Ο πληθυσμός των Κυθήρων ανά κοινότητα την τελευταία εικοσαετία

Όπως είναι γνωστό, η συνολική μεταβολή του πληθυσμού ενός τόπου, εν προκειμένω των Κυθήρων,  είναι η συνισταμένη  δύο μεγεθών, της φυσικής κίνησης του πληθυσμού (γεννήσεις-θάνατοι) και της καθαρής εισροής ή εκροής πληθυσμού. Ο εντοπισμός όμως των προσδιοριστικών παραγόντων που διαμορφώνουν τις  μεταβολές του αριθμού των κατοίκων   στις επί μέρους κοινότητες απαιτεί, επιπροσθέτως, την γνώση και άλλων στοιχείων, ειδικότερα τις διακοινοτικές μετακινήσεις, τα οποία στην περίπτωσή μας δεν είναι διαθέσιμα. Κατόπιν τούτου, με κίνδυνο κάποιων αριθμητικών σφαλμάτων, τα οποία όμως δεν αλλοιώνουν την γενικότερη διακοινοτική εικόνα των πληθυσμιακών μεταβολών, ήμαστε υποχρεωμένοι να θεωρήσουμε, ότι  μόνο οι δυνάμεις που διαμορφώνουν τις συνολικές μεταβολές του πληθυσμού του νησιού, προσδιορίζουν, λίγο-πολύ,  και τις κοινοτικές του εξελίξεις.

Σε προηγούμενο άρθρο μας στα Κυθηραϊκά (Σεπτέμβριος 2022), είχαμε καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι  η αύξηση του συνολικού πληθυσμού των Κυθήρων, στην δεκαετία 2001-2011 κατά 13, 2%,  ήταν αποκλειστικό αποτέλεσμα της έντονης εισροής, αλλοδαπών κυρίως, στο νησί, ενώ η μείωση, στην δεκαετία 2011-2021 κατά 9,8%, ήταν αποκλειστική συνέπεια της έντονης γήρανσης (θάνατοι πολύ περισσότεροι από τις γεννήσεις). Ο λόγος είναι, ότι εξαιτίας  της οικονομικής κρίσης, στην δεύτερη αυτή περίοδο, σημαντικός αριθμός των προηγουμένων μεταναστών αναχώρησε από τα Κύθηρα, χωρίς να αναπληρωθεί με μεγαλύτερη εισροή, που είχε ως αποτέλεσμα η καθαρή μετακίνηση πληθυσμού να είναι μηδενική. Οι δύο αυτές συνιστώσες συνέργησαν ώστε ο πληθυσμός του 2021 να επανέλθει ουσιαστικά – είχε μια ασήμαντη αύξηση 73  ατόμων – στο επίπεδο του 2001, συνεχίζοντας την μακροχρόνια πτωτική του πορεία,  μετά από την προσωρινή αναστολή της στην πρώτη δεκαετία.

Μετά τις αναγκαίες αυτές πληροφορίες για την εξέλιξη του συνολικού πληθυσμού, οι οποίες θα μας διευκολύνουν στην περαιτέρω ανάλυση, ας δούμε πως οι μεταβολές αυτές είναι κατανεμημένες στις κοινότητες του νησιού, που είναι το σημερινό μας θέμα. Ο παρακείμενος πίνακας δείχνει τον μόνιμο πληθυσμό ανά κοινότητα, σε τρία χρονικά σημεία, 2001, 2011 και 2021.

Μόνιμος Πληθυσμός των Κυθήρων ανά κοινότητα 2001-2021

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Απογραφές Πληθυσμού, 2001, 2011, 2021

Τα στοιχεία του πίνακα δείχνουν, ότι σχεδόν όλες οι κοινότητες επωφελήθηκαν  από την εισροή των μεταναστών στην πρώτη δεκαετία, εκτός του Καραβά, της Χώρας και του Μυλοποτάμου, στις οποίες ο πληθυσμός μειώθηκε, εντονότερα στον Καραβά και στον Μυλοπόταμο και αμυδρότερα στην Χώρα, λόγω υπέρβασης των εκροών έναντι των εισροών.  Πολύ μεγάλη αύξηση είχαν τα Λογοθετιάνικα (76,3%), τα Αντικύθηρα (74,3 %), ο Ποταμός (35,9%), τα Φράτσια (26,5%), το Λειβάδι (19,0%) και οι Καρβουνάδες (18,2%). Στην δεύτερη όμως δεκαετία, παρατηρείται ακριβώς η αντίθετη φορά των πραγμάτων. Με εξαίρεση τις κοινότητες Λογοθετιανίκων, Μητάτων και ελάχιστα των Μυρτιδίων και των Φριλιγκιανίκων, που διατήρησαν ή αύξησαν ελαφρώς τον πληθυσμό τους,  όλες οι άλλες κοινότητες παρουσίασαν μείωση, ορισμένες σε υψηλά ποσοστά: η Χώρα (-17,3%),  ο Μυλοπόταμος (-15,7%), ο Ποταμός (-14,3%) και τα Φράτσια (-25,1%), ενώ τα Αντικύθηρα υπέστησαν πανωλεθρία (-42,6%). Μπορεί να παρατηρηθεί εδώ, ότι οι κοινότητες του Ποταμού, των Φρατσίων και των Αντικυθήρων κινήθηκαν πολύ έντονα, από την ακραία θέση των πολύ κερδισμένων στην πρώτη δεκαετία, στην ακραία θέση των πολύ χαμένων στην δεύτερη.

