Ο οικισμός “Καλοκαιρινές”

Ο οικισμός αυτός βρίσκεται στα Δ του νησιού, μετά το Δρυμώνα και προς τα Ν της μικρής οροσειράς στο Μερμηγκάρι, στο οποίο έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης σε σπήλαιο από τα αρχαία χρόνια. Το χωριό Καλοκαιρινές ήταν πάντα ένα ερώτημα για την έρευνα, καθώς οι αναφορές σ’ αυτό είναι σπάνιες και τα υπάρχοντα στοιχεία πενιχρά. Για να προσεγγίσουμε το πρόβλημα θα επιχειρήσουμε διαφορετική οδό από αυτήν στις άλλες περιοχές.

Κατ’ αρχάς να αναφέρουμε ότι η ονομασία του οικισμού αυτού συνδέεται από μερικούς ερευνητές με το παλαιό και αρκετά διαδεδομένο στα Κύθηρα επώνυμο Καλοκαιρινός . Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα, όχι μόνο διότι αν είχε σχέση θα έπρεπε το χωριό να είχε λάβει το όνομά του από το επώνυμο και τότε θα ονομαζόταν Καλοκαιρινάδες ή Καλοκαιρνιάτικα, σύμφωνα με τις γνωστές διαδικασίες ονοματοδοσίας οικισμών στο νησί, αλλά και διότι κανένα στοιχείο δεν συνδέει το επώνυμο με τον οικισμό σε καμία χρονική στιγμή.

Εκείνη η ερμηνεία που δείχνει να συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες σωστής απάντησης είναι η αναφερόμενη στην παράδοση για το χωριό και καταγράφεται από τον Ι. Π. Κασιμάτη. Η παράδοση αυτή αναφέρει ότι ο οικισμός ιδρύθηκε από προγόνους της οικογενείας Βλαντή, η οποία είχε έλθει από την Κρήτη και πρωτοκατοίκησε στη θέση Λαχνός, κοντά στο ναό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου . Όταν άρχισαν οι πειρατικές προσβολές στη θέση αυτή, η οποία ήταν διακριτή και ευάλωτη από τη θάλασσα λόγω της γειτνίασής της με τον όρμο Λιμνάρια, οι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν και εγκαταστάθηκαν στη σημερινή θέση του οικισμού Καλοκαιρινές, οι οποίες έλαβαν το όνομά τους από το κλίμα τους, το οποίο ήταν ευχάριστο μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, αφού, τόσο την άνοιξη και το φθινόπωρο όσο και πολύ περισσότερο το χειμώνα οι καιρικές συνθήκες με το δυνατό δυτικό άνεμο και τη χαμηλή νέφωση, μόνο φιλικό στην κατοίκηση δεν μπορεί να θεωρηθεί. Αυτό, όμως, πιθανόν να ήταν και το ζητούμενο, αφού, εκτός από το ορεινό της περιοχής και το απομακρυσμένο από τις ακτές, είχε και το πλεονέκτημα να μην διακρίνεται από τα ευπρόσβλητα δυτικά παράλια ευρισκόμενη πίσω από ένα βουνό, το οποίο στις περισσότερες εποχές καλύπτεται από χαμηλή νέφωση, τη γνωστή στα Κύθηρα κατσιφάρα ή προβέντζα.

