Αμερικανοί στρατιώτες, που μόλις έχουν επιστρέψει από τα μέτωπα του Α΄ Παγκοσμίου, παρελαύνουν στο Σιάτλ τον Δεκέμβριο του 1918. (Φωτ. SHUTTERSTOCK)

Οι «γκρίζες» γιορτές του 1918 λόγω της ισπανικής γρίπης

JACEY FORTIN/THE NEW YORK TIMES

την Δεκ 23, 2020

H πανδημία ισπανικής γρίπης το 1918-19 χτυπούσε, ακριβώς όπως η σημερινή της COVID-19, σε διαδοχικά κύματα. Τα Χριστούγεννα του 1918 συνέπεσαν με μια σχετικά ηπιότερη περίοδο, μετά το πιο θανατηφόρο κύμα του φθινοπώρου. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των γιορτών ήταν το βαρύ πένθος για όσους χάθηκαν. H «συζήτηση» για τις οικογενειακές συναθροίσεις ήταν, εκείνη την εποχή, λιγότερο έντονη από ό,τι σήμερα. Αλλωστε τις ειδήσεις μονοπωλούσε το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ενθουσιασμός γι’ αυτό παραμέρισε από το επίκεντρο του ενδιαφέροντος την τραγική πραγματικότητα της πανδημίας. Η υγειονομική κρίση, άλλωστε, δεν απέτρεψε τις πολυπληθέστατες συγκεντρώσεις για την επιστροφή των θριαμβευτών στρατιωτών από την Ευρώπη.

Για πολλούς ευγνώμονες Αμερικανούς, οι θρησκευτικές λειτουργίες ήταν αναπόσπαστο μέρος της εορταστικής περιόδου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλοι κατάφεραν να εκκλησιαστούν. Η Κάρολιν Σουμάχερ εκφράζει, σε επιστολή της 29ης Δεκεμβρίου 1918, τη λύπη που ένιωθε επειδή δεν μπορούσε να πάει στην εκκλησία. «Πιστεύω ότι γνωρίζεις», αναφέρει στον παραλήπτη, «ότι η πόλη (σ.σ.: Κάρολ της Αϊόβας) βρίσκεται σε καραντίνα. Δεν γνωρίζω για πόσο ακόμα θα μείνει κλειστή. Είναι φρικτό που δεν υπάρχει εκκλησία. Τίποτα δεν θυμίζει Χριστούγεννα». Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1918, δημοσίευμα των New York Times καταγράφει την επιστροφή χιλιάδων στρατιωτών στα σπίτια τους στη Νέα Υόρκη και τη συμμετοχή τους σε χορούς και εκδηλώσεις. Για τους περισσότερους Αμερικανούς, ωστόσο, επισημαίνει η ιστορικός Πένι Ρέσταντ του Πανεπιστημίου του Τέξας, τα Χριστούγεννα δεν ήταν μια περίοδος μεγάλων κοινωνικών εκδηλώσεων. Αντιθέτως, ήταν εστιασμένη στο σπίτι και στην οικογένεια. Εξέχουσα θέση στις ιεροτελεστίες των ημερών είχε η μεταφορά του χριστουγεννιάτικου δένδρου στην οικία, ο στολισμός του και βέβαια τα δώρα στα παιδιά που έφερνε ο Αη Βασίλης. Οι χριστουγεννιάτικες μετακινήσεις το 1918 ήταν ασύγκριτα λιγότερες από ό,τι είναι σήμερα, επειδή οι οικογένειες κατοικούσαν πλησιέστερα.

Πρωτόγνωρη κατάσταση

Οι εφημερίδες της εποχής, που κάλυπταν με κάθε λεπτομέρεια την εξέλιξη της πανδημίας, αποκαλύπτουν ένα «μωσαϊκό» αντιδράσεων από φορείς και αξιωματούχους, που προσπαθούσαν να διαχειριστούν την πρωτόγνωρη κατάσταση. Η εφημερίδα Ravalli Republican της Μοντάνας π.χ. αναφέρει την άρση του lockdown της ομώνυμης πόλης στα τέλη Δεκεμβρίου του 1918 «ίσα ίσα για να λειτουργήσουν εκκλησίες και κινηματογράφοι ανήμερα τα Χριστούγεννα». Στο Λόντι της Καλιφόρνιας η εφημερίδα Sacramento Bee αναφέρει: «Οι εορτασμοί των Χριστουγέννων είναι πιο υποτονικοί εξαιτίας της γρίπης, αλλά οι έμποροι αναφέρουν ότι δούλεψαν καλά». Λίγο μετά τα Χριστούγεννα η εφημερίδα The Chicago Defender αναφέρεται στις οικογενειακές συγκεντρώσεις, στις επισκέψεις και στις εκκλησιαστικές λειτουργίες που έλαβαν χώρα σε ολόκληρη την πολιτεία του Ιλινόι. Ανάμεσα στα δημοσιεύματα βρίσκονταν διάσπαρτες οι αναγγελίες θανάτων από τη γρίπη.

Η πραγματικότητα της ισπανικής γρίπης δεν «έκανε γιορτές», όπως αποκαλύπτεται από επιστολές που διασώθηκαν. Ο Τζον Τίντι από την Αϊόβα έγραφε τον Φεβρουάριο του 1919: «Επί τρεις εβδομάδες ήμουν διαρκώς απασχολημένος κάνοντας τις δουλειές των γειτόνων ή ανοίγοντας τάφους. Αυτόν τον χειμώνα, βοήθησα σε περισσότερες ταφές από ό,τι σε ολόκληρη τη ζωή μου. Ηταν πραγματικά εφιαλτικό». Η Μάργκαρετ Χάμιλτον γράφει τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς: «Η καρδιά μου σχεδόν αρνήθηκε να λειτουργήσει και τα χείλη και τα νύχια μου πήραν ένα μοβ μελανό χρώμα. Αναμφίβολα κόντεψα να “φύγω”». Η Ρεμπέκα Τίντι, που επίσης ζούσε στην Αϊόβα, επισκεπτόταν τους γείτονες που είχαν αρρωστήσει. Σε ένα αγρόκτημα, γράφει σε επιστολή της τον Ιανουάριο του 1919, βρήκε έξι ανθρώπους, μεταξύ των οποίων ένα νεογέννητο μωρό, καθηλωμένους από την γρίπη στο κρεβάτι, με την εξάχρονη κόρη της οικογένειας να τους φροντίζει. Αμέσως βοήθησε, αλλά δεν κατάφερε να αποτρέψει την τραγωδία. «Ο άνδρας υποτροπίασε και η κατάστασή του επιδεινωνόταν διαρκώς, μέχρι που μία εβδομάδα αργότερα πέθανε. Εμεινα μέχρι την κηδεία, την παραμονή των Χριστουγέννων».

Πηγή Καθημερινή