Ο πόλεμος στην Ουκρανία με τα μάτια του Νόαμ Τσόμσκι

Ο αεικίνητος Νόαμ Τσόμσκι ο οποίος φέρει στις πλάτες του 93 χρόνια ζωής και στοχασμού, θεωρείται ευρέως ο πιο σημαντικός εν ζωή διανοητής στον κόσμο. Κατά πολλούς, το διαμέτρημά του συγκρίνεται ακόμα και με εκείνα του Γαλιλαίου, του Νεύτωνα ή του Καρτέσιου, καθώς με το έργο του (περί τα 150 βιβλία!) έχει επηρεάσει βαθιά πλήθος επιστημονικών τομέων, από τη γλωσσολογία, τη λογική, τα μαθηματικά και την επιστήμη των υπολογιστών έως την ψυχολογία, την επικοινωνία και τα ΜΜΕ, τη φιλοσοφία, την πολιτική και τη γεωπολιτική. Οπότε η γνώμη του για τον πόλεμο που μαίνεται στην Ουκρανία είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και διαφωτιστική.

«Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί ένα σοβαρότατο έγκλημα πολέμου που κατατάσσεται μαζί με την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ και την εισβολή των Χίτλερ και Στάλιν στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939, για να αναφέρουμε μόνο δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Είναι πάντα λογικό να αναζητάμε εξηγήσεις αλλά δεν υπάρχει καμία δικαιολογία κανένα ελαφρυντικό», ανέφερε καταρχάς σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ανεξάρτητο μη κερδοσκοπικό δημοσιογραφικό οργανισμό truthout.

Ανεξάρτητα από τους όποιους λόγους επικαλείται ο Πούτιν, η αναίτια επίθεση εναντίον μίας κυρίαρχης χώρας είναι απλώς απαράδεκτη. Ωστόσο οι ΗΠΑ και τα υπόλοιπα κράτη της Δύσης «πρέπει να επιλέξουν την επείγουσα διπλωματία αντί για την στρατιωτική κλιμάκωση, καθώς η τελευταία θα μπορούσε να αποτελέσει μια “θανατική καταδίκη” για το ανθρώπινο είδος, δίχως νικητές», προειδοποιεί ο αμερικανός στοχαστής.

Γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γίνει πλήρως κατανοητή η πορεία προς τον πόλεμο. «Εν συντομία η κρίση υπέβοσκε επί μία εικοσιπενταετία καθώς οι ΗΠΑ απέρριπταν περιφρονητικά τις ρωσικές ανησυχίες ασφαλείας, κυρίως τις ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές της: τη Γεωργία και ειδικά την Ουκρανία. Υπάρχουν λόγοι να σκεφτόμαστε ότι αυτή η τραγωδία μπορούσε να έχει αποφευχθεί έως την τελευταία στιγμή».

Όσον αφορά τους ισχυρισμούς του ρώσου προέδρου και όλα όσα επικαλείται για να δικαιολογήσει τις αποτρόπαιες πράξεις του, «δεν υπάρχει τίποτα να πούμε για την προσπάθεια του Πούτιν να δικαιολογήσει νομικά την επιθετικότητά του. Δεν έχει καμία αξία. Φυσικά, είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο σαν να μην τρέχει τίποτα αλλά αυτό δεν παρέχει κανένα ελαφρυντικό για τα εγκλήματα του Πούτιν. Ωστόσο, το Κοσσυφοπέδιο, το Ιράκ και η Λιβύη είχαν άμεσες επιπτώσεις στη σύγκρουση για την Ουκρανία. Η εισβολή στο Ιράκ ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των εγκλημάτων για τα οποία απαγχονίστηκαν οι Ναζί στη Νυρεμβέργη, ξεκάθαρη απρόκλητη επιθετικότητα. Και μια γροθιά στο πρόσωπο της Ρωσίας», επισημαίνει ο Τσόμσκι, ο οποίος υπήρξε διαχρονικά ένας από τους πιο οξυδερκείς και σφοδρούς επικριτές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Ο Τσόμσκι αναγνωρίζει πως ενώπιον της τραγωδίας που εκτυλίσσεται στην Ουκρανία, η αυτοσυγκράτηση μπορεί εύκολα να εκληφθεί ως αδιαφορία, ως αποποίηση ευθυνών. Ωστόσο «επανειλημμένα η αντίδραση σε μια πραγματική ή φανταστική κρίση ήταν τα εξάσφαιρα και όχι ο κλάδος ελαίας. Είναι μια σχεδόν αντανακλαστική αντίδραση και οι συνέπειες ήταν γενικά φρικτές — για τα κατεξοχήν θύματα. Αξίζει πάντα να προσπαθούμε να κατανοούμε, να σκεφτόμαστε μακρόπνοα όσον αφορά τις πιθανές συνέπειες της δράσης ή της αδράνειας», εξηγεί.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι επιλογές για τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία είναι «ζοφερές». Η λιγότερο κακή είναι η στήριξη της διπλωματίας, με την ελπίδα ότι θα επιτευχθεί μια συμφωνία όχι πολύ διαφορετική από εκείνη που θα μπορούσε να έχει επιτευχθεί πριν από τη ρωσική εισβολή: η Ουκρανία καθίσταται ουδέτερη κατά το πρότυπο της Αυστρίας αλλά και «ομοσπονδοποιείται» σύμφωνα με μια νέα εκδοχή της Δεύτερης Συμφωνίας του Μινσκ (όσον αφορά το καθεστώς του Ντονμπάς).