Σε όλες αυτές τις σκέψεις που παραθέτουμε παραπάνω υπάρχει και μία ενδιαφέρουσα ένδειξη, που προκύπτει από τις ισχνές πηγές. Στο περιθώριο της γνωστής απογραφής του Καστροφύλακα (1583) υπάρχει αναφορά για την εντολή των συνδίκων της Ενετικής Καγκελαρίας να ολοκληρώσει μία σειρά εργασιών σχετικά με αυτήν την απογραφή. Ανάμεσα στις περιοχές τις οποίες αναφέρει είναι και οι Καλοκαιρινές και αυτή είναι η πρώτη αναφορά στην ονομασία αυτή και στο χωριό. Εκείνο, όμως, που είναι εντυπωσιακό είναι ότι οι Καλοκαιρινές αναφέρονται μαζί με τη θέση Φούρνοι . Μία ενδελεχής έρευνα στη διακρίβωση σε ποίους Φούρνους αναφέρεται, η σκέψη πηγαίνει αβίαστα στη σημερινή θέση Λαχνός, την οποία η παράδοση συνδέει με τις Καλοκαιρινές, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Οι Φούρνοι της συγκεκριμένης αναφοράς (γιατί το τοπωνύμιο αναφέρεται και σε άλλες περιοχές) είναι σίγουρα ο σημερινός Λαχνός, όπως προκύπτει από τον Κώδικα του Νεκταρίου Βενιέρη, στον οποίο υπάρχει αναφορά στο εξωμόνιο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στους Φούρνους . Είναι αλήθεια ότι η προσέγγιση, την οποία επιχειρήσαμε στηρίζεται περισσότερο στην παράδοση και στο συνδυασμό των ελάχιστων στοιχείων για την περιοχή, μέχρι όμως να βρεθούν περισσότερα στοιχεία δεν υπήρχε άλλος τρόπος.

Στις Καλοκαιρινές κατοικούν, τουλάχιστον από την εποχή που έχουμε στοιχεία, δηλαδή τα τέλη του 17ου αι., κάτοικοι με το επώνυμο Βλαντής, οι οποίοι προέρχονται από μία οικογένεια, βυζαντινής καταγωγής, την οποία ανιχνεύουμε στα Κύθηρα τουλάχιστον από τα μέσα του 16ου αι., αναφέρεται μάλιστα να φέρουν από γενιά σε γενιά το βασικό βαφτιστικό της οικογενείας, το Παύλος. Το πιθανότερο και με αυτή την οικογένεια είναι να βρίσκεται στα Κύθηρα πριν από τον 16ο αι. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση, όσον αφορά την ονομασία του οικισμού, είναι ότι αυτή ποτέ δεν άλλαξε, ούτε και αναφέρεται ποτέ κάτι παρόμοιο, για να λάβει το όνομα από το κυρίαρχο (και εδώ διαχρονικά σχεδόν μοναδικό) επώνυμο Βλαντής. Ένα βασικό στοιχείο είναι ενδιαφέρον και έχει σχέση με την αρχιτεκτονική του οικισμού. Διασώζει το χαρακτηριστικό εκείνο τύπο συμπαγούς οικισμού και διατηρεί ακόμη κλειστούς οικιστικούς σχηματισμούς φρουριακού τύπου, όπου οι οικίες βρίσκονται διατεταγμένες γύρω από μία μικρή αυλή, σχηματίζοντας έναν δύσκολα προσβάσιμο περίγυρο . Καίτοι αυτό το αρχιτεκτονικό σχήμα εμφανίζεται συχνά στα Κύθηρα, εδώ αποτελεί ένα ακόμα στοιχείο προστασίας οικισμού από πειρατικές προσβολές, όπως αναφέρει η σχετική παράδοση για την ίδρυσή του. Αυτός ο τρόπος οίκησης αναφέρεται συχνά στην Κρήτη κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας και δεν είναι παράξενο ότι τα Κύθηρα έχουν μιμηθεί και στον οικιστικό τομέα το μεγάλο γείτονα με τον οποίο είχαν στενή σχέση από τα μινωικά χρόνια.

Σήμερα ο οικισμός δεν έχει σημαντικό αριθμό κατοίκων, καθώς έχει πληγεί και αυτός, όπως όλο το νησί, από τα διαδοχικά μεταναστευτικά ρεύματα του 19ου και του 20ού αι., έχοντας τροφοδοτήσει τη Σμύρνη, την Αίγυπτο, την Αυστραλία, τις ΗΠΑ, αλλά και άλλους προορισμούς μεταναστών.

Παλαιές φωτογραφίες από τις Καλοκαιρινές. Διακρίνεται τμήμα του περίκλειστου οικιστικού συγκροτήματος, ίσως του καλλίτερα διατηρημένου στα Κύθηρα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.