Οι επιδράσεις των αλλοδαπών στα Κύθηρα υπό το φως της απογραφής 2021

Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να καταδείξει τις επιπτώσεις των αλλοδαπών στην δημογραφία και την οικονομία των Κυθήρων. Ιστορικά, την χρόνια κατιούσα πορεία του πληθυσμού των Κυθήρων σε όλη την μεταπολεμική περίοδο μέχρι το 1991, είχε αναστείλει προσωρινά για δύο δεκαετίες (1991-2011), ένα έντονο κύμα εισόδου αλλοδαπών στο νησί, κυρίως από την Αλβανία και από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η εισροή αυτή αύξησε τον πληθυσμό κατά 28% στην εικοσαετία, ανεβάζοντάς τον στο επίπεδο των 3.956 το 2011. Στην συνέχεια όμως, μετά την οικονομική κρίση του 2010, ένα μέρος των  αλλοδαπών έφυγε από το νησί, μειώνοντας τον πληθυσμό στην δεκαετία 2011-2021 κατά 8%, στο επίπεδο των 3.647 ατόμων το 2021. Παρόλα αυτά, ένα άλλο μέρος από τον συσσωρευμένο αριθμό των μεταναστών των περασμένων ετών παρέμεινε στο νησί και συγκράτησε τον πληθυσμό του από μεγαλύτερη πτώση, όπως θα δείξει η ανάλυση που ακολουθεί.

Για την διευκόλυνση  της συζήτησης, θα θεωρήσουμε ότι έχουμε ουσιαστικά δύο πληθυσμούς στο νησί, τους γηγενείς και τους αλλοδαπούς, ο καθένας με ξεχωριστά γνωρίσματα, ξεχωριστή ηλικιακή σύνθεση και με ξεχωριστές επιδράσεις στο γίγνεσθαι του νησιού. Η απογραφή του 2021 κατέγραψε στα Κύθηρα ένα μόνιμο πληθυσμό  675  ατόμων με αλλοδαπή  ιθαγένεια, ο οποίος αποτελεί το 18,5% του συνολικού πληθυσμού του νησιού. Από αυτούς, οι 75 έχουν ιθαγένεια χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), 563 άλλων χωρών της Ευρώπης (προφανώς συμπεριλαμβάνονται οι Αλβανοί), 20 έχουν ιθαγένεια χωρών της Ασίας, 7 της Ωκεανίας, 5 της Αφρικής και 5 της Βορείου Αμερικής.  Το 8,3% των αλλοδαπών έχει τριτοβάθμια εκπαίδευση (έναντι 17,6% των Ελλήνων) και το 55,1% δευτεροβάθμια +επαγγελματική (έναντι 41,4% των Ελλήνων).

Ξεχωρίζοντας το εύρωστο τμήμα των ηλικιών κάτω των 60 ετών στους δύο πληθυσμούς, διαπιστώνουμε ότι στους αλλοδαπούς αυτό αποτελεί το  88,4% και στους Έλληνες το 57,8% (πίνακας 1). Αυτό δείχνει ότι η νεανικότητα (το αντίθετο της γήρανσης) των αλλοδαπών είναι μιάμιση φορά μεγαλύτερη εκείνης των Ελλήνων. Επί πλέον, βλέποντας συνδυαστικά τους δύο πληθυσμούς, διαπιστώνουμε ότι οι αλλοδαποί, στις ηλικίες αυτές, αντιστοιχούν στο 34,8% των Ελλήνων. Η σχέση αυτή επηρεάζει, όπως θα δούμε σε λίγο, σε σημαντικό βαθμό, τις δημογραφικές και οικονομικές εξελίξεις του  νησιού.

