Advertisement
Πόσα backstage να αντέξει κανείς στις διάφορες εκπομπές πρωί Σαββάτου; Ένα; Δύο; Πέντε; Εφτά; Αν κάποιος είχε στηθεί πάντως χθες το πρωί μπροστά από μια τηλεόραση και μετρούσε, θα ήταν βέβαιος πως στην Ελλάδα έχουμε αμνησία. Έχουμε ξεχάσει την ωραιότατη και ευρέως χρησιμοποιούμενη μέχρι πρότινος λέξη «παρασκήνιο». Αρχαία λέξη, η οποία επέζησε επί χιλιετίες, για να εγκαταλειφθεί εν μέσω ανόητης υιοθεσίας μιας αγγλικής. Και να ήταν η μόνη; Σήμερα λέμε backstage και fitting (το δεύτερο αντί του δοκιμάζω ή κάνω πρόβα). Εδώ και πάμπολλα χρόνια όμως λέμε event και project. Ενώ, οι ελληνικές λέξεις εκδήλωση και πρόγραμμα αποδίδουν πολύ καλά αντίστοιχα, τις έννοιες που επιμένουμε να εκφράζουμε αγγλιστί μη μας πουν και τίποτα βλάχους!
Δεν είναι σνομπαρία προς τη γλώσσα μας, και, φυσικά, δεν είναι αμνησία. Είναι μιμητισμός χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ, ο οποίος μάς κλείνει έξω από τα τείχη της πηγαίας γλώσσας. Όσο η παγκοσμιοποίηση καλπάζει τόσο κάποιοι λαοί και κάποιες κοινωνίες, ανάμεσα στους οποίους και η δική μας, απεμπολούν τη δική τους γλώσσα και τυλίγονται στις εύκολες χρήσεις ορισμών δήθεν παγκόσμιων.
Δεν ξέρω γιατί πρέπει να λέμε Claw Back στην οικονομία, ούτε και ξέρω τι σημαίνει, ξέρω με σιγουριά όμως πως στον πολιτισμό όπως και στην καθημερινή ζωή μας η αντικατάσταση λέξεων με αγγλικές είναι αυτή που δημιουργεί πρόβλημα στην ελληνική γλώσσα. Για να το πω με απλά λόγια, το ρεπορτάζ, το γκολ και ο κάμεραμαν που έχουν περάσει στο λεξιλόγιό μας κάποιες δεκαετίες δεν αποτελούν πληγή για τη γλώσσα. Κάλυψαν συγκεκριμένες ανάγκες, για τις οποίες δεν υπήρχαν ελληνικές λέξεις. Για πόσες από τις νεοεισαγμένες λέξεις μπορούμε να το πούμε αυτό;
Η ελληνιστική κοινή ήρθε και εμπλούτισε απίστευτα την ελληνική γλώσσα στην εποχή της. Αφομοίωσε λέξεις που δεν είχε, τις συμπεριέλαβε στον καθημερινό μας λόγο. Ο Κεντυρίων, ήταν ο Εκατόνταρχος, βαθμός στρατιωτικού κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Το hospitium πέρασε στην ελληνιστική ελληνική ως ὁσπίτιον, το οποίο εξελίχθηκε στο νεοελληνικό σπίτι, αντικαθιστώντας το αρχαίο οἶκος, το οποίο όμως είναι σε χρήση ακόμα και σήμερα. Ο αποθηκάριος και ο καβαλάρης πήραν την κατάληξη από τα λατινικά.
Ας σκεφτούμε, επίσης, πόσες τουρκικές, περσικές και αραβικές λέξεις φέραμε στη χώρα μας και τις υιοθετήσαμε. Εδώ το καρπούζι, ο καφετζής, ο μπογιατζής, τα παπούτσια. Και στους γείτονες το ανοιχτήρι (anahtar, κλειδί) ο άβακας, το χταπόδι, η βιογραφία και τόσα ακόμα. Ων ουκ έστιν αριθμός. Δεν υπάρχει λαός που να μην επηρεάζεται από τον γείτονά του, ακόμα και από μακρινούς λαούς με τους οποίους έχει σχέση.
