Ο πλανήτης λέει ήδη το νερό νεράκι

Η ξηρασία και οι πυρκαγιές που έπληξαν με σφοδρότητα φέτος το καλοκαίρι τη νότια Ευρώπη είναι οι πιο εμφανείς ενδείξεις ενός περίπλοκου και εδραιωμένου προβλήματος λειψυδρίας που γίνεται όλο και πιο σοβαρό στη Γηραιά Ηπειρο, με φόντο την κλιματική αλλαγή. Οι περίοδοι ξηρασίας έχουν αυξηθεί δραματικά σε αριθμό και ένταση στην Ε.Ε., με τις «κόκκινες» περιοχές και τους πληθυσμούς που δοκιμάζονται να έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 20% το διάστημα 1976-2006, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό. Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων προέβλεψε το 2020 ότι η παγκόσμια ζήτηση γλυκού νερού θα ξεπεράσει τη διαθέσιμη προσφορά κατά 56% έως το 2030, μεγαλύτερο χάσμα από το 40% που είχε προβλέψει η εταιρεία συμβούλων McKinsey το 2009.

«Δεν υπάρχει χώρα στην Ευρώπη που να είναι θωρακισμένη», προειδοποιεί ο Ξαβιέ Λεφλέβ, ο οποίος ηγείται της ομάδας υδάτων στη διεύθυνση περιβάλλοντος του ΟΟΣΑ. Το πρόβλημα της λειψυδρίας μάλιστα είναι τόσο οξύ που σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία έχουν ξεσπάσει ταραχές ανάμεσα στους αγρότες, τους μεγαλύτερους καταναλωτές νερού στη Γηραιά Ηπειρο, και τις περιβαλλοντικές ομάδες. Ο αντίκτυπος της λειψυδρίας είναι ιδιαίτερα οξύς για τους αγρότες, αλλά θα πλήξει επίσης τα νοικοκυριά και πολλούς κλάδους της βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας, καθώς το νερό χρειάζεται για την ψύξη πυρηνικών σταθμών και για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με τους FT, ένα μείγμα ανεπαρκών μέτρων, ιδιοτελών συμφερόντων και ταχείας κλιματικής αλλαγής θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Οξύ το πρόβλημα για τους αγρότες, θα πλήξει νοικοκυριά και βιομηχανίες – Το 25% κατά μέσον όρο του πόσιμου νερού χάνεται λόγω διαρροών στους σωλήνες.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη έδιναν μέχρι σήμερα ελάχιστη σημασία στα αποθέματα νερού, την ώρα που ένα «κουβάρι» από τοπικούς κανόνες, διαρροές στο δίκτυο ύδρευσης και ακραία καιρικά φαινόμενα μετατρέπει ακόμη και τις χώρες με το μεγαλύτερο ποσοστό βροχοπτώσεων, όπως η Πολωνία ή η Γερμανία, σε περιοχές «υδατικού στρες». Παρά τις ανησυχίες για τη λειψυδρία, η Ε.Ε. εξακολουθεί να αδιαφορεί για τις ποσότητες που χάνονται από την κακή ποιότητα των δικτύων ύδρευσης. Υπολογίζεται ότι το 25% κατά μέσον όρο του πόσιμου νερού χάνεται λόγω διαρροών στους σωλήνες, σύμφωνα με τον βιομηχανικό οργανισμό EurEau. Η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Ιταλία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τους μεγαλύτερους παραβάτες. Στη Ρώμη, για παράδειγμα, το 42% του νερού χάνεται μέσω υποδομών που μοιάζουν με κόσκινο και ενίοτε χρονολογούνται από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Την ίδια στιγμή, τα τιμολόγια νερού στην Ευρώπη είναι σχετικά φθηνά για τα νοικοκυριά σε σύγκριση με το κόστος των λογαριασμών ενέργειας, γεγονός που περιορίζει τα χρήματα που διαθέτουν οι εταιρείες για να κάνουν ζωτικές εργασίες επισκευής. Στην Ιρλανδία λόγου χάρη, οι πολίτες δεν πληρώνουν καθόλου για βασική οικιακή χρήση. Το ζήτημα της διαχείρισης του νερού περιπλέκεται από τον τεράστιο αριθμό ιδιωτικών ή δημοτικών επιχειρήσεων που διαχειρίζονται τα ύδατα, καθώς περισσότερες από 78.000 επιχειρήσεις διαφόρων μεγεθών δραστηριοποιούνται στον εν λόγω τομέα σε ολόκληρη την Ε.Ε., γράφουν οι FT. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, όλες οι χώρες της Ε.Ε. εκτός από τη Γερμανία πρέπει να αυξήσουν τις ετήσιες δαπάνες για νερό κατά 25% τουλάχιστον για να συμμορφωθούν με τους κανόνες της Ε.Ε. για την κατανάλωση και τα λύματα, πράγμα που σημαίνει ότι οι λογαριασμοί είναι πιθανό να αυξηθούν.

