Ο πληθωρισμός, η απληστία και το δίλημμα της κυβέρνησης

Η κυβέρνηση μπορεί να πιστεύει και να σέβεται τους νόμους της αγοράς, αλλά τι γίνεται στην περίπτωση που οι παίκτες της αγοράς παραβαίνουν τους νόμους του ανταγωνισμού για να αυξήσουν τα κέρδη τους;

Σε αυτό το μεγάλο δίλημμα αναζητεί απάντηση ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης στον οποίο, ως συντονιστή της οικονομικής πολιτικής, έχει μεταφερθεί το βάρος για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Και αυτό συμβαίνει την ώρα που την ευθύνη και την αρμοδιότητα έχει ο υπουργός Ανάπτυξης, Κώστας Σκρέκας.

Οι επιλογές που έχει το οικονομικό επιτελείο δεν είναι πολλές, αλλά αυτό που επείγει είναι η αντιμετώπιση του φαινομένου της έκρηξης του τιμών των τροφίμων και ειδών βασικής κατανάλωσης που ανεβαίνουν για 18 μήνες συνέχεια και μάλιστα με διψήφιο ποσοστό, όταν ο πληθωρισμός (γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή) έχει υποχωρήσει τον Αύγουστο στο 3,4%.

Οπως τονίζει ο κ. Χατζηδάκης μιλώντας στο Protagon, αυτό που έχει αποφασιστεί είναι η παράταση του «market pass» για τους φθινοπωρινούς μήνες -Σεπτέμβριο, Οκτώβριο ίσως και Νοέμβριο-, της επιδότησης των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου καθώς και η ενίσχυση των εισοδημάτων μέσω της αύξησης του κατώτατου μισθού, των συντάξεων και των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων που θα γίνουν την Πρωτοχρονιά.

«Ομως είναι ακόμη νωρίς να μιλήσουμε για ποσοστά νέας αύξησης του κατώτατου μισθού για το 2024, τα οποία θα καθορίσει η αρμόδια επιτροπή όταν έρθει η ώρα. Επιπλέον σε καμμιά περίπτωση δεν θέλουμε να τροφοδοτήσουμε το σπιράλ αύξησης τιμών μέσω των αυξήσεων των μισθών. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε όλα καθώς προτεραιότητα μας αποτελεί και παραμένει η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας της χώρας το Σεπτέμβριο. Οι οίκοι αξιολόγησης τα προσέχουν όλα αυτά» ανέφερε.

Ωστόσο, ο κ Χατζηδάκης δεν κρύβει την ανησυχία του για την εντεινόμενη δυσαρέσκεια και τα φαινόμενα ασυδοσίας με τις τιμές υπηρεσιών που εκδηλώθηκαν σε πολλές τουριστικές περιοχές της χώρας (κυρίως στα νησιά) με τη μεγάλη κίνηση.

Κινητοποιείται η Επιτροπή Ανταγωνισμού

Ο υπουργός Οικονομικών θεωρεί ότι το πρόβλημα της ακρίβειας -εκτός από τα «πυροσβεστικά μέτρα» της στήριξης των χαμηλών εισοδημάτων με τα «pass» που είναι ένα πεπερασμένο μέτρο- μπορεί να αντιμετωπιστεί οριστικά και μόνιμα με μέτρα ενίσχυσης του ανταγωνισμού σε όλη την οικονομία και την αγορά. Δηλαδή με παρεμβάσεις που θα εντείνουν τον ανταγωνισμό από τον τραπεζικό κλάδο, τα διυλιστήρια και την αγορά καυσίμων μέχρι τα σούπερ – μάρκετ και τα περίπτερα και οι οποίες θα έχουν το χαρακτήρα μεταρρυθμίσεων.

Πρός αυτή την κατεύθυνση έχει δοθεί οδηγία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού να κάνει στοχευμένες έρευνες σε κλάδους που -κατά τα φαινόμενα- ακολουθούν εναρμονισμένες πολιτικές αλλά και να προτείνει μέτρα που μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα στην πράξη.

