Ο Ποταμός “μας”

Γράφει ο Γιάννης Φαρδούλης

την Αυγ 18, 2024

Ιστορικά αποκαλείται «της Κυράς το Χωριό», εξαιτίας της εικόνας της Θεοτόκου από τα Ιεροσόλυμα που βρίσκεται στον ιερό ναό της Παναγίας της Ιλαριώτισσας, και ήταν γνωστό ως Villa Grande (μεγάλο χωριό), επωνυμία που σηκώνει με την αξία του και βαδίζει προς το μέλλον.

Η ρυμοτομία-χάραξη του χωριού και ειδικότερα της πλατείας, των δρόμων της ανόδου και της καθόδου, έκανε πλατεία και δρόμους ατμοσφαιρικούς.

Εδώ συναντάμε την πλατεία, τον χρηστικό “Παρθενώνα” (υπόστεγο), το Κοινοτικό Μέγαρο, την Ιλαριώτισσα, την κατοικία της Μεταξίας, το αρχοντικό του Μεγαλοκονόμου, το παζάρι, και το άγαλμα που καταργεί το χρόνο, διεισδύει στα όνειρα των παιδιών και γλυκαίνει αναμνήσεις. Όλα σηματοδοτούν όχι μόνο το κέντρο του Ποταμού αλλά όλο το χωριό και φιλοξενούν την ιστορία του.

Έχουμε αναρωτηθεί πόσα χρωστάει ο τουρισμός μας στα παραπάνω;

Φωτεινό χωριό, με ενωτικό στοιχείο σπίτια, καταστήματα, γραφεία, καφενεία και εστιατόρια σε λογικές κλίμακες.

Πλατεία

Επειδή η ζωή από τα αρχαία χρόνια είναι φτιαγμένη για ανοιχτούς χώρους και ο Ποταμός σαν χωριό είναι ανοιχτό, με κίνηση, ζωντάνια, με εκδηλώσεις με δυναμική εξωστρέφεια, θα τον ονόμαζα Ποταμό ζωής. Χωριό που αναπτύσσεται, προσαρμόζεται στο περιβάλλον και εξελίσσεται.

Η ιστορική και κεντρική πλατεία του Ποταμού είναι η καρδιά του χωριού που δεν έχει μόνο εμπορική αξία, οικονομική, τουριστική αλλά πρωτίστως ιστορική και συμβολική. Η μεγαλύτερη υπεραξία του Ποταμού είναι η πλατεία του.

Ο δημόσιος χώρος, πλατεία, δημιουργεί σχέσεις, βοηθά στη συνύπαρξη. Οι άνθρωποι αισθάνονται καλύτερα όταν μοιράζονται τις στιγμές τους. Οι Ποταμίτες που θα περάσουν έστω μια φορά την ημέρα θα κοινωνήσουν αυτή την ατμόσφαιρα.

Στην πλατεία οι Ποταμίτες και όχι μόνο, θα απολαύσουν τη σκιά και τη ζωογόνο δύναμη των ψηλών πεύκων, κάποια από τα οποία αποτελούν μνημεία φύσης, οι ρίζες των οποίων ψάχνουν για να βρουν τα νερά ενός ποταμού που τρέχει κάτω από το ομώνυμο χωριό και ξεδιψάνε τα δέντρα. Άρα Ποταμός Ζωής και τα νερά του Ποταμού ερμηνεύουν το όνομα του χωριού μας.

Έτσι η πλατεία ως δημόσιος χώρος πρέπει να υπηρετεί τους πολίτες και υπάρχει θέμα(προβληματισμός) για το πώς θα γίνει αυτό, με ποιες παραχωρήσεις και ποιες θυσίες. Προφανώς δεν χρειάζονται ποταμοί τραπεζοκαθισμάτων. Μέτρο χρειάζεται προς όφελος όλων.

Παρθενώνας

Ο Παρθενώνας αποτελεί στοιχείο του περιβάλλοντος, ενσωματωμένος στο χώρο ανεξάρτητα της καλλιτεχνικής του αξίας. Αν και πιστεύω ότι έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναδειχθεί. Παρατηρητήριο με μερίδιο στο σύνολο. Είναι και αυτός κομμάτι της ζωής μας, χρηστικός. Πόσες γιορτές, γλέντια, παζάρια δεν έχουν δει τα μάτια του; Μάρτυρες οι κολώνες του.