Πλέον, ωστόσο, είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί μια παρόμοια διευθέτηση ενώ στο πλαίσιό της θα πρέπει να προβλέπεται και μια διέξοδος για τον Πούτιν, «διαφορετικά οι συνέπειες θα είναι ακόμη πιο τρομακτικές για την Ουκρανία και όλους τους άλλους, ενδεχομένως σχεδόν αδιανόητες», προειδοποιεί ο Τσόμσκι.

«Κάθε άλλο παρά απόδοση δικαιοσύνης. Αλλά πότε επικράτησε η δικαιοσύνη στις διεθνείς υποθέσεις;», διερωτάται ρητορικά. «Είτε μας αρέσει είτε όχι, οι επιλογές τώρα οδηγούν σε ένα άσχημο αποτέλεσμα που ανταμείβει αντί να τιμωρεί τον Πούτιν για την επιθετικότητά του – ή για τη μεγάλη πιθανότητα ενός τελικού πολέμου», συμπληρώνει.

Ταυτόχρονα οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να συνεχίσουν να στηρίζουν ουσιαστικά τους Ουκρανούς που προασπίζονται την ελευθερία και την πατρίδα τους, τους εκατομμύρια πρόσφυγες αυτού του αναίτιου πολέμου αλλά και τους Ρώσους και τις Ρωσίδες που τολμούν, παρά το μεγάλο ρίσκο, να καταγγέλλουν δημοσίως το έγκλημα που διαπράττει η πατρίδα τους.

Αλλά εξίσου σημαντικό είναι να συνεχίσει η διεθνής κοινότητα να αναζητά τρόπους για να λύσει «μια πολύ ευρύτερη κατηγορία θυμάτων: όλη τη ζωή στη Γη. Αυτή η καταστροφή (ο πόλεμος στην Ουκρανία) επήλθε σε μια περίοδο κατά την οποία όλες οι μεγάλες δυνάμεις, στην πραγματικότητα όλοι μας, πρέπει να συνεργαζόμαστε για να διαχειριστούμε τη μεγάλη μάστιγα της περιβαλλοντικής καταστροφής που ήδη συνεπάγεται βαρύτατο τίμημα, με τα χειρότερα να έπονται, εκτός και εάν καταβληθούν μεγάλες προσπάθειες άμεσα. Για να το επισημάνουμε ξεκάθαρα, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) μόλις κοινοποίησε την πιο πρόσφατη και μακράν την πιο δυσοίωνη από τις τακτικές αξιολογήσεις της όσον αφορά το πώς οδεύουμε προς την καταστροφή. Εν τω μεταξύ, οι απαραίτητες διαδικασίες διακόπτονται, ακόμη και αντιστρέφονται, καθώς οι πολύ αναγκαίοι πόροι αφιερώνονται στην καταστροφή και ο κόσμος βρίσκεται τώρα σε μια πορεία επέκτασης της χρήσης ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένου του πιο επικίνδυνου και εύχρηστου από αυτά, του άνθρακα. Πιο φρικτή συγκυρία δύσκολα θα μπορούσε να επινοηθεί από έναν κακόβουλο δαίμονα. Δεν μπορεί να αγνοηθεί η κατάσταση. Κάθε στιγμή μετράει», επισημαίνει ο γλωσσολόγος του MIT.