμόσει την απόφαση του Μητροπολίτη και επιφυλάσσεται για κάθε νόμιμο ενέργεια.

(Όλα τα σχετικά έγγραφα είναι στη διάθεση της εφημερίδας, αλλά είναι αδύνατη η δημοσίευσή τους λόγω της έκτασης που καταλαμβάνουν. Ανάλογα με τη συνέχεια στο θέμα ίσως παραστεί αναγκαία η δημοσιοποίηση των σχετικών εγγράφων στην ηλεκτρονική μας έκδοση σε μεταγενέστερο στάδιο)

Για να γίνει αντιληπτό από τον κόσμο που δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει τις διαδικασίες που ακολουθούνται σε αντίστοιχες περιπτώσεις βάσει του νόμου, οι πάσης φύσεως συντηρήσεις εικόνων που χαρακτηρίζονται Βυζαντινές ή μεταβυζαντινές ανήκουν στην αρμοδιότητα των αρμοδίων αρχαιολογικών υπηρεσιών, οι οποίες χορηγούν τις σχετικές άδειες και επιβλέπουν των εργασιών συντήρησης, καθώς οι εικόνες αυτές, εκτός από την προφανή λατρευτική τους αξία έχουν και αρχαιολογική αξία. Υπενθυμίζουμε ότι προ ετών σε συντήρηση εικόνος σε ναό της Σύρου βρέθηκε ότι η εικόνα, που συντηρούσαν ήταν ζωγραφισμένη από τον περίφημο Δομίνικο Θεοτοκόπουλο (Ελ Γκρέκο), ενώ λίγα χρόνια πριν άνοιξε στο Ηράκλειο της Κρήτης και στη Μονή της  Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών ένα εξαίρετο Χριστιανικό Μουσείο με εικόνες, πολλές εκ των οποίων ήταν άγνωστο μέχρι να συντηρηθούν ότι ήταν έργα διασήμων αγιογράφων της Κρητικής Σχολής (Δαμασκηνός, Ακοτάντος, Καστροφύλακας, Κορνάρος κλπ) μέχρι τότε δε ήταν οι περισσότερες σε διαφόρους ναούς ή μονές. Ας μην ξεχνάμε δε τις δικές μας εικόνες και τη μεγάλη τους περιπέτεια στη δεκαετία του ΄90, μερικές από τις οποίες έχουν βρει τη θέση τους στο Μουσείο Εικόνων στα Μυρτίδια.

Μετά πάντως από τα παραπάνω και τούτων δεδομένων οι αρμόδιοι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας απεχώρησαν χωρίς οποιαδήποτε ενέργεια, η Εικόνα, πλέον πολύ δύσκολα θα συντηρηθεί, εάν οι δύο πλευρές παραμείνουν αμετακίνητες ως προς τα κατάλληλα πρόσωπα που θα πραγματοποιούσαν την πραγματογνωμοσύνη και την εργασία και βλέπουμε έναν ακόμη «πόλεμο» μάλλον ξαφνικό και από το …πουθενά, καθώς τίποτα από αυτά δεν ήταν από πριν γνωστά, ούτε ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, μένει δε να δούμε τη συνέχεια, η οποία προβλέπεται να έχει και άλλα ασφαλώς επεισόδια.

Στη συνέχεια παρατίθεται κατά σειρά ημερομηνίας η αλληλογραφία Αρχαιολογικής-Μητροπολίτου και για την ακρίβεια όση εμείς έχουμε υπ’ όψιν και στην οποία βασίστηκε το παραπάνω άρθρο.
Πρώτα η επιστολή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας

 

Οι επιστολές του Μητροπολίτου Κυθήρων

 

 

Η επιστολή του Μητροπολίτου προς την εφημερίδα, στην οποία περιλαμβάνεται και απάντηση στο αρθρίδιο-έκκληση να αποσύρει την προσφυγή. Για την πλήρη ενημέρωση όλων όσων δεν έτυχε να λάβουν γνώση του άρθρου μας παρατίθεται στη συνέχεια και ακολουθεί η επιστολή του Σεβασμιωτάτου.

Μία σκέψη

ΛΙΓΕΣ ημέρες έχουν απομείνει μέχρι την εισαγωγή στην κρίση του ΣΤΕ των προσφυγών του Μητροπολίτη Κυθήρων και της Συνόδου κατά του Π.Δ. για την Εγχώριο. Αυτή τη στιγμή απευθύνουμε μία τελευταία παράκληση προς το Μητροπολίτη μας, ο οποίος ξεκίνησε αυτή την περιπέτεια, να σκεφθεί με νηφαλιότητα ότι οι προς κρίσην προσφυγές, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, θα διαταράξουν ανεπανόρθωτα παραδόσεις εκατοντάδων ετών και θα αμφισβητήσουν όσα η πλειοψηφία του λαού των Κυθήρων πατροπαραδότως αποδέχεται. Είναι γνωστόν ότι ουδέναν έχει ωφελήσει το πείσμα. Ούτε και τώρα πρόκειται να προσφέρει οτιδήποτε καλό. Λίγες, λοιπόν, ημέρες για μία σωτήρια για όλους αλλαγή πλεύσης, η οποία  μπορεί να αποδείξει ότι η εκκλησία εφαρμόζει αυτά που διδάσκει και δέχεται ότι και αν ακόμη θεωρεί ότι έχει δίκιο μπορεί να προχωρήσει σε κίνηση συνδιαλλαγής προς χάριν της ενότητος του τόπου και της αποφυγής ενός επώδυνου διχασμού.

