Oι θησαυροί της Αμφίπολης, 10 χρόνια μετά

Μόλις στις 6 Νοεμβρίου το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε υπέρ της μουσειολογικής-μουσειογραφικής μελέτης για τον νέο εκθεσιακό χώρο κοντά στο ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά, στην περιοχή της αρχαίας Αμφίπολης, στη Μακεδονία. Σε αυτόν αναμένεται να εκτίθενται κειμήλια από τον ταφικό θάλαμο, αλλά και από την ανασκαφή. Σε μια δεύτερη αίθουσα θα γίνονται προβολές ενημερωτικού χαρακτήρα. Είναι ο τελευταίος σταθμός μιας συνεχούς διαδρομής αποκατάστασης του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου, που ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια.

Η «προϊστορία» της ανακάλυψης

Τον Μάρτιο του 2014 η επικεφαλής της ΚΗ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνα Περιστέρη, με εισήγησή της σε αρχαιολογικό συνέδριο της Θεσσαλονίκης, αφήνει για πρώτη φορά να εννοηθεί ότι αναμένεται ο εντοπισμός ενός σημαντικού ευρήματος στον τύμβο Καστά, κοντά στο χωριό Μεσολακιά. Στις 8 Αυγούστου η τοπική εφημερίδα της Καβάλας «Χρονόμετρο» δημοσιοποιεί πρώτη τον εντοπισμό του ταφικού μνημείου στον τύμβο. Λίγες ώρες αργότερα η επίσημη είδηση ξεκινάει να κάνει τον γύρο του κόσμου και οι (αναμενόμενες) πρώτες θεωρίες για την ταυτότητα του νεκρού είναι γεγονός.

Το αίνιγμα με τις δύο Σφίγγες

Στις 9 Αυγούστου το ενδιαφέρον των κατοίκων, των αρχαιολόγων, των τηλεθεατών και των διεθνών συνεργείων απογειώνεται καθώς γίνεται γνωστό ότι έχουν ανακαλυφθεί δύο μαρμάρινες Σφίγγες. Τρεις ημέρες αργότερα φτάνει στον τόπο της ανασκαφής ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς για να δει από κοντά το εντυπωσιακό εύρημα, συνοδευόμενος από τον τότε υπουργό Πολιτισμού, Κώστα Τασούλα, και τη Γενική Γραμματέα του υπουργείου Λίνα Μενδώνη. Η νυν υπουργός Πολιτισμού συμμετέχει από εκείνη την περίοδο προσωπικά στην ανάδειξη του μνημείου, παρέχει συχνή ενημέρωση στα Μέσα και αναλαμβάνει τον διεπιστημονικό συντονισμό τονίζοντας ότι ανεξάρτητα από την ταυτότητα του νεκρού πρόκειται για σπουδαίο εύρημα. Τελικά οι Σφίγγες –από μάρμαρο Θάσου και με ύψος 1,45 μ.- αποκαλύπτονται ολόκληρες στις 20 Αυγούστου.

 

 

Η ώρα των Καρυάτιδων

Στις 25 Αυγούστου αποκαλύπτεται η πρόσοψη του μνημείου και μία μέρα μετά εντοπίζεται βοτσαλωτό δάπεδο που αποτελείται από γεωμετρικά σχήματα, ορθογώνια και τετράγωνα, πλαισιωμένα από ρόμβους. Στις 6 Σεπτεμβρίου οι εντυπώσεις και οι προσδοκίες περνούν σε νέα διάσταση, καθώς αποκαλύπτονται δύο Καρυάτιδες, επίσης από μάρμαρο Θάσου, με κόμη που πέφτει στους ώμους, χιτώνα και σκουλαρίκια. Επί πολλές ημέρες η εικόνα τους συνοδεύει ρεπορτάζ, ζωντανές συνδέσεις και αφιερώματα επί αφιερωμάτων. Η περιέργεια όλων για τη συνέχεια φτάνει σε σημείο εμμονής.