Ποια είναι η διαφορά με τον μιμητισμό; Πως σε αυτές τις περιπτώσεις η γλώσσα εμπλουτίζεται και πως, επίσης, οι λέξεις υιοθετούνται και μετατρέπονται τρόπον τινά, αποκτούν δηλαδή καταλήξεις, χρόνους, υπακούν σε γραμματικά και άλλα γλωσσικά φαινόμενα. Με την αφομοίωση, αν θυμάμαι σωστά τα μαθήματα του κυρίου Μπαμπινιώτη στη Φιλοσοφική, πλουτίζει μία γλώσσα. Ο κίνδυνος είναι αυτή η άκριτη εισαγωγή αγγλικών εκφράσεων και η μαϊμουδίστικη μετάφραση άλλων, να συνεχιστούν με ταχείς ρυθμούς. Διότι έτσι, ναι, μια γλώσσα κινδυνεύει.
Ποιος πληρώνει το μάρμαρο; Λέμε απευθείας από τα αγγλικά, αν και έχουμε την έκφραση «ποιος πληρώσει τα σπασμένα;». Δεν έχω τίποτα με το μάρμαρο, σημαίνει όμως κάτι για εμάς; Ή, τι σημαίνει η αγγλική έκφραση at the end of the day την οποία μεταφέραμε ως «στο τέλος της ημέρας»; Κατά βάσιν σημαίνει αυτό που μέχρι τώρα λέγαμε «στο κάτω- κάτω της γραφής» ή στο τέλος- τέλος. Και γιατί «δίνω λόγο» και όχι «εκφωνώ λόγο»; Το δίνω λόγο έχει άλλη σημασία στα ελληνικά, από το δίνω λογαριασμό μέχρι το… λογοδίνομαι. Το χρησιμοποιούν και καθηγητές Πανεπιστημίου αν δεν το ξέρετε!
«Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή» είχε πει ο Γιώργος Σεφέρης στον λόγο του όταν παρέλαβε το Νόμπελ. «Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μας παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται. Δέχτηκε τὶς ἀλλοιώσεις ποὺ δέχεται καθετὶ ζωντανό, ἀλλὰ δὲν παρουσιάζει κανένα χάσμα.»
Η ελληνική δεν είναι η ωραιότερη (άχρηστα τα καλλιστεία γλωσσών) ούτε και η πλουσιότερη γλώσσα σε όλον τον πλανήτη. Είναι από τις πλέον μακροχρόνιες και δυναμικές. Φαίνεται τρομακτικό να την αποδυναμώνουμε από βλακεία και από αμορφωσιά. Τη στιγμή μάλιστα που κάποιες επιστήμες έχουν στον πυρήνα της ορολογίας τους τα αρχαία ελληνικά. Η ιατρική και η φιλοσοφία ως πρώτα παραδείγματα. Όχι μόνον.
Με το χαρακτηριστικό χιούμορ που τον διακρίνει, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης γράφει στο προφίλ του στο Facebook:
«ΟΙ ΝΕΕΣ ΑΓΓΛΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΕΜΑΘΑ
Προσπαθώντας πάντα να βελτιώσω τα Αγγλικά μου διαβάζοντας γνωστές αγγλικές εφημερίδες, έμαθα πρόσφατα άλλες νέες 14 … αγγλικές λέξεις. Σάς τις δίνω, για να βελτιώσετε κι εσείς τα Αγγλικά σας.
Είναι οι λέξεις cacophony, anecdotist, panegyric, apotheosis, cacophonous apostate ephemeral allegory [a visible symbol representing an abstract idea emblem] splenetic (σπλήνα) antipathy necromancer (νεκρομαντεία).»