 

 

 

 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ   ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΙΕΡΑ  ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΥΘΗΡΩΝ & ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ Τ.Κ. 801 00  Κ Υ Θ Η Ρ ΑΤΗΛ.:2736031202 & 2736038359FAX  :2736031202

              Ἐν Κυθήροις τῇ 18ῃ Δεκεμβρίου 2017

 

«Ἱερός πόλεμος;»

                                                                     Μητροπολίτου Κυθήρων Σεραφείμ

Κύριε Διευθυντά,
Εὐλογημένο τό ἅγιο Δωδεκαήμερο τῶν ἑορτῶν.

         Στό ὑπ’ ἀριθ. 330 φύλλον τῆς Ἐφημερίδας «Κυθηραϊκά», Δεκέμβριος 2017, στήν 1 καί 5 σελίδα κάνετε λόγο γιά «κρίση μέ ἀπρόβλεπτες προεκτάσεις» καί «ἱερό πόλεμο» μεταξύ Μητροπολίτη Κυθήρων καί Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας γιά τή συντήρηση τῆς Εἰκόνας τῆς Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, «πόλεμος» μᾶλλον ξαφνικά καί ἀπό τό … πουθενά».

Ἀναφέρεστε στά τρία ἔγγραφα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως (2, 8 καί 9/11-2017), χωρίς βέβαια νά δημοσιεύετε τό περιεχόμενό τους, λόγῳ τῆς ἐκτάσεως, πού καταλαμβάνουν. Καλόν εἶναι, γιά τήν σφαιρική θεώρησι τοῦ πράγματος, νά τά δημοσιεύσετε στήν ἠλεκτρονική σας ἔκδοσι, ὅπως ἀναγκάζομαι καί ἐγώ νά τό κάμω στήν ἱστοσελίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Καί ἐπειδή μέ τό δημοσίευμά σας αὐτό δέν παρουσιάζεται ὅλη ἡ ἀλήθεια καί δέν σᾶς εἶναι γνωστές κάποιες λεπτομέρειες, θά μέ ἀνεχθῆτε μέ τό νά σημειώσω κατά τόν πιό λακωνικό τρόπο τίς ἀκόλουθες ἐξηγήσεις.

1.              Σέ ἐπίπεδο συζητήσεων εἶχε γίνει στό παρελθόν λόγος γιά τήν συντήρησι τῆς Πανσέπτου Εἰκόνος τῆς Μυρτιδιώτισσας μεταξύ τῶν δύο Ἐπιτροπῶν καί μάλιστα τήν περασμένη ἄνοιξι, πού καταρτίζονταν ὁ νέος προϋπολογισμός, ἐλήφθη μέριμνα καί περί αὐτοῦ. Ἐπανειλημμένα εἶχα τονίσει ὅτι ἄν γινόταν ἕνα τέτοιο σοβαρό ἐγχείρημα θά ἔπρεπε νά ἐπιστρατεύσωμε τόν λίαν πεπειραμένο καί ἐπιδέξιο συντηρητή κ.Μιχάλη Μιχαηλίδη, ὁ ὁποῖος, κατόπιν ὑποδείξεως τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας, εἶχε συντηρήσει πρό 10ετίας περίπου τά Ἱερά Τέμπλα τόσο τοῦ παλαιοῦ Καθολικοῦ (τοῦ κάτω Ἱ. Ναοῦ), ὅσο καί τοῦ νέου Καθολικοῦ (ἄνω Ἱ. Ναοῦ) τῆς Μυρτιδιώτισσάς μας, κατά ἕνα ἄψογο καί τέλειο τρόπο (καί ἀναφέρομαι κυρίως στό κατάμαυρο Τέμπλο τοῦ κάτω Ναοῦ, τῆς εὑρέσεως). Ὁ ἴδιος συντηρητής συντήρησε – ἀποκατέστησε καί τά Ἱερά Τέμπλα : τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἐσταυρωμένου Χώρας – Κυθήρων, Ἁγίας Τριάδος Ἀλεξανδράδων, Παναγίας Ὁδηγήτριας Καλάμου, Ἁγίου Εὐσταθίου Σταθιανίκων κ.ἄ.