Στη συνέχεια επιτρέψτε μου να αναφερθώ στα αρχιτεκτονικά στοιχεία του Ποταμού.

Σε ναούς, κτήρια, κατοικίες βλέπουμε την ύπαρξη θριγκού ή μέρους του θριγκού, κιόνων, μπαλκονιών-εξωστών κλπ.

Ο θριγκός είναι το τμήμα εκείνο της ανωδομής ενός ναού αλλά και κτηρίου που βρίσκεται επάνω από τους τοίχους και τους κίονες. Αποτελείται από επιστήλιο, το διάζωμα (μετώπες και τρίγλυφα για το Δωρικό ρυθμό ή ζωοφόρο για τον Ιωνικό ρυθμό) και το γείσο(τμήμα των στεγών κτηρίων που εξέχει για να προστατεύσει από τη βροχή). Στα λαϊκά σπίτια το ρόλο των γείσων έπαιζαν οι κρηπίδες, οι κυρτές απολήξεις των τοίχων.

Κοινοτικό Μέγαρο

Στο καλοζυγισμένο αυτό σύμβολο-τοπόσημο, που διατηρεί την ιστορική μνήμη αλλά και σύμβολο εξουσίας, παλαιότερα(δημαρχείο), βλέπουμε την ύπαρξη επιστήλιου(απλή διακοσμητική γραμμή), ζωοφόρου χωρίς παραστάσεις, γείσου με οδόντες ή γεισίποδες. Επίσης εσωτερικά θα δούμε ωραιότατους πεσσούς(κολώνες) που στηρίζουν το θόλο.

Ιλαριώτισσα

Αρχικά στο ωραιότατο τέμπλο θα δούμε αρχιτεκτονικές στήλες με βάση, κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού(καλάθι), επιστήλιο, ζωοφόρο με ανάγλυφες παραστάσεις που μοιάζουν με ιωνικά κυμάτια, γείσο με γεισίποδες, αέτωμα καθώς και ακροκέραμα.

Στα εικονοστάσια βλέπουμε τα περισσότερα από τα παραπάνω, με τη διαφορά ότι οι κίονες είναι ιωνικού ρυθμού.

Στη συνέχεια θα δούμε το εξαίρετο δάπεδο με πλακάκια της κεραμοποιίας Δηλαβέρη. Τα ίδια πλακάκια βρίσκουμε στον Αϊ-Γιάννη στα Τριφυλλιάνικα αλλά και στον Άγιο Μηνά στα Λογοθετιάνικα.

Τέλος στο εξωτερικό της Εκκλησίας θα δούμε κάτω από το γείσο, μια διακοσμητική γραμμή με γεισίποδες κυματοειδούς μορφής.

Κατοικία της Μεταξίας

Κάτω από την εκκλησία του Αϊ-Γιάννη, δίπλα στην πλατεία, βρίσκεται η κατοικία της εκλιπούσης ιδιοκτήτριας Μεταξίας. Την κατοικία αυτή τη θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια. Αυτή λοιπόν η λαϊκή κατοικία, στην εικόνα με τα ανοιχτά παράθυρα, έχει πλήρη θριγκό. Υπάρχουν παραστάδες και στις δύο πλευρές, με κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού, επιστήλιο, ζωοφόρο χωρίς παραστάσεις, γείσο με γεισίποδες και ακροκέραμα στις άκρες της σκεπής.

Αρχοντικό Μεγαλοκονόμου, το «μπελβεντέρε» του Ποταμού, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι.

Είναι, το καλύτερο θα έλεγα, ιστορικό κτήριο-κατοικία του Ποταμού με ψηλόκορμο φοίνικα που συμπληρώνει νεοκλασική εικονογραφία. Εδώ συναντάμε παραστάδες με κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού, επιστήλιο, μετώπη ή ζωοφόρο σε μπλε απόχρωση, γείσο, γεισίποδες και ακροκέραμα. Τα παντζούρια είναι γερμανικού ρυθμού(στο ίδιο επίπεδο με τον τοίχο), ενώ στο κοινοτικό μέγαρο Ποταμού είναι γαλλικού ρυθμού. Επίσης ιδιαίτερης αισθητικής και πολιτισμικής αξίας είναι η ύπαρξη εξώστη-μπαλκονιού με γρύπες και μαίανδρο(τρέχων), δηλαδή, ταινιωτή διακόσμηση(σύνθεση ευθειών) που ενώνονται μεταξύ τους με ορθές γωνίες. Το μοτίβο χρησιμοποιήθηκε συχνά στην αρχαιότητα για τη διακόσμηση της ζωοφόρου. Μια και μιλάμε για μπαλκόνι να αναφέρω ότι τον εξώστη-μπαλκόνι του Πνευματικού κέντρου Ποταμού στολίζουν τα Χερουβείμ(αγγελικά πλάσματα στην υπηρεσία του θεού) και άμπελοι.