Η ευθύνη και ο ρόλος Σκρέκα

Ταυτόχρονα όμως έχει κληθεί και ο υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας που είναι ο καθ΄ύλην αρμόδιος να εντείνει τους ελέγχους στην αγορά και να διαπιστωθεί κατά πόσο τηρούνται τα συμφωνηθέντα.

Δηλαδή κατά πόσο το εμπόριο – χονδρεμπόριο και τα σούπερ μάρκετ – κρατούν τα ποσοστά κέρδους τους στα όρια που είχαν καθοριστεί με υπουργικές αποφάσεις και ουσιαστικά βρίσκονταν στα προ της πανδημίας επίπεδα ή παρακάμπτουν τους πάντες και τα πάντα με στόχο την αύξηση των κερδών τους.

Επίσης πρέπει να επιμείνει στην εφαρμογή των όρων για το «καλάθι του νοικοκυριού» αλλά και στη διεύρυνσή του καθώς οι ανατιμήσεις σε σειρά δεκάδων προϊόντων έχει διαπιστωθεί ότι πλέον είναι αδικαιολόγητες.

Από τον εισαγόμενο πληθωρισμό, στην… απληστία

Είναι πλέον κοινή (και επίσημη) διαπίστωση ότι το φαινόμενο της πληθωριστικής κρίσης μπορεί να ήταν εισαγόμενο, εξαιτίας του πολέμου του Πούτιν στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, πλέον όμως τροφοδοτείται από την αύξηση των κερδών παραγωγών και επιχειρήσεων.

Η πλέον επίσημη μελέτη, αυτή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, δείχνει ότι το 2022 οι τιμές εισαγόμενων αγαθών (ενέργεια, τρόφιμα) ευθύνονταν για την άνοδο του πληθωρισμού κατά 45%, η αύξηση των κερδών κατά 45%, ενώ το κόστος εργασίας κατά 10%.

Και καθώς οδεύουμε προς το τελευταίο τρίμηνο του 2023 τα στοιχεία δείχνουν ότι ο πληθωρισμός κερδών, κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, αντιπροσώπευε το σκανδαλώδες 50% της συνολικής επίδρασης στην άνοδο των τιμών.

Αυτό δεν συμβαίνει σε ολόκληρη την αγορά, αλλά κυρίως στα προϊόντα που έχουν ανελαστική ζήτηση όπως τα τρόφιμα (στην Ελλάδα ο δείκτης τιμών τροφίμων ανεβαίνει συνεχώς με διψήφιο ποσοστό για 18 μήνες), στα φρούτα και τα κηπευτικά όπου η Ελλάδα αν και παραγωγός έχει καταγράψει ανατιμήσεις πάνω από 23% τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά και σε βασικά είδη κατανάλωσης που αγοράζουμε στα σούπερ – μάρκετ.

Η τιμή της …φέτας

Ακραίο παράδειγμα είναι η τιμή της ελληνικής φέτας από την Ηπειρο που πωλείται στα ελληνικά σούπερ – μάρκετ από 13,90 ευρώ έως 15 ευρώ το κιλό (πλαστική συσκευασία) ενώ το ίδιο προϊόν που εξάγεται από την ίδια εταιρία στη Γερμανία πωλείται στα σούπερ μαρκετ του Βερολίνου προς 13,50 ευρώ δηλαδή 40 λεπτά χαμηλότερα από την τιμή στην ελληνική αγορά. Αυτό δείχνει πολλά…

Κύκλοι του ΣΕΒ θεωρούν ότι από την πλευρά της βιομηχανίας δεν γίνεται κατάχρηση των συνθηκών που διαμορφώθηκαν στην αγορά μετά την πανδημία και τον πόλεμο κι ότι είναι οι βιομήχανοι είναι συγκρατημένοι στην αύξηση των περιθωρίων κέρδους, αλλά οι ίδιοι δείχνουν με το «δάχτυλο» τους έλληνες παραγωγούς και διακινητές τροφίμων, από τα γαλακτοκομικά, μέχρι τα φρούτα λέγοντας ότι «βρήκαν ευκαιρία» να αυξήσουν τις τιμές και τα εισοδήματά τους.