2.              Μετά τήν συζήτησι αὐτή καί τήν ἔνταξι στόν Προϋπολογισμό, καί χωρίς νά μεσολαβήση τίποτε ἄλλο, ἐνημερώθηκα πρό τῆς Ἱερᾶς Πανηγύρεως τῆς Μυρτιδιώτισσάς μας ἀπό τόν Πρόεδρο τῆς Ἐγχωρίου κ.Παν. Κομηνό ὅτι ἐπίκειται ἡ συντήρησις τῆς Εἰκόνος καί ὅτι ἀνετέθη ἡ ἐργασία στόν συντηρητή κ. Ἰωαν. Σπανό. (Ἐκ τῶν ὑστέρων ἀντελήφθην ὅτι ἦταν τό πρόσωπο, πού εἴχαμε πρό 20ετίας συνεργασθῆ στίς Σπέτσες γιά τήν συντήρησι ἱερῶν κειμηλίων). Τό γεγονός αὐτό μέ ἐξένισε, διότι εὑρέθην πρό εἰλημμένης ἀποφάσεως, ἐνῶ ὄχι τόσο ὡς Πρόεδρος τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου, ἀλλ’ ὡς ὁ Μητροπολίτης Κυθήρων ἔχω τήν πρώτη καί κύρια εὐθύνη σέ ἱερά ἀντικείμενα, πού θεωροῦνται «ἐκτός συναλλαγῆς». Φάνηκε ἡ δυσφορία μου γιά τήν ἐπιλογή ἑνός προσώπου – συντηρητοῦ, τοῦ ὁποίου δέν εἴχαμε «δείγματα γραφῆς», χωρίς νά πάει ὁ νοῦς μου ὅτι ἦταν τό πρόσωπο, πού παλαιότερα εἴχαμε συνεργασθῆ (ἄν καί ἡ περίπτωσις τῆς συντηρήσεως τῆς Ἁγίας Εἰκόνος τῆς Μυρτιδιώτισσας εἶναι ἰδιάζουσα καί πολύ διαφορετική), ἀλλά δέν ἀντέδρασα ἐκείνη τήν στιγμή, ἀφοῦ βρέθηκα πρό τετελεσμένης διαδικασίας. Ὅμως, καθώς πλησίαζε ὁ καιρός μέ «ἔτρωγε» κυριολεκτικά ἡ ἀγωνία καί ἀνησυχία.

3.              Μία ἑβδομάδα πρό τῆς ἀποστολῆς τῆς πρώτης μου ἐπιστολῆς ἐπικοινώνησα τηλεφωνικῶς μέ τήν Ἀρχαιολόγο τῶν Κυθήρων κ.Μαρίνα Παπαδημητρίου καί ἐξέφρασα τήν λύπην μου, διότι ἀγνοήθηκα κατά τήν λῆψι τῆς ἀποφάσεως τῆς ἐπιλογῆς τοῦ συντηρητοῦ, ἀλλά καί τήν φοβερή ἀγωνία μου γιά τήν ἔκβασι τοῦ τολμηροῦ αὐτοῦ ἐγχειρήματος. Καί, ὅπως ἀντελήφθην σέ τηλεφωνική ἐπικοινωνία πού εἶχε μαζί μου ἡ Διευθύντρια τῆς Ἐφορείας κ.Στ. Χρυσουλάκη στίς 10 Νοεμβρίου, ἡ κ.Χρυσουλάκη δέν εἶχε ἐνημερωθῆ γιά τίς ἐπιφυλάξεις μου αὐτές.

4.              Ὅπως ἀναφέρεται στό ἀπό 27/9/2017 ἔγγραφο τῆς Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων, πραγματοποιήθηκε αὐτοψία, ἐν ὄψει τῆς συντηρήσεως τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνος, χωρίς νά ἐνημερωθῆ προηγουμένως ὁ Ἱερομόναχος – Ἐφημέριος π.Πέτρος γιά νά παρευρίσκεται (τυχαῖα βρέθηκε ἐκείνη τήν ὥρα ἐκεῖ), οὔτε ὁ Μητροπολίτης. Τό λέγω αὐτό, γιατί θά μᾶς δίδονταν ἡ εὐκαιρία νά ἐνημερωθοῦμε καταλεπτῶς, ἐπί τόπου, ἀπό τούς ἁρμοδίους γιά τό ὑφιστάμενο πρόβλημα.

