Ο Τραμπ ήδη προκάλεσε μόνιμη ζημιά

Oταν την περασμένη Τετάρτη ο Ντόναλντ Τραμπ ανέβαλε για 90 ημέρες τους πιο παράλογους και καταστροφικούς από τους δασμούς του, ο δείκτης S&P 500 των αμερικανικών μετοχών αυξήθηκε κατά 9,5% – η ταχύτερη ημερήσια άνοδός του εδώ και σχεδόν 17 χρόνια. Είχε προηγηθεί η κατάρρευση όλων των δεικτών του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, αλλά αυτή η κατακόρυφη άνοδος του S&P 500 έκανε κάποιους αναθαρρήσουν και να ελπίσουν πως τα πιο σκοτεινά σενάρια για την παγκόσμια οικονομία απομακρύνονται. Ομως η ζημιά είχε γίνει. Και είναι και μεγάλη και πιθανότατα μόνιμη.

Είναι ενθαρρυντικό ότι τελικά μοιάζει να υπάρχει ένα όριο στην πτώση των αγορών που μπορεί να αντέξει ο πρόεδρος των ΗΠΑ –και οι χρηματοδότες του βεβαίως– στη βάρδιά του. Μετά το χάος που ακολούθησε την ανακοίνωση του Τραμπ για «αμοιβαίους» δασμούς επί δικαίων και αδίκων μια εβδομάδα νωρίτερα, αυτό είναι ανακουφιστικό ως διαπίστωση.

Ομως, όπως προειδοποιεί ο Economist, δεν πρέπει να βιαστούμε να χαρούμε πολύ. Το μέγεθος του σοκ στο παγκόσμιο εμπόριο που προκάλεσε ο Τραμπ εξακολουθεί, ακόμη και τώρα, να είναι πρωτοφανές. Αντικατέστησε τις σταθερές εμπορικές σχέσεις που η Αμερική έχτιζε επί πάνω από μισό αιώνα, με μια ιδιότροπη και αυθαίρετη χάραξη πολιτικής, στην οποία οι αποφάσεις δημοσιεύονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ούτε καν οι σύμβουλοί του γνωρίζουν τι θα ακολουθήσει. Και εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια οξεία εμπορική αντιπαράθεση με την Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.

Οι παγκόσμιες αγορές κατέρρευσαν ως απάντηση στην πρώτη ανακοίνωση δασμών του Τραμπ. Ο δείκτης S&P 500 υποχώρησε κατά περίπου 15%. Τα μακροπρόθεσμα ομόλογα ξεπουλήθηκαν. Το δολάριο, που υποτίθεται ότι είναι ένα ασφαλές οικονομικό καταφύγιο, έπεσε. Μετά την αναβολή της εφαρμογής των δασμών, τα χρηματιστήρια γνώρισαν μια ιλιγγιώδη άνοδο. Μεταξύ του χαμηλού και του υψηλού της την ίδια ημέρας, η αξία της Nvidia κυμάνθηκε κατά πάνω από 430 δισ. δολάρια.

Ωστόσο, ακόμη και μετά την αναβολή των δασμών, οι αποδόσεις των ομολόγων παραμένουν υψηλές και οι παγκόσμιες μετοχές είναι 11% κάτω από το υψηλό τους, του Φεβρουαρίου. Ο Τραμπ έχει αυξήσει τον μέσο δασμολογικό συντελεστή της Αμερικής πάνω από 25% από τον Ιανουάριο, με την υπόσχεση για περισσότερους δασμούς, συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών φαρμακευτικών προϊόντων, στο μέλλον.

Οι σύμβουλοι του προέδρου, γράφει ο Economist, επιδεικνύουν μια απίστευτη απροθυμία να κατανοήσουν τη ζημιά που μπορούν να προκαλέσουν οι δασμοί στην οικονομία. Κατά την άποψή τους, οι ξένοι πληρώνουν τον λογαριασμό και η πτώση της αγοράς βλάπτει μόνο τους πλούσιους επενδυτές. Ωστόσο, η πτώση του δολαρίου σημαίνει ότι οι δασμοί θα προκαλέσουν άνοδο των τιμών καταναλωτή στις ΗΠΑ, βλάπτοντας τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών. Το πλήγμα στις καταναλωτικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων που κατασκευάζονται στην Αμερική, είναι πιθανό να είναι σημαντικό και θα επιδεινωθεί από την κρίση στην εμπιστοσύνη που δημιουργούν οι ασταθείς μετοχές.

Ανάλογο πλήγμα θα δεχθούν και οι κεφαλαιουχικές δαπάνες. Οι εταιρείες βασίζονται στη βεβαιότητα ότι οι κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου θα παραμείνουν σταθεροί, ώστε να μπορούν να προγραμματίσουν τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις τους. Αν και η προσχώρηση της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), το 2001, οδήγησε σε εκτόξευση του εμπορίου, δεν συνεπαγόταν λιγότερους εμπορικούς φραγμούς με την Αμερική. Ομως, οι επιχειρήσεις απέκτησαν την εμπιστοσύνη ότι δεν θα υπήρχε εμπορικός πόλεμος, μια επίδραση που οι οικονομολόγοι εκτίμησαν αργότερα ότι αξίζει όσο μια εκπληκτική μείωση των δασμών κατά 13 ποσοστιαίες μονάδες.