Ο σημαντικός καθηγητής, έρχεται να μας θυμίσει ακριβώς τη σημασία της ελληνικής, χωρίς εθνικιστικές ή άλλες εξάρσεις. Ας σκεφτούμε λίγο τι θέλει να πει «παίζοντας».
Πριν κλείσει το άρθρο, θα υπενθυμίσουμε πως ο Ξενοφών Ζολώτας, «κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, εκπροσωπούσε τη χώρα μας στις συνεδριάσεις του Δ.Ν.Τ. στην Αμερική.
Σε μία από αυτές τις συνεδριάσεις, στις 26 Σεπτεμβρίου 1957, ο εκφώνησε έναν λόγο στα Αγγλικά, του οποίου όλες οι λέξεις είχαν ρίζες από την αρχαία ελληνική γλώσσα, αναδεικνύοντας την ιστορία και την αξία του ελληνικού πολιτισμού.
Kyrie, I eulogize the archons of the Panethnic Numismatic Thesaurus and the Ecumenical Trapeza for the orthodoxy of their axioms, methods and policies, although there is an episode of cacophony of the Trapeza with Hellas.
With enthusiasm we dialogue and synagonize at the synods of our didymous Organizations in which polymorphous economic ideas and dogmas are analyzed and synthesized. Our critical problems such as the numismatic plethora generate some agony and melancholy.
This phenomenon is characteristic of our epoch. But, to my thesis, we have the dynamism to program therapeutic practices as a prophylaxis from chaos and catastrophe. In parallel, a panethnic unhypocritical economic synergy and harmonization in a democratic climate is basic. I apologize for my eccentric monologue. I emphasize my eucharistia to you Kyrie, to the eugenic and generous American Ethnos and to the organizers and protagonists of this Amphictyony and the gastronomic symposia.
Τόση εντύπωση έκανε, ώστε του ζητήθηκε να το επαναλάβει και το έκανε με χαρά, στις 2 Οκτωβρίου 1959 και πάλι στην Ουάσιγκτον. Δεν παρέλειψε μάλιστα να ευχαριστήσει τους «στενογράφους», λέξη με ελληνική ρίζα, για τα όσα πέρασαν καταγράφοντας την ομιλία του.
Kyrie, It is Zeus’ anathema on our epoch for the dynamism of our economies and the heresy of our economic methods and policies that we should agonize the Scylla of numismatic plethora and the Charybdis of economic anaemia. It is not my idiosyncrasy to be ironic or sarcastic, but my diagnosis would be that politicians are rather cryptoplethorists. Although they emphatically stigmatize numismatic plethora, they energize it through their tactics and practices. Our policies have to be based more on economic and less on political criteria.
Our gnomon has to be a metron between political, strategic and philanthropic scopes. Political magic has always been anti-economic. In an epoch characterized by monopolies, oligopolies, monophonies, monopolistic antagonism and polymorphous inelasticities, our policies have to be more orthological. But this should not be metamorphosed into plethorophobia, which is endemic among academic economists.
Numismatic symmetry should not hyper-antagonize economic acme. A greater harmonization between the practices of the economic and numismatic archons is basic. Parallel to this, we have to synchronize and harmonize more and more our economic and numismatic policies panethnically. These scopes are more practicable now, when the prognostics of the political and economic barometer are halcyonic.
The history of our didymus organizations in this sphere has been didactic and their gnostic practices will always be a tonic to the polyonymous and idiomorphous ethnical economies. The genesis of the programmed organization will dynamize these policies. Therefore, I sympathize, although not without criticism on one or two themes, with the apostles and the hierarchy of our organs in their zeal to program orthodox economic and numismatic policies, although I have some logomachy with them. I apologize for having tyrannized you with my Hellenic phraseology. In my epilogue, I emphasize my eulogy to the philoxenous autochthons of this cosmopolitan metropolis and my encomium to you, Kyrie, and the stenographers….
Kythira Online