5.              Μελέτησα τό παραπάνω ἔγγραφο τῆς Ἐφορείας καί ὅταν πληροφορήθηκα ὅτι γιά νά ἀφαιρεθῆ ὁ μεταλλικός ἐπενδύτης («πουκάμισο») θά ἔπρεπε νά ἐξαχθοῦν 300 καρφιά (ἥλοι) καί ἐδιάβασα ὅτι «τό θέμα τῆς ἐπανατοποθέτησης ἤ μή τοῦ μεταλλικοῦ ἐπενδύτη θά ἐξαρτηθεῖ μεταξύ ἄλλων παραγόντων, καί ἀπό τήν κατάσταση διατήρησης τῆς ζωγραφικῆς ἐπιφάνειας τῆς εἰκόνας καί θά ἐξεταστεῖ μετά τήν ἐκπόνηση τῆς μελέτης καί τήν ὁλοκλήρωση τῶν ἐργασιῶν συντήρησης», τότε κορυφώθηκαν τά παραπάνω συναισθήματα ἀγωνίας καί ἀνησυχίας. Ἀντίθετα, ὁ συντηρητής κ.Μιχαηλίδης ὑπεδείκνυε τόν τρόπο τῆς ἐπανατοποθετήσεως τοῦ ἐπενδύτου, μετά τήν ἀφαίρεση τῶν καρφιῶν, καί τῆς στερεώσεώς του μέ εἰδικό κολλάρο. Αὐτά ἐν συνδυασμῷ μέ τά γραφόμενα στό ἴδιο ἔγγραφο τῆς Ἐφορείας : «ἀποσαφηνίσθηκε ποιά ἀπό τά ἀφιερώματα (τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνος) εἶναι σύγχρονα μέ τόν ἐπενδύτη, ἀποτελοῦν μέρος του καί θά παραμείνουν κατά χώραν καί ποιά εἶναι νεωτερικά, προσηλωμένα μεταγενέστερα καί θά πρέπει νά ἀφαιρεθοῦν καί νά φυλαχθοῦν ξεχωριστά» μοῦ ἀφαιροῦσαν τόν ὕπνο. Γιατί ἔφερνα τόν ἑαυτό μου στή θέσι τοῦ ἁπλοῦ εὐλαβῆ Κυθήριου ἤ τῆς Κυθήριας καί τίς ἐπ’ αὐτῶν ἀντιδράσεις των.

Ἡ Διευθύντρια κ.Χρυσουλάκη σ’ ἐκείνη τήν τηλεφωνική μας ἐπικοινωνία παραδέχθηκε πρός τιμήν της ὅτι ἡ παράγραφος πού ἀναφέρεται στό θέμα τῆς ἐπαναποθετήσεως ἤ μή τοῦ μεταλλικοῦ ἐπενδύτη θά ἔπρεπε νά εἶχε ἀφαιρεθῆ.

6.              Ἔχοντας ὑπ’ ὄψιν μου ὅλα τά ἀνωτέρω παρακάλεσα θερμά -δέν πρόβαλα τήν ἀξίωσι- μέ τά δύο πρῶτα μου ἔγγραφα νά δοθῆ παράτασις 10 ἡμερῶν (ἀφοῦ εἶχα συνεννοηθῆ προηγουμένως μέ τόν λίαν ἔμπειρο συντηρητή μας κ.Μιχαηλίδη) γιά νά παρευρεθῆ -μέ τήν συγκατάθεσι τῆς Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων– καί νά ἔχη, κατ’ ἐξαίρεσιν στήν περίπτωσι αὐτή, λόγῳ ἀρχαιότητος καί προϋπηρεσίας στή Μονή τῶν Μυρτιδίων, πρωτοστατικό ρόλο κατά τήν διεξαγωγή τῶν ἐργασιῶν συντηρήσεως. Αὐτό ἴσως θεωρηθῆ ὡς ἀντιδεοντολογικό. Δέν ἦταν, ὅμως, ἀντιδεοντολογικό τό ὅτι, ἐνῶ εἰς τό παρελθόν, ὅταν γίνονταν τά ἔργα εἰς τό Καθολικόν (ἄνω καί κάτω) τῆς Μονῆς καί τό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο της εἶχε ἐνημέρωσιν καί λόγον ὁ Μητροπολίτης, ἐδῶ στό πιό σημαντικό ἔργο δέν ἐρωτήθηκε κἄν;

7.              Ἡ ἀμοιβή τοῦ συντηρητοῦ κ.Μιχαηλίδη δέν θά ἐγίνετο ἀπό τήν παντελῶς πτωχή καί ἄπορη Ἱ. Μητρόπολι, ὅπως γράφετε, ἀλλά τό ἐδήλωνα ρητῶς ὅτι προσωπικῶς ἀνελάμβανα τήν ὑποχρέωσι νά ἀνεύρω τά ἀπαιτούμενα χρήματα.

8.              Μετά τήν πρώτην μου ἐπιστολήν (2/11), πληροφορηθείς τήν λύπην μου ὁ Πρόεδρος τῆς Ἐγχωρίου κ.Κομηνός μοῦ ἐτηλεφώνησε ἀργά τό βράδυ τῆς 6/11 καί μοῦ ἐδήλωσε ὅτι δέν θά εἶχε ἀντίρρησι γιά νά δοθῆ ἡ ἀναβολή πού ζήτησα, ἀρκεῖ νά τό ἀποδεχόταν ἡ ἁρμόδια Ἐφορεία. Ἐκ μέρους τῆς Ἐφορείας, ὅμως, δέν εἶχα καμμία ἀπάντησι μέχρι καί τῆς 9/11 (ἡ Διευθύντρια κ.Χρυσουλάκη, ἀπουσιάζουσα ἔλαβε γνῶσιν τῆς πρώτης μου ἐπιστολῆς τό βράδυ τῆς 6/11 καί τίς δύο ἑπόμενες ἐπιστολές 8/11 καί 9/11, παρ’ ὅτι αὐθημερόν, πρωϊνές ὧρες, ἀπεστάλησαν εἰς τό fax τοῦ Γραφείου της, δέν τίς ἔλαβε ἐγκαίρως, ὅπως μοῦ εἶπε).