Ο Τραμπ έχει τώρα αντιστρέψει αυτήν την εμπιστοσύνη, σημειώνει ο Economist, τόσο για την Αμερική όσο και για τους εμπορικούς εταίρους της, καθώς οι δασμοί του αγνόησαν τις προηγούμενες εμπορικές συμφωνίες της Αμερικής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υπέγραψε ο ίδιος στην πρώτη του θητεία.

Δεν είναι ακόμα σαφές τι θέλει πραγματικά να επιτύχει ο Τραμπ στις 90 ημέρες: Οι προφανείς στόχοι του, να αποσπάσει παραχωρήσεις από άλλα έθνη και να αναγεννήσει την αμερικανική μεταποίηση, έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, επισημαίνει ο Economist. Εάν μειωθούν οι δασμοί, δεν θα υπάρξει αναγέννηση της μεταποίησης. Αντιστρόφως, εάν οι εμπορικοί εταίροι υποπτευθούν ότι είναι αποφασισμένος να προχωρήσει με τον προστατευτισμό, γιατί να προσφέρουν παραχωρήσεις; Και ακόμη κι αν όλοι οι δασμοί ανατραπούν, η ανάμνηση της «Ημέρας της Απελευθέρωσης» θα παραμείνει χαραγμένη βαθιά στο μυαλό κάθε εταιρείας που χτίζει μια αλυσίδα εφοδιασμού.

Ο Τραμπ παραμένει, επίσης, σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την Κίνα, από την οποία είναι πλέον δύσκολο να υποχωρήσει. Οι νέοι δασμοί της Αμερικής στις κινεζικές εισαγωγές έχουν φτάσει το 145%. Οι εισφορές της Κίνας, συμπεριλαμβανομένων των αντιποίνων, ανήλθαν στο 125%. Αυτοί οι δασμοί είναι αρκετά υψηλοί ώστε να καταστρέψουν το εμπόριο αγαθών μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, οι οποίες μέχρι στιγμής ήταν αλληλοεξαρτημένες, ακόμη και όταν οι εντάσεις κλιμακώνονταν σε πολιτικό επίπεδο.

Ο Τραμπ λέει ότι «η Κίνα θέλει να κάνει μια συμφωνία». Κανείς, όμως, πλην του ιδίου, δεν ξέρει τι συμφωνία είναι αυτή. Επί περισσότερο από μια δεκαετία οι δυτικές χώρες παραπονούνται για την προσέγγιση της Κίνας στο εμπόριο. Η χώρα έχει σαφώς παραβιάσει το πνεύμα του ΠΟΕ. Το μοντέλο του κρατικού καπιταλισμού της, στο οποίο οι εξαγωγείς της υποστηρίζονται από ένα αδιαφανές σύστημα επιδοτήσεων και κρατικής χρηματοδότησης, είναι δύσκολο να εξεταστεί υπό το πρίσμα μιας διαφανούς και βασισμένης σε κανόνες τάξης. Επιπροσθέτως, τα πλεονάσματα μεταποίησης της Κίνας είναι τόσο μεγάλα, εν μέρει επειδή η κατανάλωση στην ίδια τη χώρα είναι πολύ χαμηλή. Τίποτα από αυτά δεν κάνει την Αμερική φτωχότερη, αλλά σημαίνει ότι το εμπόριο με την Κίνα δεν θεωρείται δίκαιο, ειδικά από τους εργαζόμενους που έχουν εκτοπιστεί λόγω αυτού.

Αναμέτρηση υπερδυνάμεων

Ωστόσο, ένας καταστροφικός και απρόβλεπτος δασμολογικός πόλεμος δεν ήταν ποτέ ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων (τα οποία επρόκειτο να βελτιωθούν, καθώς η Κίνα τονώνει την οικονομία της).

Οι δασμοί και των δύο πλευρών προκαλούν βαθιά οικονομική ζημιά και μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο μιας στρατιωτικής αναμέτρησης, γράφει ο Economist. Ενας πολύ καλύτερος δρόμος για την Αμερική θα ήταν να στρατολογήσει τους συμμάχους της σε ένα μπλοκ ελεύθερου εμπορίου, αρκετά μεγάλο και ισχυρό ώστε να αναγκάσει την Κίνα να αλλάξει τις εμπορικές της πρακτικές ως αντίτιμο για την είσοδό της στο «κλαμπ».

Αυτή ήταν η στρατηγική πίσω από την Trans-Pacific Partnership, μια εμπορική συμφωνία που ο Τραμπ απέρριψε στην πρώτη του θητεία. Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, κάνει λόγο για μια εμπορική συμφωνία με τους συμμάχους των ΗΠΑ και την επακόλουθη «ομαδική» προσέγγισή τους στην Κίνα. Ομως, τώρα που έχει εκφοβίσει τους συμμάχους της και έχει παραβιάσει τις προηγούμενες συμφωνίες της, η Αμερική θα διαπιστώσει ότι αυτοί είναι λιγότερο πρόθυμοι να συνεργαστούν μαζί της.

Αυτό έκανε η μυωπική οικονομική πολιτική του Τραμπ, καταλήγει ο Economist: σε μόλις δέκα ημέρες ο πρόεδρος έβαλε τέλος στις παλιές βεβαιότητες που στήριζαν την παγκόσμια οικονομία, αντικαθιστώντας τις με εξαιρετικά επίπεδα αστάθειας και σύγχυσης.

Ενα μέρος αυτού του χάους μπορεί να έχει υποχωρήσει προς το παρόν, αλλά θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να ξαναχτιστεί αυτό που έχει χαθεί.