Η αρπαγή της Περσεφόνης

Στις αρχές Οκτωβρίου 2014 αποκαλύπτεται ψηφιδωτό δάπεδο φτιαγμένο από βότσαλα λευκού, μαύρου, γκρίζου, κόκκινου, κίτρινου και μπλε χρώματος. Το ψηφιδωτό έχει φθαρεί στο κέντρο, αλλά φαίνεται ότι απεικονίζει την αρπαγή της Περσεφόνης από τον θεό του Κάτω Κόσμου Πλούτωνα, με την παρουσία του Ερμή ως ψυχοπομπού. Τον Δεκέμβριο του 2014 το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο NBC εντάσσει την ανασκαφή της Αμφίπολης στα 10 σημαντικότερα ζητήματα που κυριάρχησαν στον χώρο των επιστημών.

Ο «νεκρός» ήταν… πέντε

Στις 19 Ιανουαρίου 2015 η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού ανατρέπει όλες τις προσδοκίες, θεωρίες και προβολές για την ταυτότητα του «νεκρού» στο ταφικό μνημείο. Αυτό επειδή τα οστά που βρέθηκαν στη διάρκεια της ανασκαφής αποδίδονται σε τουλάχιστον πέντε άτομα. Πρόκειται για μία γυναίκα, δύο άνδρες μέσης ηλικίας και ένα νεογέννητο, που είχαν ενταφιαστεί, και ένα άτομο το σώμα του οποίου είχε υποστεί πλήρη καύση και ήταν πιθανότατα ενήλικο.

Η πρώτη έκθεση

Η κεφαλή της μίας Σφίγγας, που φυλάσσεται στο Μουσείο Αμφίπολης, «επισκέπτεται» το φθινόπωρο του 2021 το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης για να παρουσιαστεί στην έκθεση «Κάλλος, η υπέρτατη ομορφιά».

 

 

Οι Σφίγγες φορούν ξανά τα φτερά τους

Τον Ιούνιο του 2024 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδοτεί ώστε οι μαρμάρινες Σφίγγες να «αποκτήσουν», ύστερα από 24 αιώνες, τα φτερά τους κατά τη διαδικασία αποκατάστασης του μνημείου, όταν θα είναι πλήρως προσβάσιμο στο κοινό. Στη θέση της, εξάλλου, θα τοποθετηθεί η κεφαλή της μιας από τις δύο, η οποία είχε διασωθεί, καθώς βρέθηκε πεσμένη στο έδαφος του μνημείου. Παράλληλα, το μνημείο απαλλάσσεται από τα μεταλλικά υποστυλώματα και επανακτά τα αυθεντικά τμήματά του. Με όλα αυτά, οι επισκέπτες θα μπορούν να έχουν την πλησιέστερη εικόνα που αντιστοιχεί στο μνημείο της αρχαιότητας.

Ολα δείχνουν 2027

Το 2027 αναμένεται να είναι επισκέψιμος για το κοινό ο τύμβος Καστά, σύμφωνα με δηλώσεις της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη κατά τη διάρκεια αυτοψίας της στην Αμφίπολη, τον περασμένο Σεπτέμβριο. Το εξωτερικό κέλυφος έχει ήδη τοποθετηθεί στην είσοδο του ταφικού μνημείου, ως προθάλαμος που θα προστατεύει τον τάφο από τα καιρικά φαινόμενα. Παράλληλα συνεχίζονται οι εργασίες συντήρησης στο εσωτερικό του τύμβου, ενώ έχουν ολοκληρωθεί οι ιδιαίτερα χρονοβόρες απαλλοτριώσεις, αλλά και η στερέωση του μνημείου. Η θόλος πάνω από τις Σφίγγες, στην είσοδο του μνημείου, έχει επίσης αποκατασταθεί πλήρως, με τη βοήθεια 3.500 μεταλλικών συνδέσμων.