9.              Κατόπιν τῶν ὡς ἄνω γεγονότων, καί ἐν συναισθήσει τῶν Ἀρχιερατικῶν μου εὐθυνῶν, μέ τήν ἐπιστολήν μου πρός τήν Ε.Ε.Π.Κ.Α. καί τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο Μυρτιδίων, κοινοποιοῦσα τήν ἀπόφασιν μου νά μή παραδοθῆ ἡ Ἁγία Εἰκόνα διά τήν ἀφαίρεσιν τοῦ ἐπενδύτου καί τά περαιτέρω. Περί τήν μεσημβρίαν τῆς ἰδίας ἡμέρας (9/11) μέ ἐπεσκέφθη εἰς τό Γραφεῖο μου ὁ συντηρητής κ.Σπανός, στόν ὁποῖο ἐξέθεσα τά παραπάνω καί τοῦ ἐπρότεινα νά συνεργασθοῦν μέ τόν κ.Μιχαηλίδη. Ἀπέρριψε τήν πρότασι συνεργασίας (ἐνῶ ὁ κ.Μιχαηλίδης, ὅταν τόν ἐρώτησα τό ἐδέχθη), λέγοντας ὅτι ἐκεῖνος εἶχε περισσότερα προσόντα ἀπό τόν κ.Μιχαηλίδη. Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων, καί σταθμίζοντας καί τήν κοινή γνώμη, ἡ ὁποία ἦταν ἀρνητική, ἔβλεπα ὅτι κάτι πού δέν ἄρχισε σωστά, δέν ἦτο δυνατόν καί νά προχωρήση ἐπιτυχῶς καί ἐπί τοῦ ἀσφαλοῦς, διό καί προέβαλα τήν ἄρνησί μου.

Ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, κ.Διευθυντά, καί ποσῶς δέν πρόκειται περί «ἱεροῦ πολέμου». [1]

Ὅσο γιά τήν πρότασι καί τήν παράκλησι πού ἀπευθύνετε στήν ταπεινότητά μου στό πρωτοσέλιδο τοῦ ἰδίου φύλλου μέ τόν τίτλο «μία σκέψη» καί ἀφορᾶ στήν ἀπόσυρσι τῆς προσφυγῆς τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας καί τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας κατά τοῦ συγκεκριμένου ἐπίμαχου ἄρθρου 15 τοῦ ΠΔ 5/2017, πού ἀφορᾶ στή διαχείρισι, διοίκησι καί ἰδιοποίησι τῆς περιουσίας τῶν Ἱερῶν Προσκυνημάτων σήμερα ἀπό τήν Διοίκησι τῆς Ἐγχωρίου καί αὔριο, ἐνδεχομένως, ἀπό τόν Δῆμο Κυθήρων, ἔχουν εἰπωθῆ καί γραφῆ πάμπολλα. Θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά σημειώσω πολύ συνοπτικά καί τά ἀκόλουθα.

Νομίζω ὅτι ἔχει γίνει ἀντιληπτό ἀπό τούς συμπατριῶτες μας ὅτι ἦλθα στά Κύθηρα νά τά δώσω ὅλα, καί τόν ἑαυτόν μου ἀκόμη γιά τόν Χριστό, τήν Ἁγία μας Ἐκκλησία καί τό ποίμνιό μου. Μπορεῖτε νά τό διαπιστώσετε ὅτι δέν ὑπάρχει ἴχνος χλιδῆς καί πολυτέλειας στή ζωή μου. Ἐλᾶτε ἀπό κοντά νά ἰδῆτε τήν καθημερινή μου διατροφή καί τήν καλοπέρασί μου. Ἐλεύθεροι στόν καθένα καί οἱ τραπεζικοί λογαριασμοί καί ὅ,τι ἄλλο γιά νά βρῆτε τά πλούτη μου. Στή διαθήκη μου, πού βρίσκεται ἀπό τά πρῶτα χρόνια τῆς Ἀρχιερατείας μου στά χέρια τοῦ ἐκλεκτοῦ μου συνεργάτη Πρωτ. π.Παναγιώτη Μεγαλοκονόμου, Γενικοῦ Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου τῆς Ἱ. Μ., ὁρίζω τόν τόπο τοῦ ἐνταφιασμοῦ μου, ὅταν ἐπιστῇ ἐκείνη ἡ ὥρα, πού εἶναι τό Μοναστῆρι τῆς Παναγίας μας τῆς Μυρτιδιώτισσας, στά Μυρτίδια.