 

Πίνακας 1. Πληθυσμός των Κυθήρων κατά κλιμάκια ηλικιών το 2021,

με διάκριση Ελληνικής και  αλλοδαπής ιθαγένειας

Ηλικιακή ομάδα	Ελληνική	%	Αλλοδαπή	%	Αλλοδαπή/    Ελληνικής (%)
0-29	619	20,8	242	35,8	39,1
30-59	1098	37,0	355	52,6	32,3
60+	1253	42,2	78	11,6	6,2
(0-59)	(1717)	(57,8)	(597)	(88,4)	(34,8)
Σύνολο	2970	100	675	100	22,7

Πηγή: Επεξεργασία από την Απογραφή Πληθυσμού, 2021

Αν και δεν έχουμε άμεση ποσοτική τεκμηρίωση των επιδράσεων  αυτών, κάποιες έμμεσες νύξεις μας παρέχει η πληροφόρηση που προκύπτει από τις υποδιαιρέσεις των δύο πληθυσμών, σε οικονομικώς ενεργούς και οικονομικώς μη ενεργούς και τις υποκατηγορίες τους (πίνακας 2).

Πίνακας 2. Ομάδες πληθυσμού με Ελληνική και αλλοδαπή ιθαγένεια 2021

Πληθυσμιακή Ομάδα	Ελληνική	%	Αλλοδαπή	%	Αλλοδαπή/ Ελληνική(%)
Πληθυσμός	2.970	100	675	100	22,7
Οικονομικώς ενεργοί	1.220	41,0	334	49,5	27,4
Οικονομικώς μη ενεργοί	1,750	59,0	341	50, 5	19,5
(μαθητές)	(365)	(12,3)	(149)	(22,1)	40,8
(συνταξιούχοι)	(992)	(33,4)	(36)	(5,3)	3,6
(άλλοι)	(1613)		(156)

Πηγή: Επεξεργασία από την Απογραφή Πληθυσμού, 2021

Συγκρίνοντας την σύνθεση εκάστου των δύο πληθυσμών, από τον πίνακα 2 διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια σημαντική υπεροχή περίπου 10 ποσοστιαίων μονάδων στην συμμετοχή των αλλοδαπών, έναντι της συμμετοχής των Ελλήνων   στην αγορά εργασίας. Η αναλογία μεταξύ οικονομικώς ενεργών και μη ενεργών ατόμων είναι για τους αλλοδαπούς περίπου 50/50 και για τους Έλληνες 40/60, δηλαδή,  από την ομάδα των αλλοδαπών, εργάζονται οι μισοί, ενώ από την ομάδα των Ελλήνων το 40%. Η ανάλυση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι ο αλλοδαπός πληθυσμός εισέρχεται αναλογικά με περισσότερες δυνάμεις στην αγορά εργασίας από ότι ο Κυθηραϊκός.

Αλλά και δημογραφικά, ο αλλοδαπός πληθυσμός ασκεί με την ζωτικότητά του θετικές επιδράσεις. Αυτό αντικατοπτρίζεται με άμεσο και σαφή τρόπο στα σχετικά μεγέθη των δύο πολυπληθέστερων ομάδων των οικονομικώς μη ενεργών, των  μαθητών και των συνταξιούχων.  Όπως δείχνει ο πίνακας 2, πάνω από το ένα-πέμπτο των μη ενεργών αλλοδαπών (22,1%) είναι μαθητές  και μόνο το ένα-εικοστό (5,3%) συνταξιούχοι, ενώ για τους Έλληνες οι αναλογίες έχουν έντονα αντίστροφη φορά, λίγο πάνω από το ένα-δέκατο(12.3%) είναι μαθητές και το ένα-τρίτο (33,4%) συνταξιούχοι. Η ασύμμετρη αυτή σύνθεση των δύο πληθυσμών, ασκεί αντίρροπες επιδράσεις – μια διελκυστίνδα – στις δημογραφικές εξελίξεις των Κυθήρων, από την μια μεριά, η υψηλή αναλογία μαθητών/συνταξιούχων των αλλοδαπών ενισχύει θετικά τις δημογραφικές εξελίξεις, ενώ, από την άλλη, η αντίστοιχη χαμηλή αναλογία των Ελλήνων τις αποδυναμώνει.