Στο σημείο αυτό να επισημάνω ότι πλήρης θριγκός υπάρχει και στο Δημοτικό σχολείο του Καραβά δίπλα στην αψίδα. Επίσης γείσο με γεισίποδες συναντάμε όχι μόνο σε εκκλησίες αλλά και σε απλές κατοικίες.

Με το καθήκον της μνήμης, προσωπικής ή συλλογικής, επιτρέψτε μου να αναφερθώ ανώνυμα στα πρόσωπα, με το δικό τους αποτύπωμα, που έφυγαν και στα παλιά μαγαζιά που χάθηκαν στο χρόνο. Έμεινε η αύρα τους, είναι δυσδιάκριτη, φευγαλέα, αχνή, αλλά πάντα μένει ένα ίχνος, ακόμη και ως ανάκλαση μιας εικόνας.

Ο Ποταμός πέρα από τα ωραία αυτά στοιχεία έχει και προβλήματα τα οποία αναφέρω στη συνέχεια. Ορισμένα από αυτά και ίσως τα σημαντικότερα είναι:

Η δημιουργία μονάδας καθαρισμού των λυμάτων.
Ο χώρος στάθμευσης αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα ειδικά το καλοκαίρι. Πρότασή μου προς τη Δημοτική αρχή είναι στο χώρο του σημερινού χώρου στάθμευσης να υπάρξει ανέγερση ενός ή δύο επιπέδων. Αυτό θα διπλασιάσει ή θα τριπλασιάσει τον αριθμό θέσεων και με διέξοδο ή χωρίς διέξοδο στην πίσω πλευρά του πάρκινγκ. Με ρύθμιση της κυκλοφορίας θα λυθεί μεγάλο μέρος του προβλήματος. Αναγνωρίζω βέβαια πιθανά προβλήματα σε θέματα ιδιοκτησίας κλπ.
Η αποκατάσταση κτηρίων, κουφωμάτων. Για την αποκατάσταση αυτών καταθέτω επιμέρους χρήσιμες απόψεις του ιστορικού της αρχιτεκτονικής και συγγραφέα Ανδρέα Γιακουμακάτου:«Μας ενδιαφέρει να διατηρηθεί η πρωτότυπη εικόνα των κτηρίων, με χρωματική αποκατάσταση όπου χρειάζεται. Αλλαγές στο εξωτερικό τους δεν επιτρέπονται. Χρειάζεται η διατήρηση του συνόλου ή συνόλων και όχι μεμονωμένων κτηρίων. Η αντικατάσταση κουφωμάτων να γίνεται με υλικό αντίστοιχο του πρωτότυπου ή ανακατασκευάζουμε τα πρωτότυπα με προδιαγραφές όσο το δυνατόν πλησιέστερες στις απαιτούμενες».
Η ανάπλαση του Ποταμού. Έχω γράψει την άποψή μου σε προηγούμενο άρθρο. Σήμερα όμως ζητώ, εκ νέου, την ανάδειξη του καλντεριμιού(βοτσαλωτού), έστω σε ορισμένα σημεία. Υπενθυμίζω ότι τα βότσαλα αποτελούν στοιχείο ιστορίας και λαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ένα από τα στοιχεία της ταυτότητας του χωριού.

Ο Ποταμός του νέου αιώνα προχωράει στο μέλλον με λήθη και με μνήμη, με μια πιο ολιστική αντίληψη που περιλαμβάνει τον άνθρωπο με τις σημερινές του ανάγκες, την πολιτισμική του κληρονομιά και την ανάπτυξή του.

Με φροντίδα και συλλογικότητα, έχουμε υποχρέωση για τις δικές μας ανάγκες αλλά και τις μελλοντικές να διατηρηθεί η συνέχεια και η ταυτότητα του χωριού, της ζωής.

Κοίτη δεν έχει

μα στην καρδιά μας τρέχει

Ο Ποταμός μας