Τά γράφω αὐτά γιά νά ἀντιληφθῆτε ὅτι ἄν ἐπρόκειτο γιά τό καλό τῆς Ἐκκλησίας, τῶν Μοναστηριῶν καί Ἐνοριῶν μας, τῶν συνανθρώπων μας καί τοῦ τόπου αὐτοῦ δέν θά χρειαζόταν καμμία ἀπολύτως παράκλησι, οὔτε κἄν πρότασι. Μόνος μου θά ἔσπευδα νά τό κάμω αὐθωρεί καί παραχρῆμα. Ὅμως, ἀγαπητέ μου Μανώλη, στήν προκείμενη περίπτωσι δέν εἶναι ἔτσι ὅπως τά λέτε καί τά παρουσιάζετε. Μοῦ ζητᾶτε νά πάω ἐνάντια στήν Ἀρχιερατική μου συνείδησι καί στόν Νόμο τοῦ Θεοῦ, στούς Ἱερούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας. Θεωρεῖτε ὡς ἀδικαιολόγητες τίς προσφυγές, ὡς ἀφορμές γιά ἔριδες καί μάχες καί τελευταῖα μιλᾶτε γιά ἕνα ἀνυποχώρητο πεῖσμα. Εἶναι μεγάλο λάθος αὐτό. Ἀδικεῖτε τήν ἀλήθεια, τόν Ἐπίσκοπο καί τήν Δικαιοσύνη. Δέν ἔχω κανένα δικαίωμα καί μοῦ εἶναι ἀνεπίτρεπτο νά ὑποθηκεύσω κάποτε, ἀδιαφορώντας, τά ἱερά καί τά ὅσια, τά ἀνώτερα καί ἐκτός πάσης συναλλαγῆς, αὐτά πού πρόσφερε ὁ κοσμάκης μέ βαθύτατη εὐλάβεια καί ἀγαθωσύνη στά Μοναστήρια, τά Ἱερά Προσκυνήματα καί τίς Ἐκκλησίες μας, αὐτά πού ὀνομάζει «Ἁγιάτικα», σέ χέρια ἀνθρώπων, πού δέν θά τά χρησιμοποιήσουν γιά ἱερούς σκοπούς, γιατί ἔτσι θά εὐνοήσωμε τήν ἱεροσυλία, καί θεωρῶ ὅτι πρόκειται γιά μία βραδυφλεγῆ βόμβα γιά τήν Ἐκκλησία καί τήν νῆσο τῶν Κυθήρων.

Μιλᾶτε γιά παράδοσι 600 χρόνων, 400, 200, γιά μακραίωνα παράδοσι, ὁ καθένας λέγει κάτι διαφορετικό. Ἐρευνῆστε σεῖς, ὡς ἱστορικός καί ἱστοριοδίφης, τούς κώδικες τῶν ἀειμνήστων Ἐπισκόπων Κυθήρων ἀπό τόν 17ο αἰῶνα μέχρι καί τό πρωτόκολλο τοῦ Ἐπισκόπου Κυθήρων Εὐθυμίου Καβαθᾶ (20ός αἰ.) καί θά ἰδῆτε Ἡγουμένους καί Μοναχούς στά Μοναστήρια μας, πού ἀπό τό δεύτερο μισό τοῦ 20οῦ  αἰῶνα καί ἑξῆς ἄρχισαν ὡς διαλελυμμένες Μονές νά ὀνομάζωνται Ἱερά Προσκυνήματα. Ἡ Ἁγία Μόνη τό 1973 μέ Ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου ἔγινε Ἱερό Προσκύνημα καί, ἄνευ συγκαταθέσεως τοῦ Μητροπολίτου, μέ τό ἄρθρο 84, παρ.1β τοῦ ν.1416/1984 ἐχαρακτηρίσθησαν, μαζί μέ τήν Παναγία Μυρτιδιώτισσα καί τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν ἐν Κρημνῷ, Ἱερά Προσκυνήματα, μέ τήν σημερινή τους μορφή.Τά μόνα δηλ.Ἱερά Προσκυνήματα στόν Ἑλλαδικό χῶρο, πού στή Διοίκησι καί Διαχείρισί τους δέν ἔχει θεσμικό ρόλο καί εὐθύνη ὁ ἐπιχώριος Μητροπολίτης ἤ ὁ ἐκπρόσωπός του (τά Ἐκκλησιαστικά Συμβούλια Μυρτιδίων καί Ἁγίας Μόνης, στά ὁποῖα προεδρεύει ὁ Μητροπολίτης, δέν ἀσκοῦν Διοίκησι καί Διαχείρισι, ἀφοῦ μάλιστα ἡ περιουσία τους χαρακτηρίζεται ἀπό τό νέο Π.Δ. 5/2017 ὡς δημοτική).

Ἡ κ.Ἑλένη Χάρου ὁμιλεῖ γιά Μοναχισμό στά Μυρτίδια τόν 19ο καί μέχρι τά μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνα καί κατονομάζει ὀνόματα Μοναχῶν καί Μονασασῶν.