Η κομπίνα με τα φρούτα

Στους ελέγχους που γίνονται στην αλυσίδα από «το χωράφι στο ράφι» διαπιστώθηκε ότι οι έμποροι ζητούν και κόβουν παραστατικά (τιμολόγια αγοράς και δελτία αποστολής) με τιμές υψηλότερες από αυτές που στην πραγματικότητα εισπράττει ο παραγωγός, καθώς αυτό δεν έχει για τον ίδιο καμία φορολογική επίπτωση. Τα εισοδήματα τους ουσιαστικά παραμένουν αφορολόγητα.

Ετσι οι τιμές πολλών προϊόντων – κυρίως φρούτα και λαχανικά, ακόμη και αλιεύματα – ξεκινούν το ταξίδι τους προς την αγορά «φουσκωμένες» από τη στιγμή που φεύγουν από το χωράφι.

Ο ατελής ανταγωνισμός

Κατόπιν τούτων είναι σαφές ότι η βασική αιτία του προβλήματος είναι «ο ατελής ανταγωνισμός» που επικρατεί στην ελληνική αγορά.

Παρά τις παρεμβάσεις που έγιναν από την εποχή των μνημονίων μέχρι και σήμερα, παρά τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς που έγινε στο όνομα της έντασης του ανταγωνισμού, η διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, ίσως και το μικρό μέγεθος της αγοράς όπου γνωρίζονται όλοι με το μικρό τους όνομα, οδηγεί σε ανεξέλεγκτες για τον καταναλωτή καταστάσεις

Το πιο ακραίο παράδειγμα είναι η τιμή των καυσίμων και οι διακυμάνσεις που πάντοτε είναι ταχύτερες στην άνοδο των διεθνών τιμών και ποτέ στην κάθοδο.

Κάνοντας απολογισμό του καλοκαιριού η μέση τιμή της αμόλυβδης βενζίνης στην Ελλάδα έφτασε στο 1.99 ευρώ το λίτρο στις 21 Αυγούστου, ενώ σε 28 νομούς κινήθηκε σταθερά πάνω από τα 2 ευρώ.

Πρόκειται για την τρίτη ακριβότερη τιμή βενζίνης σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση. Στην πρώτη θέση με μέση τιμή 2,08 ευρώ το λίτρο ήταν η Ολλανδία και ακολουθούσε στη δεύτερη θέση η Δανία με μέση τιμή 2,04 ευρώ το λίτρο.

Για λόγους σύγκρισης και επειδή η Κύπρος προμηθεύεται καύσιμα κυρίως από τα ελληνικά διυλιστήρια, η μέση τιμή της αμόλυβδης διαμορφώθηκε τον Αύγουστο στα 1,55 ευρώ το λίτρο, παρά το υψηλό κόστος των μεταφορικών.

Ωστόσο οι παράγοντες που διαμορφώνουν τελικά την τιμή είναι αφενός το ύψος του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στον οποίο η Ελλάδα κρατά τον υψηλότερο επιτρεπόμενο συντελεστή, τα περιθώρια κέρδους διυλιστηρίων και βενζινοπωλών που επίσης είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και τελευταίο το μεταφορικό κόστος.

Δεν είναι τυχαίο ότι αθροιστικά τα κέρδη των δύο διυλιστηρίων στην Ελλάδα εκτοξεύθηκαν από τα 665 εκατομμύρια ευρώ το 2021, κοντά στα τρία δισ. ευρώ το 2022, γεγονός που οδήγησε την κυβέρνηση στην έκτακτη φορολόγηση του μέρους των υπερκερδών, προκειμένου να χρηματοδοτήσει το fuel pass, δηλαδή την επιδότηση των οδηγών. Πλέον τα κέρδη αυτά υποχωρούν στα προ της κρίσης επίπεδα και το 2023 δεν θα υπάρξει νέα έκτακτη φορολόγηση τους.