Ως προς την σχετική ένταση  (θετική ή αρνητική) των δύο δυνάμεων  στην διελκυστίνδα αυτή, παρατηρούμε  στον πίνακα 2 (τελευταία στήλη), ότι οι αλλοδαποί μαθητές αντιστοιχούν στο 40,8%  των Ελλήνων μαθητών, και οι αλλοδαποί συνταξιούχοι μόνο στο 3,6% των  Ελλήνων συνταξιούχων.  Είναι, συνεπώς,  εμφανής η δυναμική των αλλοδαπών σε αυτή την σχέση, αλλά είναι όμως ποσοτικά ανίσχυρη να επικρατήσει.

Το συμπέρασμα από την ανάλυση αυτή, είναι ότι μία σειρά από ευρήματα θεμελιώνει την έντονη διείσδυση του αλλοδαπού πληθυσμού, με θετικές επιδράσεις τόσο στην δημογραφία όσο και στην οικονομία των Κυθήρων.   Στην οικονομία συμβάλλει προσθετικά στο τελικό επιθυμητό αποτέλεσμα (την ανάπτυξη), με την έντονη παρουσία του στην αγορά εργασίας, καλύπτοντας  τις ανάγκες πολλών τομέων της οικονομίας του νησιού, που διαφορετικά θα είχαν περισσότερη έλλειψη σε εργατικό δυναμικό από όση έχουν σήμερα.

Στην δημογραφία, από την άλλη μεριά, ο αλλοδαπός πληθυσμός συμβάλλει αφαιρετικά, περιορίζοντας  την ένταση του ανεπιθύμητου αποτελέσματος (δημογραφική κατάρρευση). Τούτο, γιατί ο πληθυσμός των αλλοδαπών, παρότι νεανικός,  είναι ποσοτικά ανεπαρκής να αντιστρέψει την έντονη αρνητική επίδραση της υπεροχής των θανάτων έναντι των γεννήσεων (θάνατοι διπλάσιοι από τις γεννήσεις) και να φέρει τελικό θετικό αποτέλεσμα (αύξηση του πληθυσμού), όπως συνέβη στο παρελθόν (1991-2011).

Επίμετρο

Σε μια προηγούμενη ερευνητική εργασία μου,  πριν από 20 χρόνια, για τον ρόλο των αλλοδαπών  στα Κύθηρα, κατέληγα, μέσω διαφορετικών διαύλων και μετρήσεων, σε παρόμοιο με το σημερινό συμπέρασμα, του οποίου παραθέτω

ένα μικρό απόσπασμα: «Οι μετανάστες στα Κύθηρα έχουν σημαντική συμβολή στην οικονομία του Νησιού και βοηθούν στην ανάπτυξή του. Πέρα από αυτό, συμβάλλουν επίσης και στην βελτίωση της δημογραφικής εξέλιξης, αναχαιτίζοντας την κατιούσα τάση μείωσης του πληθυσμού και την φθίνουσα εισροή παιδιών στην δημοτική και μέση εκπαίδευση. Η ένταξή τους στην οικονομία του Νησιού είναι ικανοποιητική, καθόσον όλοι έχουν εργασία και πολλοί ζουν με τις οικογένειές τους, ενώ η κοινωνική τους ένταξη βελτιώνεται συνεχώς».

[Από το βιβλίο μου, Σύγχρονα Κυθηραϊκά Θέματα: Πληθυσμός, Μετανάστευση, Οικονομία, Εκπαίδευση, Έκδοση Εταιρείας Κυθηραϊκών Μελετών, Αθήνα 2019, σ.σ.  87-106].

 

---

 

Δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας Κυθηραϊκά στο φύλλο Μαρτίου 2025