Τά πρό τοῦ 272/1985 Διατάγματα τά ὁποῖα ἀναφέρονται στή λειτουργία τῆς Διοικήσεως τῆς Ἐγχωρίου (τῶν ἐτῶν 1920, 1941 καί 1943), ἐνῶ ρυθμίζουν τά τῆς Διοικήσεώς της, δέν ἀναφέρονται κἄν στή διαχείρισί τους, οὔτε τά κατονομάζουν ὡς Ἱερά Προσκυνήματα.

Τόν 20όν αἰῶνα ἔχουμε 4 παραλλαγές Διοικήσεως Ἐγχωρίου Περιουσίας. Τό 1920 5μελής Ἐπιτροπή μέ Πρόεδρο τόν Εἰρηνοδίκη καί ἀνά δύο μέλη ἐκ τῶν πρώην δήμων Κυθηρίων καί Ποταμίων. Τό 1941 8μελής Ἐπιτροπή  μέ Πρόεδρο τόν Μητροπολίτη, 4 θεσμικά πρόσωπα : Μητροπολίτης, Εἰρηνοδίκης, Γυμνασιάρχης, Διευθυντής Δημοσίου Ταμείου καί 4 πολίτες. Τό 1943  5μελής Ἐπιτροπή, ὡς ἡ τοῦ ἔτους 1920, μέ Πρόεδρο τόν Μητροπολίτη. Καί ἀπό τό 1985 καί ἑξῆς 5μελής Ἐπιτροπή μέ Πρόεδρο λαϊκό. Καί ὅμως  ὅλες ἦσαν Ἐπιτροπές τῆς Ἐγχωρίου Περιουσίας. Γιατί νά ὑπερτιμᾶμε τήν τελευταία , κατά σειράν, καί νά ὑποτιμᾶμε ἤ νά παραθεωροῦμε τίς ὑπόλοιπες;

Ὁ σημερινός τύπος Ἐγχωρίου, δυνάμει τοῦ τελευταίου Π.Δ. 5/2017, δέν διαχειρίζεται ἁπλᾶ καί ἀποκλειστικά, ἀλλ΄ ἔχει καί τήν Διοίκησιν καί ἰδιοποιεῖται  τήν περιουσία τῶν Ἱερῶν  Προσκυνημάτων, μέ τήν δυνατότητα, ὅταν πάρη τήν ἀπόφασι νά αὐτοδιαλυθῆ, νά μεταβιβάζωνται ὅλα (διαχείρισις, διοίκησις, περιουσία) στόν Δῆμο τῶν Κυθήρων. Καί σᾶς ἐρωτῶ : ὑπάρχει μεγαλύτερος (ἀθέλητος πάντως) εὐτελισμός καί πιό δεινή ὑπονόμευσις τοῦ θεσμοῦ τῆς Ἐγχωρίου, ὅταν προβλέπεται ὄχι ἡ ἔξωθεν (ἀπό Κυβερνητικούς ἤ ἄλλους παράγοντες), ἀλλ’ ἡ ἔσωθεν, μέ ἀπόφασι τῆς Ε.Ε.Π.Κ.Α. καί συγκατάνευσι τοῦ Δήμου Κυθήρων καί τῆς Ἀποκεντρωμένης Διοίκησης διάλυσίς της καί ἡ μεταβίβασις τῶν πάντων στόν Δῆμο Κυθήρων; Αὐτό προβλέπει τό πρόσφατο ΠΔ 5/2017, ἐπαναλαμβάνοντας τήν παρόμοια διάταξι τοῦ ΠΔ 272/1985. Μέ ἄλλα λόγια ἔτσι τά Ἱερά Προσκυνήματα δέν εἶναι αὐτοτελῆ Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, ὅπως τά Ἱερά Προσκυνήματα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἀλλ’ ὑπό τήν Ε.Ε.Π.Κ.Α, πρᾶγμα τό ὁποῖο εἶναι ἀντικανονικό καί ἀντισυνταγματικό, καθώς ἀντιβαίνει στίς διατάξεις τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος 590/1977, πού εἶναι νόμος τοῦ Κράτους.

Ἡ ἀντικανονικότητα κρίνεται βάσει τῶν Ἱερῶν Κανόνων τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου  Ἐκκλησίας, ἐνῶ ἡ ἀντισυνταγματικότητα μέ τό Σύνταγμα τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας καί ὄχι μέ τά περιστασιακῶς ἰσχύσαντα κατά τήν Βενετοκρατία, Ἀγγλοκρατία ἤ Τουρκοκρατία, ὅταν οἱ τότε ἰσχυροί ἑτερόδοξοι ἤ ἑτερόθρησκοι ἐταπείνωναν σκόπιμα τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. (Ἐπί παραδείγματι στήν Κρήτη ἐπί Βενετοκρατίας, γιά διακόσια περίπου χρόνια, δέν ὑπῆρχαν Ὀρθόδοξοι Ἐπίσκοποι καί οἱ Ἱερεῖς καί Διάκονοι ἐχειροτονοῦντο ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Κυθήρων, ἀλλά διοικοῦσαν τίς Ὀρθόδοξες Ἐπισκοπές οἱ πρωτοπαπᾶδες -Ἀρχιερατικοί Ἐπίτροποι˙ τό ἴδιο συνέβαινε γιά ἕνα μεγάλο διάστημα καί στήν Κέρκυρα).

