Ο οικισμός Αλοϊζιάνικα ή Αλοηζιάνικα

Μικρός οικισμός σε ύψωμα ανάμεσα από τα χωριά Αρωνιάδικα και Φριλιγκιάνικα. Σύμφωνα με την παράδοση ο οικισμός αυτός χτίστηκε από Σάμιους, οι οικογένειες των οποίων κατοικούσαν στην περιοχή Αλοή των Μητάτων, η οποία καταστράφηκε από καθίζηση του εδάφους έπειτα από συνεχείς καταρρακτώδεις βροχές[1]. Η παράδοση αυτή φαίνεται να βασίζεται σε πραγματικό γεγονός, όπως συμπεραίνεται από τις πρόσφατες έρευνες, καίτοι δεν έχει διευκρινισθεί από αυτές η εποχή που συνέβη η καταστροφή αυτή. Συνάγεται ότι αυτή έγινε πριν από τον 16ο αι. αφού δεν υπάρχουν σχετικές αναφορές για το χωριό Γωνία, στο οποίο έγινε η κατολίσθηση, στα τέλη αυτού του αιώνα.

Παράλληλα αναφέρεται ότι οι κάτοικοι της περιοχής Αλοή, οι οποίοι έφεραν το επώνυμο Σάμιος, αναζήτησαν κατάλληλο τόπο για τις νέες τους κατοικίες και κατέληξαν στα σημερινά Αλοϊζιάνικα, αφού διαπίστωσαν ότι έχουν βραχώδες και πολύ στερεό έδαφος.

Η παράδοση, που αναφέρει ο Ι. Π. Κασιμάτης, ότι το όνομα του χωριού δόθηκε ή από το παρωνύμιο Αλοΐζος αυτών των Σαμίων ή από το αρχικό χωριό Αλοή από το οποίο κατάγονταν[2] είναι σωστή και πρόκειται, ουσιαστικά, για μία και την αυτή εκδοχή. Η πορεία των πραγμάτων πρέπει να ήταν η ακόλουθη. Οι Σάμιοι έφυγαν από το χωριό Αλοή και εγκαταστάθηκαν στη νέα θέση που επέλεξαν, της οποίας το αρχικό όνομα δεν είναι γνωστό[3]. Εκεί, για να ξεχωρίζουν ασφαλώς από τους Σαμίους που κατοικούσαν σε άλλες περιοχές, πήραν το παρωνύμιο Αλοΐζος, ως καταγόμενοι από την Αλοή, και από αυτό αργότερα δόθηκε το όνομα Αλοϊζιάνικα στο χωριό που κατοικούσαν. Ήδη, στις δημοσιευμένες απογραφές του 18ου αι., το χωριό ονομάζεται Αλοϊζιάνικα και βρίσκονται σε αυτό κάτοικοι με το επώνυμο Σάμιος και το παρωνύμιο Αλοΐζος από το 1721[4].

Αλλά και στην προγενέστερη οθωμανική απογραφή των Κυθήρων του 1715 αναφέρεται χωριό Αλοϊζιάνικα[5] με τους ίδιους περίπου κατοίκους. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι όλοι οι κάτοικοι στις απογραφές αυτές φέρουν το επώνυμο Σάμιος, κάτι που επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι προέρχονται όλοι από έναν αρχικά μικρό αριθμό οικογενειών, ενώ και η εποχή της εγκατάστασής τους εκεί δεν πρέπει να ήταν πολύ μακρινή. Το γεγονός ότι δεν αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα (βλ. Εισαγωγή) μπορεί να σημαίνει ότι δημιουργείται αργότερα από αυτήν, οπότε και η καταστροφή της Αλοής θα είχε γίνει μετά το τέλος του 16ου αι. Η υπόθεση αυτή δεν πρέπει να ευσταθεί, καθώς στην ίδια απογραφή δεν αναφέρεται οικισμός Γωνία, άρα η καταστροφή του (βλ. λήμμα) είχε προηγηθεί. Και αν για τα Αλοϊζιάνικα η παράλειψη μπορεί να ερμηνευθεί ότι ο οικισμός συμπεριλαμβάνεται στο γειτονικό Κιπέρι, το οποίο απέχει όντως ελάχιστα, αυτό δεν θα μπορούσε να ισχύει για την παράλειψη της Γωνίας, η οποία περιγράφεται ως ένα από τα καλλίτερα χωριά. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας εξάλλου ότι η κατάληξη -ιάνικα, που πήραν σχεδόν όλα τα χωριά και οι οικισμοί του νησιού από τα ονόματα ή παρωνύμια των πρώτων κατοίκων τους, φαίνεται να ξεκίνησε από τον 17ο αιώνα. Από τα παραπάνω προκύπτει με σχετική ασφάλεια ότι ο οικισμός Αλοϊζιάνικα φέρει αυτό το όνομα τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα χωρίς να είναι γνωστό πότε ακριβώς δημιουργείται και ποία ονομασία είχε προηγουμένως. Στον οικισμό υπάρχει ο ναός του Αγίου Βασιλείου, ο οποίος στα παλαιότερα έγγραφα αναφέρεται ως ναός Αγίου Θεοδώρου. Επειδή ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Θεόδωρο των Κυθήρων, ο οποίος βρίσκεται σε μικρή απόσταση, άλλαξαν τον τιμώμενο άγιο για να μην συμπίπτει ο εορτασμός με τον πολιούχο του νησιού.

Σήμερα ο οικισμός αυτός έχει μικρό αριθμό κατοίκων, καθώς είχε υποστεί βαρύ πλήγμα από τα μεταναστευτικά ρεύματα από τα τέλη του 19ου αι. μέχρι και μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχουν όμως δείγματα αναβίωσης του οικισμού και αποκατάστασης πολλών από τα παλαιά σπίτια με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική που έδιναν την εντύπωση ενός συμπαγούς οικισμού φρουριακής μορφής.

[1] Στην περιοχή έχει επισημανθεί καθίζηση που αποδίδεται σε πιθανό σεισμό, ίσως όμως να πρόκειται για τον ίδιο λόγο που προκάλεσε την καταστροφή της Γωνίας. Βλ. Ι.Πετρόχειλος, Τα Κύθηρα…, σ. 62.
[2] Ι. Π. Κασιμάτης, Από την παλαιά…, σσ. 320-321.
[3] Ακόμη και η γραφή Αλοηζιάνικα (βλ. Ι. Π. Κασιμάτης) με ήτα παραπέμπει στο αρχικό Αλοή.
[4] Απογραφές Πληθυσμού Κυθήρων, 18ος αι., Αθήνα 1997, τόμ. Β΄, σσ. 176, 297 (Α727, Β827 κ.α.).
[5] Οθωμανική απογραφή…, σσ. 130, 217.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.