Οι αντίρροπες αυτές μεταβολές των δύο δεκαετιών, κατέληξαν ώστε, σε όλη την εικοσαετία (2001-2021), εξόχως κερδισμένες κοινότητες να είναι των Καρβουνάδων (+12,0%), του Λειβαδίου (+10,3%), των Λογοθετιανίκων (+82,2%), των Μητάτων (+13,6%) και του Ποταμού (+16,5%). Στον αντίποδα, εξόχως χαμένες κοινότητες είναι οι του Καραβά, της Χώρας και του Μυλοποτάμου, οι οποίες απώλεσαν στην εικοσαετία, αντίστοιχα,  -28,6%, -19,8% και -21,1% του πληθυσμού τους. Από τις υπόλοιπες κοινότητες, εκείνες των Αρωνιαδίκων, των Μυρτιδίων και των Φριλιγκιανίκων είχαν μια πολύ μικρή αύξηση, των Κοντολιανίκων και των Φρατσίων μια μικρή μείωση, και των Αντικυθήρων επανήλθαν στα επίπεδα του 2001. Στις 8 κοινότητες που παρουσίασαν αύξηση, κατοικούσε, το 2021, το 69% του συνολικού πληθυσμού των Κυθήρων, ενώ στις 5 κοινότητες που παρουσίασαν μείωση κατοικούσε το 31%.

Η κοινότητα Λογοθετιανίκων, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί η εξαιρετικά μεγάλη πληθυσμιακή της αύξηση,  που οφείλεται στην μαζική κατοίκησή της  από οικογένειες αλλοδαπών στην διάρκεια της πρώτης δεκαετίας, διατήρησε τους κατοίκους της και στην δεύτερη δεκαετία,  γιατί, όπως το έθεσε καλός φίλος γνώστης της κατάστασης της περιοχής,  οι έποικοι «ρίζωσαν» στην κοινότητα. Αντίθετα,  στα Φράτσια και στα Αντικύθηρα, με τις δεκαετείς ακραίες θετικές και αρνητικές μεταβολές, ο μεγάλος αριθμός εισροών της πρώτης δεκαετίας  δεν ρίζωσε, μειώνοντας δραστικά  τον αριθμό των κατοίκων τους. Μόνο η κοινότητα του Ποταμού, που παρουσίασε επίσης όπως σημειώσαμε, παρόμοιες  ακραίες διακυμάνσεις μεταξύ των δύο δεκαετιών, διατήρησε μια αξιοσημείωτη  αύξηση του πληθυσμού της κατά 16,5%, σε ολόκληρη την εικοσαετία, που μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από την ταχύτατη ανάπτυξη της Αγίας Πελαγίας.

Συνοψίζοντας, η δημογραφική ανάταξη του συνολικού πληθυσμού του νησιού στην πρώτη δεκαετία του 21^ου αιώνα, η οποία  ανέστειλε την χρόνια πτωτική του πορεία, σε συνδυασμό με την κατάρρευσή του στην δεύτερη δεκαετία, κατέληξε να επαναφέρει τον πληθυσμό στην ευθεία γραμμική του  κατολίσθηση.  Σε κοινοτικό όμως επίπεδο, έχουν παρατηρηθεί πολύ μεγάλες ανισότητες και διακυμάνσεις στην κατανομή των πληθυσμιακών μεταβολών,  η λεπτομερής και τεκμηριωμένη εξήγηση των οποίων απαιτεί, όπως ανέφερα και στην αρχή, πρόσθετες  πληροφορίες και στοιχεία , τα οποία δεν είναι διαθέσιμα. Αυτό που μπορεί να πει κανείς, από την απλή παρατήρηση,   τουλάχιστον  για τις   τρεις δημογραφικά εύρωστες κοινότητες (Καρβουνάδων, Λειβαδίου και Ποταμού), στις οποίες κατοικεί το 42,8% του πληθυσμού του νησιού, είναι ότι αποτελούν τα σημαντικά κέντρα οικονομικής δραστηριότητας του νησιού, και ως τέτοια, συγκρατούν τον πληθυσμό τους και ταυτόχρονα ενθαρρύνουν και νέες εισροές, από το εσωτερικό του νησιού και από εκτός του νησιού προελεύσεις.

Εν κατακλείδι, αποδεχόμενοι την αναλογική επίδραση της μόνιμα αρνητικής φυσικής κίνησης του πληθυσμού-γεννήσεις μείον  θάνατοι – σε όλες τις κοινότητες,  ένα σημαντικό συμπέρασμα από την ανάλυση αυτή είναι ότι, οι αλλοδαποί μετανάστες, συνεπικουρούμενοι και από άλλη διακοινοτική μετακίνηση,  ήταν η «περιστασιακή» κινητήρια δύναμη, η οποία, πέρα από την  διαμόρφωση του συνολικού πληθυσμού του νησιού, προσδιόρισε και τις κοινοτικές διαφοροποιήσεις του κατά την πρώτη εικοσαετία του 21^ου αιώνα.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2024