Γι’ αὐτό ἄς ἀφήσουμε νά ἀποφανθῆ ἀμερόληπτα ἡ Δικαιοσύνη τῆς πατρίδας μας διά τό μεῖζον αὐτό θέμα. «Φίλος ὁ Πλάτων, φιλτέρα ἡ ἀλήθεια».-

 

Αυτά λέει η επιστολή του Μητροπολίτου και επ’  αυτών η δική μας απάντηση είναι η εξής:

 

Επί του πρώτου θέματος, της συντήρησης της Εικόνας της Μυρτιδιώτισσας, αναφέραμε στο ρεπορτάζ όσα είχαν προκύψει από τις μέχρι τότε εξελίξεις για να γίνει γνωστό το θέμα χωρίς να λάβουμε θέση επί της ουσίας αναμένοντες την τοποθέτηση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ως μόνου κατά νόμον αρμοδίου κρατικού οργανισμού σε ανάλογα θέματα.

Μέχρι τότε περιοριζόμαστε σε παράθεση των γραπτών στοιχείων με μοναδική σημείωση ότι η ανάγκη για συντήρηση της αρχαιοτάτης και πολλαπλώς πολύτιμης Εικόνας είχε προκύψει από τη δεκαετία του ’90 χωρίς να γνωρίζουμε τι έγινε και δεν προχώρησε τότε, ενώ έχει διαπιστωθεί μεγάλη φθορά και αφυδάτωση της Εικόνας πιθανόν λόγω φυσικής ταλαιπωρίας κατά τη Γύρα εδώ και δύο και πλέον αιώνες. Επομένως ας αποφανθούν πρώτα οι ειδικοί και μετά μπορούμε κι εμείς να εκφέρουμε τη γνώμη μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εν τω μεταξύ δεν θα φέρνουμε στη δημοσιότητα τα γεγονότα προς ενημέρωση του κοινού, όπως αυτά προκύπτουν από τα γραπτά στοιχεία που παραθέτουμε.

Για το δεύτερο θέμα, το οποίο συνέπεσε, αυτό της Εγχωρίου, δεν θα δώσουμε συνέχεια, καθώς έχουμε διατυπώσει με απόλυτη σαφήνεια τις απόψεις μας στο παρελθόν, ώστε οι επαναλήψεις να μην προσθέτουν τίποτε. Εν προκειμένω εδώ οι απόψεις μας απέχουν έτη φωτός από αυτές του Μητροπολίτου μας, αλλά, είναι φυσικό, ο καθένας επ’  αυτού να επιθυμεί να επικρατήσουν οι δικές του και για το λόγο αυτόν άλλωστε υπάρχουν τα Δικαστήρια. Η προσφυγή σε αυτά, βέβαια, δεν αφήνει ποτέ αλώβητες τις κοινωνίες ανεξαρτήτως του ποίος δικαιώνεται τελικά εν τοις πράγμασιν. Εξ αυτής της διαπιστώσεως προέκυψε και η σύντομη προτροπή μας στο παρατιθέμενο άρθρο μας του προηγούμενου φύλλου. Επί των λοιπών προσωπικών θεμάτων που τίθενται στην επιστολή του Μητροπολίτη, ούτε θέση έχουμε, ούτε μας αφορούν, καθώς ο καθείς χειρίζεται τα θέματα της συνειδήσεώς του κατά το δοκούν, τους δε ηγήτορες τους κρίνει πάντα η ιστορία. Ούτε εξ άλλου έχουμε θέσει εν προκειμένω θέματα ηθικής τάξεως, αλλά μόνο διαφοράς απόψεων, την  υποστήριξη των δικών μας δε δεν έχουμε σταματήσει ποτέ να υποστηρίζουμε με παρρησία. Άρα επ’ αυτών ουδέν θα προσθέσουμε στην παρούσα φάση ευχόμενοι απλώς στο Μητροπολίτη μας, αλλά και σε όλους τους ανθρώπους,

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ Ο ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΧΡΟΝΟΣ.

Ε. Π. ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ

 

Μπορεί επίσης να σας αρέσει

Συνεχίζοντας να χρησιμοποιείτε την ιστοσελίδα, συμφωνείτε με τη χρήση των cookies. Περισσότερες πληροφορίες.

Οι ρυθμίσεις των cookies σε αυτή την ιστοσελίδα έχουν οριστεί σε "αποδοχή cookies" για να σας δώσουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία περιήγησης. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε αυτή την ιστοσελίδα χωρίς να αλλάξετε τις ρυθμίσεις των cookies σας ή κάνετε κλικ στο κουμπί "Κλείσιμο" παρακάτω τότε συναινείτε σε αυτό.

Κλείσιμο