Σε επίπεδο Ε.Ε., έχουν αρχίσει να γίνονται κάποιες στρατηγικές κινήσεις για την προστασία των υδάτινων πόρων. Τον Ιούνιο τέθηκαν σε ισχύ κανόνες της Ε.Ε. για την επαναχρησιμοποίηση του νερού, ενώ οι Βρυξέλλες απαίτησαν από τα κράτη-μέλη να εκπονήσουν σχέδια διαχείρισης της ξηρασίας. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει θέσει ως στόχο την επαναχρησιμοποίηση του 10% των υγρών αποβλήτων έως το 2030 και το Ηνωμένο Βασίλειο εξετάζει τις υποχρεωτικές ετικέτες εξοικονόμησης νερού σε νέες τουαλέτες και πλυντήρια ρούχων. Ωστόσο, ειδικοί επισημαίνουν ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν ενεργούν αρκετά γρήγορα, κυρίως γιατί δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα αναφορικά με τη χρήση του νερού και τους κινδύνους λειψυδρίας.

Ξεριζώνουν τα αμπέλια λόγω κλιματικής αλλαγής οι οινοποιοί του Μπορντό

«Εχει γίνει πολύ δύσκολο». Με αυτά τα λόγια, ένας παραγωγός κρασιού στο Μπορντό περιγράφει την τεράστια πρόκληση που αντιμετωπίζει η διάσημη περιοχή της Γαλλίας, εν μέσω μιας τεράστιας μεταμόρφωσης.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα αλλά και οι αλλαγές στις συνήθειες των καταναλωτών πλήττουν τους οινοποιούς. Για κάποιους, δεν είναι καν βιώσιμο να διατηρούν τα οινοποιεία τους ανοιχτά, με αποτέλεσμα να ξεριζώνουν τα αμπέλια τους και να ζητούν κυβερνητικές αποζημιώσεις.
«Τα επόμενα πέντε χρόνια, θα δούμε λιγότερα αμπέλια στο Μπορντό», δηλώνει μιλώντας στο CNBC η Sylvie Courselle, γεωπόνος μηχανικός και οινολόγος στο Château Thieuley.
Σύμφωνα με στοιχεία των τοπικών αρχών, μόνο το δίμηνο Ιουνίου – Ιουλίου φέτος υπήρξαν 584 αιτήματα στις τοπικές αρχές για αποζημιώσεις, από οινοποιούς που θέλουν είτε να τερματίσουν εντελώς την παραγωγή τους είτε να διαφοροποιήσουν τη χρήση της γης τους. Συνολικά, τα αιτήματα αυτά αντιστοιχούν σε σχεδόν 5.000 εκτάρια αμπελώνων που πρόκειται να αλλάξουν χρήση.

«Η κλιματική αλλαγή μπορεί να το επιταχύνει αυτό», εξηγεί η Courselle, καθώς τα τελευταία χρόνια οι οινοπαραγωγοί έπρεπε να αντιμετωπίσουν χαλαζοπτώσεις, παγετούς και ξηρασίες που επηρεάζουν σημαντικά τις καλλιέργειές τους. Σύμφωνα με την άποψή της, η μεγαλύτερη πρόκληση για τους οινοποιούς τα επόμενα χρόνια θα είναι η πρόσβαση στο νερό. Ομως, τα προβλήματα στο Μπορντό δεν περιορίζονται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ιστορικά, η φημισμένη αυτή περιοχή της Γαλλίας εστιάζει στην παραγωγή κόκκινου κρασιού, όμως τώρα, οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο στην μπίρα και σε ελαφρύτερα κρασιά. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, ο αριθμός των ενεργών ζυθοποιών έχει αυξηθεί από 322 το 2009 σε 2.500 το 2021.
Επιπλέον, τα στοιχεία του γαλλικού ινστιτούτου OFDT δείχνουν ότι οι πωλήσεις κρασιού μειώθηκαν τουλάχιστον κατά το ένα τρίτο μεταξύ του 2000 και του 2020. Την ίδια περίοδο, σημειώθηκε αύξηση 7% στις πωλήσεις μπίρας.

Και την ίδια στιγμή, οι πωλήσεις γαλλικών κρασιών στο εξωτερικό μειώνονται επίσης. Η Γαλλία κυριαρχεί στην παγκόσμια αγορά κρασιού μαζί με την Ισπανία και την Ιταλία. Ωστόσο το 2022, η Γαλλία είδε τις εξαγωγές κρασιού της να μειώνονται κατά 5% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Αντίθετα, οι κλιματικές αλλαγές φαίνεται να ευνοούν την παραγωγή κρασιών στη Γερμανία.  Σύμφωνα με το International Organisation of Vine and Wine, η Γερμανία ήταν η μόνη χώρα της Ε.Ε. που εμφάνισε αύξηση στην παραγωγή κρασιού πέρυσι. Συνολικά, η παραγωγή αυξήθηκε κατά 6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, «λόγω της ξηρής και θερμής καλλιεργητικής περιόδου που ήταν ευεργετική για τους αμπελώνες».

Αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι εκτάσεις με αμπέλια έχουν υπερτετραπλασιαστεί από το 2000, σύμφωνα με το WineGB. Το 2021, οι πωλήσεις κρασιού αυξήθηκαν κατά 31% ετησίως σε 9,3 εκατ. μπουκάλια.

Μειώνονται οι διελεύσεις στη διώρυγα του Παναμά

Μετά τη μείωση της στάθμης του Ρήνου σε ιστορικά χαμηλά λόγω ξηρασίας και την προσάραξη του γιγαντιαίου σκάφους «Ever Given» στη διώρυγα του Σουέζ, εν μέσω αμμοθύελλας το 2021, η διώρυγα του Παναμά που γεφυρώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, είναι μία ακόμη πλωτή οδός που επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες, απειλώντας με αναταράξεις την παγκόσμια οικονομία. Η σοβαρή ξηρασία στη χώρα της Κεντρικής Αμερικής προκαλεί μεγάλες καθυστερήσεις σε μία από τις σημαντικότερες εμπορικές οδούς του κόσμου, καταδεικνύοντας την πρόκληση που θέτει η κλιματική αλλαγή στο εμπόριο. Το κανάλι του Παναμά αντλεί νερό από τις κοντινές λίμνες, οι φετινές βροχοπτώσεις όμως ήταν οι χαμηλότερες από την αλλαγή του αιώνα, προειδοποιούν οι μετεωρολόγοι, προσθέτοντας ότι το Ελ Νίνιο εντείνει τις ανησυχίες. Ως αποτέλεσμα, η Αρχή της Διώρυγας του Παναμά (ACP) αναγκάστηκε να επιβάλει περιορισμούς στα βάρη των πλοίων και στην καθημερινή κίνηση, τουλάχιστον μέχρι το 2024.

Εκτός από τη διώρυγα του Παναμά, ο επόμενος «μεγάλος ασθενής» από τη σκοπιά των μεταφορών, θα είναι ο Μισισιπής, λένε οι ειδικοί. Η ξηρασία, μαζί με το ρεκόρ θερμοκρασίας που παρατηρείται κατά μήκος του ποταμού, από τη Μινεάπολη μέχρι τη Νέα Ορλεάνη, αναμένεται να οδηγήσει σε πτώση της στάθμης, προκαλώντας περιορισμούς σε μια εποχή που οι καλλιέργειες στην καρδιά της Αμερικής συλλέγονται και μεταφέρονται. «Εχουμε ζητήματα στον Παναμά και πιθανότατα θα έχουμε προβλήματα με την κυκλοφορία εμπορευμάτων στον Μισισιπή. Και έτσι αντιμετωπίζουμε ένα σύνθετο ζήτημα εφοδιαστικής αλυσίδας», λέει ο Τζον Ντέιβις, επικεφαλής μετεωρολόγος στην Everstream Analytics.

Προς το παρόν, οι γενικοί χρόνοι αναμονής έχουν εκτοξευθεί στο κανάλι του Παναμά. Από τα μέσα Αυγούστου υπήρχαν περίπου 135 πλοία που περίμεναν και στις δύο άκρες του καναλιού, από 29 τον προηγούμενο μήνα, σημείωσε η Everstream Analytics, προσθέτοντας ότι τα πλοία σε αναμονή είναι συνήθως δεξαμενόπλοια αερίου ή φορτηγά χύδην φορτίου. Ωστόσο, ο αριθμός των πλοίων που περιμένουν πέντε ή περισσότερες ημέρες εξακολουθεί να αυξάνεται, γεγονός που αρχίζει να επηρεάζει την αξιοπιστία των υπηρεσιών και να προκαλεί σταδιακά καθυστερήσεις στις μεταφορές στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. «Αν συνεχίσουν να φορτώνουν λιγότερα εμπορευματοκιβώτια, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν προβλήματα στις αμερικανικές εταιρείες που προσπαθούν να αναπληρώσουν τα αποθέματα ενόψει της εορταστικής περιόδου – για τα πάντα, από χριστουγεννιάτικα στολίδια, μέχρι έπιπλα και παιχνίδια», ανέφερε η Everstream Analytics στο CNN. Οι εισαγωγείς λιανικής είναι πιθανόν να «τρομοκρατηθούν» από αυτές τις εξελίξεις, τονίζει ο Πίτερ Σαντ, επικεφαλής αναλυτής στην Xeneta, μια εταιρεία ανάλυσης θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών. Καθώς η οικονομία στις ΗΠΑ, η αγορά εργασίας και οι καταναλωτικές δαπάνες παραμένουν ανθεκτικές, υπάρχει πιθανότητα να εκτοξευθεί η ζήτηση, συνεπώς οι καθυστερήσεις στη ναυτιλία θα σημαίνουν μικρότερη ποικιλία στην επιλογή προϊόντων ή, χειρότερα, άδεια ράφια, προειδοποιεί.